Geç Osmanlı Dünyasında Mimarlık ve Hafıza- Arşiv, Jübile, Abide

Bilim ve Sanat Vakfı Sanat Araştırmaları Merkezi düzenlediği Kırkambar Kitap etkinliği kapsamında 30 Kasım Cuma günü Alev Erkmen'i misafir ediyor.

Erkmen bir mimarlık tarihi kitabı olan ve Tanzimat dönemiyle Birinci Dünya Savaşı yılları arasındaki dönemde, Osmanlı dünyasında üretilmiş üç mimarlık türünün tarihsel öyküsünü anlatan “Geç Osmanlı Dünyasında Mimarlık ve Hafıza- Arşiv, Jübile, Âbide” isimli kitabı üzerine konuşacak.

Kitapta anlatılan üç mimarlık türü, Tanzimat döneminin Arşivi (Hazine-i Evrak Binası), II. Abdülhamid saltanatını yüceltmek üzere inşa edilen yüzlerce jübile yapısı ve II. Meşrutiyet yıllarının Abidesi (Abide-i Hürriyet). Yazara göre bu mimari üretimlerin her biri, öncelikle geçmişle kurulan yeni bir ilişkinin ürünü olan modern yapılar. İlk Osmanlı arşivinin kuruluş süreci, jübile yapılarının reel-politik niyetleri ve Osmanlı dünyasındaki ilk ulusal anıtı ortaya çıkaran gerilimli süreçler, kitapta Osmanlı belgelerine dayanarak kurgulanmış tarihsel öykülerle anlatılıyor ve on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı gazetelerinden derlenmiş ilgi çekici bir görsel malzeme ile de destekleniyor.

Kitap, Osmanlı dünyasındaki mimari modernleşmeyi, son yıllarda sosyal bilimlerin birçok alanında öne çıkan “hafıza” kavramı çerçevesinde tarihselleştiren ilk yayın olma özelliğini taşıyor. Mimarlık üzerine tartışırken, bu dönemin binalarının görünüşlerindeki değişimlerle ilgilenmek yerine, onların hangi yeni niyetlerle inşa edilmiş olduklarını ve hangi yeni süreçlerle toplumsal yaşama katıldıklarını anlatmayı deniyor. Bu süreçlerin, geçmişle nasıl ilişki kurduklarını anlattığı tartışmada, hafızanın yanı sıra nostalji, devrim, kamusallık, görsellik, medya ve popülizm gibi kavramlar da kitapta öne çıkıyor. Erkmen’in kitabı aynı zamanda mimarlık üzerine düşünmenin, mimarlığı tarihselleştirmenin sadece binaların üslup ve görünüş özellikleriyle ilgilenerek gerçekleşemeyeceğini; ayrıca mimarlık üretiminin, toplumsal değişim süreçlerinin bir yansıması olmayıp, bu değişimleri bizzat hareketlendirebilecek bir toplumsal/tarihsel pratik olduğunun da altını çiziyor.

Alev Erkmen Hakkında

Ankara doğumlu. TED Ankara Koleji ve ODTÜ Mimarlık Bölümü mezunu. Mimarlık Tarihi alanında ODTÜ’den Yüksek Lisans, YTÜ’den Doktora derecelerine sahip. YTÜ Mimarlık Bölümünde akademisyen. Çalışmaları, Osmanlı mimarlığındaki modernleşme süreçleri üzerine yoğunlaşıyor ve özellikle yapı tarihçeleri ile ilgileniyor. Kitap ve makale çevirilerinin yanı sıra çok sayıda yayınlanmış makalesi bulunuyor. Geç Osmanlı Dünyasında Mimarlık ve Hafıza – Arşiv, Jübile, Âbide, yazarın ilk kitabı.