Kayseri ve Çevresi Toplumsal, Kültürel ve Ekonomik Tarihi Konferansı

Hrant Dink Vakfı'nın düzenleyeceği "Kayseri ve Çevresi Toplumsal, Kültürel ve Ekonomik Tarihi Konferansı" başlıklı bilimsel toplantı 18-19 Ekim 2019'da yapılacak. Araştırmacıların bildirilerini sunmaları için son başvuru tarihi 5 Nisan 2019.

Toplantının amacı, 1850-1950 yılları arasında Kayseri ve çevresindeki yerleşim birimlerinde yaşanan toplumsal, ekonomik, kültürel, kentsel ve mimari değişimlerin daha ayrıntılı bir biçimde anlaşılması ve bu konuda yapılan uluslararası yeni çalışmaların akademik dünyaya tanıtılması.

Etkinlik metni:

Kayseri ve çevresi tarih boyunca, ticaret yollarının kesiştiği, önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Arazinin volkanik, çevrenin dağlık ve toprağın genelde verimsiz olması nedeniyle Kayseri’de tarımsal faaliyetler her zaman ikinci planda kalmıştır. Kayserili tüccarların Adana’da üretilen pamuğun pazarlanmasında etkin olmaları, dokumacılığın ve köylerde halı üretiminin gelişmesini de tetiklemiştir.

Kayseri’nin kozmopolit nüfus yapısı, kentin ticarette uzmanlaşmasını sağlamış ve Kayserili tüccarların 19. yüzyıldan itibaren uluslararası ticarette yer almasının yolunu açmıştır. 1914 Osmanlı nüfus sayımının verilerine göre, Kayseri sancağının toplam nüfusu 263.074 kişiydi. Nüfusun çoğunluğunu 184.292 kişiyle (%70) Müslüman kesim oluştururken, Kayseri’de 26.590 Rum Ortodoks (%10,1) ve 48.659 Ermeni (%18,5) yaşamaktaydı. Bunlara toplam 3.553 kişilik (%1,4) Katolik ve Protestan cemaatleri de eklendiğinde, I. Dünya Savaşı’ndan önce Kayseri sancağında yaşayan her üç kişiden birinin gayrimüslim olduğu söylenebilir.

Ticaret ağlarının oluşmasında katkıları sonucunda, Ermeni ve Rum tüccarlar, başta İstanbul ve İzmir gibi büyük kentlerde, daha sonra da yurtdışında, özellikle Manchester ve Londra gibi önemli merkezlerde ticari temsilcilikler açmışlardır. Kayserili tüccarlar, özellikle manifaturacılık sektöründe, Avrupa’da imal edilmiş maddelerin Türkiye’deki aracı ve dağıtıcılığı işlevini yüklenmişlerdir. Kayseri’den çıkan tüccar aileleri içinde Gülbenkyan, Gümüşyan, İbranosyan ve Muradyan biraderler ile Gürün’den dünyaya açılan Koçunyan ve Topalyan biraderler, imparatorluğun son yüzyılında Kayseri piyasasının yetiştirdiği önemli girişimci ailelerdir. Karamanlı Rum tüccarlardan Şişmanoğlu, Onasoğlu ve Kazancıoğlu aileleri de Kayseri kökenli ünlü halı ve bakkaliye tüccarlarıdır. Özellikle, büyük kentlerde açılan gayrimüslim cemaat okullarına ticari aritmetik, defter tutma ve muhasebe dersleri konması, ayrıca öğrencilere yabancı dil öğretilmesi, genişleyen ticaret ağlarının insani sermayesini sağlamıştır.

Kayserili Rum ve Ermeni tüccarların yarattığı zenginliğin yansıdığı alanlardan biri de, Kayseri ilinde bu cemaatlerin ileri gelenlerinin inşa ettirmiş olduğu kilise, manastır, yetimhane ve okul gibi kamusal niteliğe sahip binalardır. 2015 yılında yapılan sayımın sonuçlarına göre, Kayseri’de I. Dünya Savaşı’ndan önceki yıllarda Ermeni cemaati tarafından yaptırılmış 113, Rum cemaati tarafından yaptırılmış 68 bina tespit edilmiştir.

I. Dünya Savaşı’nın en önemli sonuçlarından biri de Kayseri’nin demografik yapısının değişmesidir. 1915’te Kayseri Ermenileri Suriye çöllerine sürülmüş ve 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması sonrasında yapılan Türk – Yunan Nüfus Mübadelesi’yle, çoğu Türkçe konuşan Karamanlı Rumlar Yunanistan’a yollanmıştır. Savaş yıllarında İttihat ve Terakki hükümetinin uyguladığı ‘Millî İktisat’ siyaseti çerçevesinde, 1916 yılında Kayseri Millî İktisat Anonim Şirketi ve Köy İktisat Bankası kurulmuş fakat bu şirketler uzun ömürlü olmamıştır.

Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra, ekonomik hayatı canlandırmak amacıyla Kayseri’de kamu yatırımları artmıştır. 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin etkisiyle uygulanan devletçi ekonomik politikalar Kayseri’de de etkisini göstermiştir. İlk olarak, 1926 yılında kamu kesiminin ağır sanayi yatırımı olarak uçak ve tank fabrikaları açılmıştır. 1927 yılında demiryolu Kayseri’ye ulaşmıştır. 1935 yılında ise Sümerbank yatırımı olarak Kayseri Bez Fabrikası işletmeye açılmıştır. Kayseri’de açılan büyük kamu işletmeleri kentin devlet eliyle modernleşmesinde belirleyici olmuştur. Aynı dönemde birçok Kayserili girişimci Adana ve İstanbul gibi merkezlere göç ederek, gittikleri yerlerde ekonomik canlanmaya katkıda bulunmuşlardır.

Kayseri ve çevresi, Cumhuriyet’in kuruluşunun öncesi ve sonrasındaki demografik, ekonomik, politik ve kültürel kırılmaları derinden yaşayan bir bölge olarak akademik ilgiyi hak etmektedir. Kayseri’nin 1850-1950 yılları arasındaki hikâyesi, aynı zamanda ülkemizin yaşadığı toplumsal değişimin özeti olarak da ele alınabilir. Dolayısıyla Kayseri ve çevresinin yaşadığı travmatik dönüşümlerin kapsamlı ve eleştirel perspektifle ele alınabilmesinin önünü açan, disiplinler arası niteliği ağır basan uluslararası akademik çalışmaların bu konferansta yer bulmasını tercih ediyoruz.

Toplantının dilleri Ermenice, İngilizce, Türkçe olacak, eşzamanlı çeviri yapılacaktır. Başvuruların İngilizce özeti, yollayanın sorumluluğundadır;

Soru-cevap ve tartışmalara zaman kalması amacıyla sunumlar 20 dakikayla sınırlıdır;

Konferans www.hrantdink.org adresinden canlı olarak yayınlanacaktır;

Katılımcıların ulaşım ve konaklama desteği ihtiyaçlarını, bağlı oldukları kurumlardan karşılayamadıkları takdirde, ayrıca belirtmelerini rica ederiz;

Toplantı ‘disiplinler arası’ bir perspektifle düzenlenmektedir; tarih, iktisat tarihi, antropoloji, kültürel çalışmalar, sosyoloji, siyaset bilimi, mimarlık ve demografi gibi disiplinlerden Kayseri ve hinterlandı hakkında çalışma yapan araştırmacıların katılımına açıktır;

Konferansta sunulacak çalışmalardan bir seçki, Hrant Dink Vakfı Yayınları tarafından konferans tebliğleri kitabı olarak yayımlanacaktır;

Bu toplantıya katılmak isteyen araştırmacıların sunacakları özgün bildirilerinin 250 kelimelik özetini, belli başlı kaynakları da belirterek, doğum tarihi, lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleri, çalışma alanı, yayımlanan kitaplar ve devam eden çalışma deneyimi gibi bilgiler içeren 150 kelimelik bir özgeçmişle birlikte en geç 5 Nisan 2019 tarihine kadar elektronik posta adresine (laratas@hrantdink.org) göndermeleri rica olunur.

Akademik Komite:

• Suavi Aydın, Hacettepe Üniversitesi
• Oya Gözel Durmaz, Kocaeli Üniversitesi
• Ahmet Demirel, Marmara Üniversitesi
• Cemal Kafadar, Harvard Üniversitesi
• Hasan Kayalı, Kaliforniya Üniversitesi, San Diego
• Leyla Neyzi, Sabancı Üniversitesi
• Hülya Adak, Sabancı Üniversitesi
• Arus Yumul, Bilgi Üniversitesi
• Ayhan Aktar, Bilgi Üniversitesi
• Mahir Şaul, Illinois Üniversitesi, Urbana-Champaign
• Bedross Der Matossian, Nebraska Üniversitesi, Lincoln
• Evangelia Balta, Yunan Ulusal Araştırma Vakfı
• Reymond Kevorkian, Paris Üniversitesi
• Burak Asiliskender, Abdullah Gül Üniversitesi