İnşâ: Yarışma Kültürü

‘’24/02/2002 T. 24973 S. Yönetmelik Madde 19 için Ek.’’

24/02/2002 T. 24973 S. Resmi Gazete Yayın ile “Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği” Madde.19 birinci fıkrada Mesleklerinde en az on (10) yıl benzer tasarım konusunun tanzim veya tasdik işlerinde fiilen çalışmış  Asli veya Yedek Jüri Üyesi adayının (a) bendi ile Benzeri tasarım yarışmalarında ödül, mansiyon kazanmış olması veya projesi satın alınmış olması, (b) bendi ile İlgili ihtisas konusunda seçkin, özgün ve örnek gösterilebilecek bir tasarının müellifi olması, (c) bendi ile İlgili ihtisas konusunda, bir tasarının tüm projelerini, uygulama proje ve detaylarını hazırlayarak yetkili mercilere tasdik ettirmiş olması, (d) bendi ile İlgili ihtisas konusunda akademik bir çalışma yaparak, yetkili mercilere kabul ettirmiş ve o konudaki bir araştırmayı yayınlamış olması asgari koşullarına sahip olması beklenmektedir. 

4734 S. Kamu İhale Kanunu kapsamında hazırlanan bu yönetmelik uyarınca gerçekleştirilen yarışmalar, 4734 S. Kanun Madde.4 ile Ön proje : Belli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre; gerekli arazi ve zemin araştırmaları yapılmadan, bilgilerin halihazır haritalardan alındığı, çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dahil elde edilen verilere dayanılarak hazırlanan plân, kesit, görünüş ve profillerin belirtildiği bir veya birkaç çözümü içeren proje tanımına uygun ve ön projenin Jüri tarafından seçilmesiyle doğrudan temin: Bu Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usulü ile sonuçlandırılmaktadır. 

O vakit, yarışmalarda bir çeşit encümen gibi toplanan jüri, şeklen doğrudan temine uygun, yed-i vahit ile tevsik edilecek tekel niteliğindeki fikri ve sanatsal özgünlüğe sahip projeyi seçmektedir. Hal böyleyken, yönetmelik Madde.19 için 4734 S. Yasa ile 3194 S. Yasa Madde.8 ve ilgili yönetmelikleri arasında bağlayıcı bir düzeltme gerçekleştirmek zaruridir. Şöyle ki, 

• Maddenin bentlerinde geçen “ilgili ihtisas” kısaltma öbeği geliştirilerek, ‘’ilgili YER ve ihtisas” şeklinde ivedilikle düzeltilmelidir. 

• 5393 S. Yasa Madde.19 ruhuna uygun, yönetişim açısından, asli ve yedek jüriye ek olarak halktan ve meslek insanlarından bir jüri kurulması gerekir. 

• Jüri seçiminde, yönetmeliğin ilgili maddesinin her bendi bir (1) puandır. Bölgesel ölçekte açılacak yarışmalarda, taban puan en az dört (4) olmalıdır (tüm bentlerde yeterlilik aranmalıdır). 

• Jüri üyesi, bu ihaledeki hizmetine yönelik puan alır (iş bitirme). Zaman içinde İdareler, yarışmanın önemine göre taban puanını arttırabileceklerdir. Bölgesel ölçekli yarışmalarda asgari bir (1) aylık değerlendirme süresi içinde, jüri üyesi puanı üzerinden ücretini alır. Yedek jüri üyeleri, taban puan üzerinden ücretini alır. 

• Jüri üyeleri ASLA ilan edilmez ve kimlikleri gizli tutulur. Kimliği deşifre olduğu tespit edilen jüri üyesi yarışmadan çıkartılır. Jüri üyesinin İdare ile organik bir bağı bulunamaz. Aynı zamanda, yarışmacılardan biri ile organik bağı bulunduğu anlaşılan jüri üyesi yarışmadan düşürülür ve dava açılır. Aldığı ücret maddî mânevî tazminat konusu edilir ve yasal faizi ile geri istenir. Yerine birinci yedek jüri üyesinin puanlaması dâhil edilir. 

• Dijital yüklenen paftalar (yarışmacılar tarafından yüklenen ve/ya gönderilen dijital veriler), birbirlerinden haberi olmayan jüri üyelerine, ÖNİNCELEME (kimliği deşifre eden ibare tespiti veya eksikliklerin tamamlanması) sonrası gönderilmelidir. 

• Kimliğin deşifresinin tespitinde, yarışmacıların önceki çalışmaları dikkate alınır. Aynı rumuz ve grafikleri/sembolleri tekrar eden yarışmacıların projeleri gerekli açıklama ile elenir. İdari rapor olarak yapılan açıklama, ikinci kez tekrar ettiği takdirde, bu gerçek veya tüzel kişiler artık yarışmalara giremez. Örneğin, proje sunumlarına sürekli uçan balon koyduğu tespit edilen yarışmacılara birinci uyarı verilir. İkinci uyarı sonrası bu yarışmacılar artık açılacak yarışmalara giremezler ve haklarında adli soruşturma açılır. 

• Jüri üyelerinden, seçtikleri projelere ilişkin YAZILI ve AYRINTILI bir rapor yazması beklenir. Bu rapor, maddeler halinde İdarenin ihale ve/ya estetik komisyonunca belirlenmiş şablon hedeflerden oluşur. Hedeflerin puanları bulunur. Örneğin, Oran/Ölçek başlığında, jüri üyesi açıklaması sonucu bir puan verir ve bu puanı eksiltebilir. Bunun yanında, jüri üyesi, boş bulunan maddeye yeni bir hedef yazabilir ve bunu puanlayabilir. Ancak, eklenecek madde sayısı ve/ya puan, bu işin geçici kabul hattını (%80) ihlal edemez. Bu durumda, 10 maddenin sadece 2 adeti bozulabilir veya 10 maddeye sadece 2 adet madde eklenebilir. 

• Jüri tarafından en çok puan toplayan proje birinci seçilir ve sıralama buna göre oluşturulur. Ancak sonuçlar, Halk Jürisine açıklanmaz ve/ya ilan edilmez. 

• Jüri tarafından değerlendirilen her proje (bir puan bile alsa), çıktıları alınıp İdarede sergilenerek halk jürisinin oylamasına sunulur.  Proje mahaline en yakın kamusal mekân içinde, 30 gün boyunca sürecek açık oylamada, sunulan ikametgah kağıdı (e-devletten alınan belge ve/ya oylamaya gelen vatandaşa idari kalemden verilen çıktı şeklinde) arkasına projenin rumuzu yazılarak ve mühürlü şeffaf bir sandık içine atılarak oylama gerçekleştirilir. Oy kullanan her BİR vatandaş, nihai sonucu 2577 S. Yasa uyarınca yargıya taşıyabilir ve/ya öncelikli olarak İdareye şikayetini sunabilir. Oyların sayımında, hakem heyeti hazır bulunur ve sayım tutanak altına alınarak dosyasında hıfzedilir. 

• Halkın katılımı ile beraber, TMMOB çatısı altında ilgili yarışma hakkında internet bağlantısı oluşturulur ve burada oylamaya sunulur. Yarışmaya dâhil olduğunu düşünen Meslek Odaları, bu bağlantıyı üyeleri ile paylaşır. 

• Halk jürisi ve meslek insanlarının oyladığı projeler, yüzdelik oranlarda sıralanır. Bu yüzdeler, jürinin verdiği puan ile çarpılır ve yarışma sonuçları açıklanır. Örneğin, jüriden 44 puan toplamış, oylamadan %21 almış projenin son puanı 44*%21 üzerinden 9,24 olarak kesinleşir. Jüriden 18 puan toplamış, oylamadan %62 almış projenin puanı ise 11.16 olarak kesinleşir. 

• Bununla beraber, jüri puanlaması ile birinci seçilmiş, ancak, oylamada oy alamamış projenin bulunduğu yarışmalara adli takip başlatılır. Sorumlu, idare ve onun bir encümeni gibi işleyen jürisidir. Halkın ve meslek insanlarının bu seçime katılmaması ve/ya katıldığı seçimde en çok puan almış projeye oy vermemesi ve/ya hiç puan almamış bir projeye oy vermesi (bilmediği halde), halkın ve meslek insanlarının haklı tepkisi olarak karşılanıp soruşturmaya neden olur, yarışma işlemleri bütünüyle askıya alınır (Yürütmesi durdurulur) ve sorumlulara tam yargı davası içinde idari dava açılır. İdari dava, idare (jüri) aleyhine kesinleştiğinde, içinde bulunan tam yargı davasının maddî ve mânevî tazminat tutarı, Sayıştayca dosya haline getirilerek sorumlularına BÖLÜNMEKSİZİN rücu ettirilir. 

• Öte yandan, jüri puanlaması ve oylama birbirine paralellik gösterdiğinde, bu işin bitirmesi olarak jüri üyelerine verilecek puanlamada ek düzenlemeye gidilir. Bu ek düzenlemede, jüri üyesine puanı kadar puan verilir. 

Bu eklemeler ve düzeltmeler sonucu, idare, geniş katılımlı ve kentlilik bilincini arttıracak bir yarışma kültürü inşâ etmiş olacaktır. Ayrıca, şeffaf ve her aşaması kayıt altına alınmış bir yarışma oldukça güvenlidir. Bugün, yarışma jürisi tespitinin muğlaklığı ve sonuç raporlarının birbirine benzerliği son derece tartışmalıdır. Bu yazı, ilgili yasa ve yönetmeliklerin birbirini bağlayan normatif yapısı ‘’ARASINA’’ bir çözüm olarak iliştirilmiştir.