MİMAD Seminerleri – İstanbul Tarihi Yarımada’da Tanzimat Dönemi İdari Yapıları

Gözde Çelik'in sunum yapacağı seminer, 20 Mart Pazartesi günü saat 18:30'da İTÜ Taşkışla Doktora Seminer Salonu'nda gerçekleşecek.

Tanzimat döneminde Tarihi Yarımada’da, kentsel dokunun ölçeğini değiştiren, yeni işlev içeren ve modern yapım teknikleriyle gerçekleştirilen yapıların inşa edilmesi, üst düzey devlet görevlilerinin politik gelişmeleri takip edebilmek amacıyla Bâbıâli’ye yakın olmak için yaptırdıkları Avrupai görünümlü büyük konaklar, bölgenin bürokratik ağırlık merkezi olarak önemini koruduğunu ortaya koymaktadır. İnşaat işleri ve idari mekanizma göz önüne alındığında, Tarihi Yarımada’da, özellikle dönemin önde gelen devlet adamı Mustafa Reşid Paşa’nın etkin olduğu 1840-1858 arasında, mimari programın yoğunluğu gözlenmektedir. Bu dönemde Limon İskelesi Karakolu, Hazine-i Evrak, Telgrafhane-i Amire gibi nispeten küçük ölçekli ilk kâgir devlet yapıları inşa edilmiş, bunun yanı sıra, prestij yapısı olarak Darülfünûn gibi ölçek değiştiren bir yapının inşa süreci başlamıştır. Bu gelişmeler, Tanzimat devlet adamlarının idari bölgeye sistemli yaklaşımını ve devrin yeniliğe açık enerjisini ortaya koymaktadır. Önceleri Sadrazamın konutu ve idari merkez konumundaki Bâbıâli binası da bu dönemde konut özelliğinden sıyrılarak tamamen bakanlık ve meclislerin yerleşimi için kâgir biçimde inşa edilmiştir. 1864-1870 arasındaki dönemde, Harbiye Nezareti binaları ile, bölgede devlet eliyle yapılan büyük ölçekli ve iddialı projelerin sürekliliği sağlanmıştır. Özellikle 1865 Hocapaşa yangını sonrasında, özel mülkiyete ait kâgir konak yapımının hızlanmasıyla, Batılı bir görünüm kazanan bölgenin mimari dokusu değişmiştir.

Öte yandan, Tanzimat Dönemi’nde bürokratik anlamda genişlemenin artması ve kurumsallaşma denemeleri nedeniyle, Şehremaneti ve Zaptiye gibi bazı idari birimlerin, çalışma mekânı açısından zaman zaman yer değiştirdikleri, mevcut eski yapıları kullandıkları ve yeni bina ihtiyacının karşılanamadığı gözlenmektedir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler ışığında, idari birimlerin kullanmış oldukları yapıların izleri sürülecek, bu binalar yer seçimi, plan özellikleri, stil, malzeme ve yapım teknikleri açısından değerlendirilerek dönemin bürokrasisinin mimari yansımaları ortaya konulacaktır.

Gözde Çelik

1997 İTÜ Mimarlık Lisans, 2000 İTÜ Mimarlık Tarihi Yüksek Lisans Programı mezunu. 2007 yılında İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde Prof. Dr. Zeynep Kuban yürütücülüğünde “İstanbul Tarihi Yarımadası’nda Tanzimat Dönemi İdari Yapıları” başlıklı doktora tezini tamamladı. Halen Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde Yrd.Doç.Dr. olarak görev yapmaktadır.