Geç Modern Mimarlık Mirası Örneklerinden Ayhan Tayman’ın Fenerbahçe’deki Tayman Apartmanı Yıkılıyor

İstanbul'da "geç modern" mimarlık mirasının nadir örneklerinden bir yapı daha boşaltıldı ve yıkımı bekliyor. Brütalist etkilerden söz edebileceğimiz bu özgün yapı kuşkusuz Kadıköy için büyük bir kayıp olacak.

Seyfi Arkan’ın, 30’lu yıllarda Bağdat Caddesi yakınlarında gerçekleştirdiği 15 kadar villanın hepsi yıkıldı. Üstelik bunlardan herhangi bir iz, bir fotoğraf bile kalmadı. Kartpostallarda, bir perspektifin bir köşesinde bile rastlanamıyor bu yapılara. Bunun Türkiye modern mimarlık tarihi açısından büyük bir kayıp olduğuna kuşku yok. Ahşap yapıların korunması için büyük çabalar sarf edildiği o yıllarda, halk arasında “beton köşk” olarak anılan bu yapıların korunması hiç akla gelmiyordu. Bugün de “geç modern” dönemin önemli temsilcileri olan 70’li yılların apartmanları benzer bir durumda. Umursamazca yok ediliyorlar. Özellikle de Kadıköy Belediyesi sınırlarında amansız bir katliam var.

Bugün bu yapılara yine halk arasında “dümdüz bina” gibi tanımlar yapılıyor. Ne özelliği var diye soruluyor. Tıpkı bugün 7’den 70’e herkesin arkasından ağladığı eski ahşap evlere o yıllarda “küflü çürük bina”, “rutubetli bina, ısıtılamaz” gibi etiketler yapıştırıldığı gibi. Bağdat Caddesi çevresinde 20. yüzyıl konut dokusu açısından büyük kayıplar verildi. Artık dokudan söz etmek bile belki çok anlamlı değil. Şu anda mimarlık literatüründe yer alan birkaç örneği korumak için bir mücadele vermek söz konusu.

70’li yılların modern apartmanları, İstanbul Mimarlık Rehberinde Bağdat Caddesi başlığında topluca ele alınmış. Mimarlık literatüründe yer almış çok fazla da yapı yok aslında bu bölgede. Maruf Önal’ın, Baysal – Birsel ikilisinin, Mehmet Konuralp’in bugüne kalmış apartmanları, belki birkaç bina daha. Ne yazık ki bugüne kadar tescillenmemiş hiçbiri. Kuşkusuz Ayhan Tayman’ın inşaatını da kendi gerçekleştirdiği Fenerbahçe’deki Tayman ve Gül Apartmanları da bunlar arasında. Yani 70’li yılların geç modern mimarlarından söz ederken, rehberlere koyup, dünya mimarlarına gidip görmelerini önereceğimiz az sayıdaki sivrilmiş örneklerden.

Tayman ve Gül Apartmanları Ayhan Tayman’ın mimarlığı açısından özel bir önem de taşıyorlar. Ağırlıklı olarak önceki on yılda, Teşvikiye – Nişantaşı bölgesinde yoğunlaşan apartman yapılarının neredeyse tümü bitişik düzen yapıları. Bu yapıları özellikle özgün ve derinlikli cephe düzenleri ve detaylarıyla tanıyoruz. Fenerbahçe’deki Tayman ve Gül Apartmanları ise kütle olarak tümüyle döneme özgü bir tasarım anlayışını yansıtıyorlar. Geç modern dönemin brütalist çağrışımlı kütle düzeni ve hareketli cephe anlayışını mükemmel biçimde yansıtıyorlar.

Ne yazık ki bu yapılardan birisi artık boşaltılmış durumda ve yıkımı bekliyor. Ülkenin en kültürlü toplumunu temsil ettiği söylenegelen Kadıköy Belediyesi ise “modern mimarlık mirası”na tümüyle kayıtsız. Hatta bu kıyımın çeşitli biçimlerde destekleyicisi ve sorumlusu konumunda. Mimarlık mirasını önemsemeyen bu belediyenin neyi önemsediği ise sanırım kamuoyunun malumu. Belki yerel bir rant lobisi için Tayman Apartmanı’nı yıkmaktan vaz geçmek büyük bir kayıp olmayacak. Bu enerji başka yerlere, örneğin gerçekten yıkılması gerekli yapılara kaydırılabilir. Ama Tayman Apartmanı’nın kaybı Kadıköy için, İstanbul için, “Modern Türkiye Mimarlığı” için büyük bir kayıp olacak.