MİMAD Seminerleri: Toudios Manastır Kilisesi – İmrahor İlyas Bey Camii’nin Güncel Durumu ve Koruma Sorunları

Esra Kudde'nin sunumuyla gerçekleşecek olan etkinlik 22 Şubat'ta saat 18:30'da Taşkışla doktora seminer salonunda yapılacak.

Yedikule’de yer alan anıt; İstanbul’un günümüzde ayakta duran en eski dini yapısıdır. Ioannes Prodromos Kilisesi, kentin önemli manastırlarından biri olan Stoudios Manastırı’na bağlı olarak, 5. yüzyılda (MS 450) inşa edilmiş; II. Bayezid’in mîr-ahûru İlyas Bey tarafından, 1486 yılında camiye çevrilmiştir. Cami ve ona bağlı olarak gelişen tekke, 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar varlığını sürdürmüştür. Anıt, özellikle 1894 Depremi ve 1920 Yangını’ndan önemli ölçüde hasar görmüş ve çatısı yok olmuştur. Deprem ve yangın hasarı sonucu çatısının çökmesi sonrasında terk edilen cami, barındırdığı arkeolojik değerler nedeniyle 1946 yılında müzeye dönüştürülmüş ve İmrahor Anıtı adıyla Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’ne bağlanmıştır. Çatısı olmaması dolayısıyla doğal etkilere açık olan eser, taşıyıcı sistem ve malzeme bozulmalarının sorunlarıyla karşı karşıyadır. Kültür Bakanlığı eserin bakım ve onarımını yeterli düzeyde yerine getirmediği gerekçesiyle, 2012 yılında anıtı Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne iade etmiştir.

Erken Bizans döneminin mimari niteliklerini ve taş işçiliğini yansıtan ender örneklerden biri olan anıt; barındırdığı dönem izleri nedeniyle “çok katmanlı” bir kültür varlığıdır. Yapıda, Bizans ve Osmanlı mimarisinin çeşitli dönemlerini içeren, altı tarihsel katman tespit edilmiştir. Mimarlık ve restorasyon tarihi açısından önemli bir belge değeri taşıyan bu izlerin tamamı yerinde korunamamıştır. Yapıda gözlenen tahribat, kökeni yaklaşık yüz yıl öncesine dayanan ve hızlanarak devam eden bir bozulma sürecinin sonucudur. Anıtın uzun süre bakımsız kalması, malzemelerinde ayrışmalara neden olmuş; özgünlük değeri zedelenmiştir. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü’nde, Prof.Dr. Zeynep Ahunbay’ın danışmanlığında yapılan doktora tezi kapsamında, anıtın güncel durumu ayrıntılı olarak belgelenmiş; anıtın değişik dönemlerine ait özgün malzeme ve ayrıntılar, restitüsyon problemleri ve güncel koruma sorunları değerlendirilmiştir.

Esra Kudde Hakkında

İTÜ Mimarlık Bölümü mezunudur. Mimari koruma ve restorasyon alanında yüksek lisansını 2007 yılında İTÜ’de, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay danışmanlığında tamamladı. Aynı programda 2009’da başladığı doktora çalışmasında tez teslimi aşamasındadır. İBB Kültürel Miras Koruma Müdürlüğünde çalışmakta, aynı zamanda Plato Meslek Yüksekokulu’nda ders vermektedir.