Kente “Yer Açmak”: İstanbul’un Dönüşen Mezarlıkları

Marmara Mimarlık Günleri'nin "Kente 'Yer Açmak': İstanbul'un Dönüşen Mezarlıkları" başlıklı üçüncü etkinliğinin konuğu F. İkbal Polat.

Kente “Yer Açmak”: İstanbul’un Dönüşen Mezarlıkları

İstanbul’un 19. yüzyıldaki kentsel modernleşmesinde önemli bir mihenk taşı, Beyoğlu mezarlıklarının ortadan kaldırılmasıydı. Ne var ki, bu örnek münferit bir olay değil, aslında mezarlıklara yönelik neredeyse sistematik bir yaklaşımın bir parçasıydı. Tanzimat döneminden itibaren yüz yılı aşkın bir süre boyunca, yalnızca “Batılılaşan” Beyoğlu’nda değil, sur dışı ve sur içi İstanbul’da, Anadolu yakası ve Boğaziçi kıyılarında da küçüklü büyüklü birçok mezarlık haritadan silindi. Cumhuriyet döneminin en bilinen mezarlık dönüşümleri, ya Osmanlı döneminde başlatılan süreçlerin tamamlanması ya da aynı dönüşüm ilkeleri ve stratejilerinin uygulanmasıyla gerçekleşti. Her iki dönemde de önemli tarihi mezarlıklar, kamusal parklar, ticari yapı arsaları ve özellikle de ulaşım altyapısı projeleri kapsamında ortadan kaldırıldı. Dini ve kültürel olarak “dokunulmaz” olan gömü alanlarının daha önce görülmemiş bir biçimde yıkılması, geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemi İstanbul’unun ‘dönüşüm ruhu’nun boyutlarını yansıtmaktadır. Bu sunum, modern kentin oluşumunda genellikle göz ardı edilen bir aktöre, bir anlamda bugünün kentine yer açmış olan mezarlıklara, odaklanmayı amaçlamaktadır.

Marmara Mimarlık Günleri’nin amacı;

Yaratıcı düşünce ve pratikler için,

Farklı disiplinleri bir araya getirmek,

Fikir alış-verişinde bulunarak mimarlık ortamına katkı sağlamak,

Mekanla ilgili yeni tasarım fikirleri geliştirmektir.

Levent Arıdağ