Beylikdüzü Belediyesi Cemevi ve Kültür Merkezi Yarışması–Türk Evi Benzetmesi

Sayın Baz ve Jüri Üyeleri,

Öncelikle samimi olduğunu düşündüğüm yazınıza istinaden bu yazıyı yazıyorum. Sizinle yüz yüze tanışmadık daha önceden, klavye klavyeye tanışmak ise bugüne nasipmiş.

Biz de bu yarışmaya, jüriye güvenerek bir proje ile katıldık ve sonucunda da 3. elemede siz jüri üyelerine veda ettik. Uzun zamandır yarışmalara giren bir ekip olduğumuz için bu konuda herhangi bir yorumda bulunmamak gerektiğinin bilincinde olarak, kendi projemizi değil de siz jüriyi bizim gözümüzden size anlatmak ve biraz da eleştirmek istedim.

Yarışmalar; katılan, değerlendiren, ödül alan, ödül veren herkesin emeklerinin somutlaştığı bir platform bana göre. Yani siz jüri üyeleri böyle hassas bir noktadan bir emek kütlesinin üzerinde kararlar almaktasınız. Kişisel ego tatmini yapılacak alanın kütlesini küçültebilme kaygısı okunmalı kararlarınızda. 3 aylık emekleri değerlendirmek sadece 1 cümle ile olunca bu yazdığımızı lütfen çok görmeyin. Çünkü her yarışmacı elendiği tur sayısının büyüklüğü ile ters orantılı bir değerlendirmeyi hak eder aslında. Zira başarılı olanı savunmak bir meziyet değildir, başarısız bulduğunuzu neden buldunuz ise onları bir bir saymak belki daha büyük bir meziyettir. Tabii, bir de birinci olanın eksiklerini yazmıyor mu jüri… Fazlasından çok eksiklerini yazıyor bir savunma mekanizmasının üzerine inşa ederek aslında tüm süreci.

Bu eleştirilere herhangi bir savunma mekanizması geliştirmeyeceğinizi düşünerek yazıma devam etmek istiyorum.

Cem yarışması hassas bir jüri kararı gerektiren bir yarışmadır. Çünkü bu ülkede köprülere Yavuz Sultan isimleri verilir.

Öncelikle jürinin ve belki de danışmanlarınızın şunu kaçırdığını düşünüyorum: Cemevi bir zorunluluktan ev olarak kalmıştır, bu durumu defakto olarak kabul edip bunun üzerinden gitmek konusu tartışılmalıdır. Böyle bir yaklaşım cemevini ve Alevi kültürünü ve ibadetini degrade etmektir. Yani bu bir cami yarışması olsa idi aynı projenin bırakın dereceye girmeyi değerlendirilmeye alınabilmesi tartışılırdı bence.

İşte bu noktada karar süreçlerinizi bilmeyerek ve sadece yorumlayarak jüri ve danışmanların “bilinçsiz” olmasını arzuladığımız bir şekilde ciddi bir yanılgı içerisine girdiğini düşünmekteyiz. Cemevi ve Ev analojisini somutlaştırmak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından da tescillenmiş bu ibadethanelere verilecek büyük bir zarar olarak tarihe geçecektir.

Bu projenin birinci seçilmesi cemevi konusunda yapılan tarihsel, entelektüel ve içsel tartışma ve değerlendirmelerin sığ ve akademik bir bakış açısı ve değerlendirmeye kurban gittiğini göstermektedir. Tekrar tekrar hatırlatmak gerekir ki, cemevindeki “ev” bir ihtiyaçtan kaynaklanmamaktadır. Bir zorunluluktur ev olarak bırakılmak. Bir yarışma sonucu çıkan örnek ise ev tipolojisini yeniden üretmeyi bu ibadethaneler için önermektedir.

Diyelim ki mimari olarak ve Alevi toplumu düzeyinde bu tartışma yapıldı ve ev motifi genel bir kabul gördü, bu benzetimdeki Anadolu Evi diye örneklenen ev ile uzaktan yakından hiçbir benzerliği olmayan evlerdir Anadolu Alevilerinin yaşadığı evler. O benzetim avlulu, iki katlı, büyükçe sınıf olarak ta hiçbir alevi yerleşmesinde bulunmayan bir evdir. Yani Anadolu evi olarak yapılan benzetimdeki evi hiçbir alevi yerleşkesinde göremezsiniz. Zengin sınıfın evidir o benzetilen ev.

Siz de hatırlarsınız insanın makineye yenik düştüğü günü, deep blue’ya yenildiğimiz günü. Makine aklının insan deneyimlerini alarak insanı alt ettiği gün bize yeni bir bilinç kattı. Makineler bile deneyimler üzerinden akıl kazanıyorlar. Diyeceğim o ki, Gary Kasparov’un o güne değin oynadığı tüm oyunlar, hamleler ve tarzlar makinaya bilinç olarak kazındığı için insanlık orada yenilmişti. Ve Kasparov sonrasında yeniden meydan okuyamamıştı deep blue’ya, kendisini kendisinden iyi tanıyordu çünkü makina. Tanımak gerekirdi Aleviliği, sadece danışmanlara bırakmamak lazımdı. Yarışma sonucunu sadece danışmanların mimari bağlamdan bağımsız bilincine bırakmak ya da mimarların Alevilik bağlamından bağımsız görgülerine bırakmak bu eklektik sonucu ortaya çıkarmıştır. Ancak Alevilik ve Alevi mabedi bu yaklaşım ile baş başa bırakılmayı hak etmemektedir.

Burada, nasıl Ankara’daki patlama için bir sorumlu aranıyor toplumun her kesiminden, bizler de ve sanırım siz de bir sorumlu aramaktasınız bu sonuç için.

İkinci husus ise jürinin kurallara, babasının kuralı gibi davranıyor olması. Bu yarışmanın bir yönetmelik çerçevesinde yapıldığını unutması. Ülkenin bugünkü durumunun sirayeti olsa gerek jürinin bu kadar kuralsız davranması. Kuralsızlık da aslında bir kuraldır ama kendi koyduğu kurala uymamak biraz tuzak!

Örneğin jürimiz bize değerlendirme kriterlerini açıklayabiliyor mu önceden? Açıklayamadı, e peki şimdi açıklayabilir mi? Sanırım açıklayamaz. Zira çalışma yönteminiz bu değildi. Belki bundan sonraki yarışma çalışmalarınızda düzeltilir diye yazıyorum bu dediklerimi. Jüri sorumludur. Ve bu sorumluluğunu eylemleri ile göstermelidir. Açık bir değerlendirme kriteri yine aynı şekilde bu değerlendirmeye göre yaptığı tartışmaları paylaşmalıdır. Ama bu biraz zor gelir hem jüri üyesine hem de idareye sanırım.

Jüri neden kendisinin verdiğini belirtiği sayısal değerleri, sınırları aramamıştır projelerde? Doğru verememiş midir yoksa? Bu durum jüriyi nesnel karar vermeden oldukça uzaklaştırmaktadır. Jürinin kendi muhasebesini yapması gerekir bu durumda. Belki de sonuçlar onu göstermektedir.

Jüri mi yazmıştır soruların cevaplarını? Raportörler yazdı ise jüri hiç okumamış mıdır? Soru cevaplar yarışmalarda birer teyittir. Bakın jüri bey buna böyle demişsiniz ama bir daha soruyorum, iyi düşün cevapla. Bunun yasal sonuçları olur demektir aslında. Jüri bu durumu hiç düşünmüş müdür?

Bir hususta şudur ki yarışmanın başında, jüri tarafından bilinçli bir şekilde kentle ilişki kurmayı sadece mimara bırakma arzusu sonrasında tüm değerlendirmeyi kentle ilişki üzerinden yapmaya bırakmıştır. Ne hikmetse jüri en az uzmanı olduğu konuda en belirleyici kararını vermiştir. Zira jüride şehir plancısı yoktur. Ancak şu hususu belirtmek isterim. Bir şehir plancısının yokluğu çok net olarak sonuçlara yansımıştır. Çünkü jüri şehirle ilişkiyi yeşile boyanan ve üzerine vadi denen yeşillikler üzerinden okuyabilmiştir. Jüri ne yeşili ne de o bölgenin geleceğine ilişkin yeşilin durumunu mimari ölçekten çıkararak görememiştir. Yapacağı “Evi” tüm İstanbul’a hizmet edebileceğini zannederek diğer büyük bir yanılgısını yaşamıştır. Hem yarışanların içinde hem de jüride plancının olmamasının da sonucudur bu dar bakış.

Diğer bir sorum ise Alevi kökenli bir mimar var mıdır jüri ve danışmanlarınız arasında. Yani Cem’e katılmış, yolu erkânı bilen, yaşayan bir “Mimar” var mıdır bu süreçte?

Sözlerimin özü şudur;

1- Cem alelade bir ev değildir. Bu yaklaşım ibadethane vasfını küçültmeyi ve bu toplumu dar kalıplar arasında tutmaya sebebiyet verecek hatalı bir yaklaşımdır.
2- Din ve inanç hassas bir zemindir. Kent ve kentle ilişki gibi…
3- Jüri kendi koyduğu kurallar dizinine neden uymamıştır? Uyduğu durum için de bir değerlendirme yapacak mıdır tekrar toplanıp?
4-Önceden jürinin ve yarışmacıların bildiği somut değerlendirme kriterleri yayınlanmadı peki jürinin değerlendirme kriterlerini yayınlayabilir misiniz?

Kolokyumda da olamayacağım için bu değerlendirmemi size iletmek istiyorum. Buradaki değerlendirmelerimi bu yarışma ve genel yarışma kültürüne yönelik almanızı isterim. Uygun bulursanız da belki kolokyumda bizim adımıza okursunuz.

Sevgiler, Saygılar…