İstanbul’da Yaratamadığımız Landmark’ı Gelin Londra’da Yaratalım Projesi: Royal Docks / London

Biz mimarlar biliriz ki, her yeni proje gerçekleştirilmek üzere başlanan yepyeni bir hayal dünyasıdır.

Heyecanlı bambaşka bir serüven bizi bekliyordur. Bir anda elimizde kalem, minik, karmaşık eskizleri çevremize anlatırken buluruz kendimizi. İşte macera burada başlamıştır çoktan.

Benim Royal Docks/Londra ile tanışmam tam da böyle bir serüvendi. Peter Behrens School of Architecture (PBSA)’da yapmakta olduğum master eğitiminin bitirme projesiydi beni heyecanlandıran ve Londra’nın doğusundaki maceraya sürükleyen. Bu kez çok farklı bir konudan bahsediyorduk. Konu Londra’nın doğusunda Thames Gateway kentsel gelişim koridor aksında önemli bir stratejik role sahip Royal Docks bölgesiydi. Projenin amacı, sürdürülebilir kentsel dönüşüm ilkeleri ve yenilenebilir enerji kaynaklarının paralel kullanımıyla bu bölgenin canlandırılmasıydı. Proje, bina ölçeğinin ötesinde bir master plan projesiydi. Projenin bir başka amacı da, bölgenin geçmiş ve mevcut durum analizi sonucunda Londra’ya yeni bir kent dokusu kazandırmaktı. Bu yüzden London Design Agency (LDA)’den uzman kişilerden oluşan bir grup ile görüştüm. Bölge hakkında edindiğim bilgiler doğrultusunda önce Royal Docks’ı tanımaya ve tanımlamaya başladım.

Royal Docks birçok metropolün karşı karşıya olduğu büyük problemleri içinde barındıran, Londra’nın doğusunda öksüz kalmış bir bölge. Tarihte ticari amaçla kullanılan, aktif ve büyük bir liman olma ünvanına sahip bu alan, günümüzde kentsel dönüşüm için değerlendirilebilecek en gözde bölgelerden biri durumunda. Royal Docks dönüşüm projeleri için ilgi çekici birçok avantaja sahip. Her şeyden önce, kentsel dönüşüm projelerinin ana kriterlerinden biri olan ulaşımı güçlendiren bir havaalanı bulunuyor bölgede. Eski bir liman olan Royal Docks, hemen yanı başında bulunan City Havaalanı, kuzeybatısında yer almakta olan 2012 Olimpiyat Oyunları yerleşim alanı, Excel Fuar Binası, University of East London ve öğrenci yurtları bu alanın sahip olduğu yaşamsal potansiyel sinyali vermekte.

Royal Docks Görünüm 2011

Bölgenin ihtiyaçları doğrultusunda LDA tarafından yapılmış olan çalışma sonucu Royal Docks’ta 100.000 kişilik konut alanı başta olmak üzere, eğitim, ticaret ve kültürel aktiviteleri de içinde barındıracak yeni bir kentsel yerleşim planı hedefleniyordu. LDA ve Londra Belediyesi bu bölge için yatırımcılar aradığından dolayı bizden istediği senaryonun gerçekçi olmasını istiyordu. Yani Royal Docks’a ilgi duyabilecek gerçek yatırımcılar ile bölgeye farklı kentsel kimlik kazandıracak, sürdürülebilir akıllı bir proje.

Projemin adı “Smart FlexCity”. Smart, çünkü doğal enerji kaynaklarından üretilen enerji ile destekleniyor. Flexible, çünkü tasarlanan sistem eski kent dokusu üzerinde ihtiyaç doğrultusunda yatay ve düşey olarak büyüme gösterebiliyor. Her şeyden önce benim senaryomun başrol oyuncuları Türk yatırımcılarıydı. Farklı alanlarda uluslararası yatırımları gerçekleştirebilecek Türk şirketlerinin bu bölgeye yatırımda bulunarak Türkiye’nin kendi Landmark’ını oluşturabileceğini düşünerek başladım projeye.

Türkiye’nin Londra gibi bir metropolde kendi Landmark’ını oluşturabilecek ekonomik güce, kültürel ve mimari anlamda güçlü bir potansiyele sahip olduğunu vurgulamak oldukça ilgi çekici ve en az onun kadar gerçekçi bir yaklaşımdı. Londra’da gerçekleştirilecek kültürel etkileşimi sağlayan bu proje İstanbul ve Londra gibi iki büyük metropolü ortak bir paydada buluşturabilecekti.

Smart FlexCity Project- London Royal Docks

Kurgulamış olduğum senaryo oldukça gerçekçi ve ilgi çekici bulunmuştu ki, LDA’dan uzman bir kişi ile görüştüm ve benden bu senaryo ile ilgili Türkiye’den yatırımcı firmalar ile iletişim kurmam istendi. Senaryom için belirlediğim firma bilgilerini iletişim için LDA ‘ya ilettim. Şuan durum nedir, ne gibi sonuçlar alındı açıkçası bilmiyorum. Çünkü Royal Docks için oldukça büyük bir kentsel gelişim projesi ve yatırım planı tasarlanmakta. Tabi böyle bir durumda muhakkak birkaç firmanın bir araya gelip, ortak bir master plan oluşturması gerekiyor. Dolayısıyla tüm bu veriler LDA ve Londra Belediyesi tarafından değerlendirilmekte.

Smart FlexCity Yatırımcı Senaryosu

Yazımın başlığından da anlaşılacağı gibi, açığa çıkarılmak istenen bir kaygı vardı ortada ve bu noktadan başlanmalıydı. Bu problemleri konsept olarak üç ana başlık altında geliştirerek sorunlara çözüm aradım.

1. Sosyolojik yaklaşım
2. Yeni bir kentsel doku ve farklı yaşam ilkesi (Flexible)
3. Doğal enerji kaynaklarını kullanarak akıllı enerji sistemi ile enerji üretimi (Smart System)

İlk olarak sosyolojik boyutta, tamamıyla Türk yatırımcı ile kurulan ama Türk-İngiliz kullanıcılara yönelik, entegrasyon dediğimiz bütünleşmeye, kaynaşmaya dayanan yeni bir sosyal etkileşim alanları oluşturmayı amaçladım. Gerçekleştirilmek istediğim, bir nevi İstanbul’daki çok kültürlülük ve çeşitliliğin orada farklı mimari yaklaşımda vücut bulmasıydı. Projenin ana arteri kamusal alanlardı. Özellikle İstanbul’da açık alanların efektif kullanılamadığını savunan bir mimar olarak ben, bu problemi kendi projemin en önemli çıkış noktası yapmıştım. Dolayısıyla konsept olarak binalardan değil açık mekanlardan yola çıktım. Farklı katmanlarda, farklı mekânsal boyutlarda açık kentsel yaşam alanları yarattım. Diğer yandan ulaşımın önemini de vurgulayarak, Londra’nın doğusunda canlanacak kentsel dönüşüm alanını şehrin tüm uçlarına bağlamak, bu alanın varlığını güçlendirmek istedim.

Yeni bir kentsel doku, farklı yaşam ilkesi (Flexible) bağlamında, Archigram ütopyalarına ithafen oluşturduğum proje, büyük bir mixed-use organizma gibi çalışmaktaydı. Bölgedeki arazileri konut, eğitim, kültür, ticaret gibi kutuplara ayırmak yerine, tüm işlevleri birbiri içerisinde, farklı yönlerde (alt-üst-sağ-sol) karıştırıp eriterek, alışılmışın dışında bir çalışma sistemi oluşturmayı amaçlamıştım. Örnek olarak, bölgede yaşayan bir kişi iş yerinden çıkıp, kara yolu gibi kaotik bir ulaşım ağını kullanmadan, kültürel bir etkinliğe katılabilir, alışverişini yapabilir, kendine ait bahçesinde çalışır ve küçük yaşam alanlarından oluşan stüdyosuna kısa sürede dönebilir. Tüm bu aktiviteleri flexible olarak hazırlanan iç içe birbirine geçmiş yaşam alanlarında gerçekleştirebilir. Dolayısıyla, hızına yetişemediğimiz günlük hayattaki en önemli kavram olan zamanın daha verimli kullanılabilmesine olanak sağlayan, içinde binlerce kullanıcıyı barındıran bir organizma yaşamaya başlıyor. Farklı kültür, eğitim, din, dil ve ırktan oluşan bu çeşitlilik projeyi renklendiren ve ayakta tutan bir nokta haline geliyor. Bu flexibility sayesinde sistem ihtiyaç ve taleplere göre yatay ve düşey akslarda büyüyebilmektedir.

Flexible Organizma

Projenin üçüncü özelliği ise, organizmayı besleyen ve onu ayakta tutan doğal, yenilenebilir kaynaklardan oluşan enerjiyi depolayan smart bir sistemdir. Projede su, rüzgar, güneş ve yeryüzü ısısı gibi doğal kaynakları merkezi bir şekilde akıllı bir sistemle bütünleştirerek bölgenin enerji tüketimine karşılık, yaklaşık %90’lık bir oranla enerji üretimi sağlanması hedeflenmiştir. Günümüzde oldukça yaygın bir şekilde kullanılan bu sistemde, Thames Nehri’nin su enerjisi için kullanımı bölgenin sağladığı başka bir avantajdır. Rüzgâr enerjisi, bölgeden uzak konumlandırılan rüzgâr türbinleri desteği ile üretilmiş ve smart sistem ile bölgeye aktarımı sağlanmıştır.

İtiraf etmeliyim ki bu projede İstanbul’da yaşadığım süreçte karşılaşmış olduğum ve belkide hala karşılaşılmakta olan sorunlara Londra Royal Docks’ta farklı yaklaşımlarla çözüm bulmayı amaçladım. Karayolu kullanımının oldukça minimize edildiği, köprülere, otobüslere, minibüslere ihtiyaç duymayan bir ulaşım ile oldukça rahat kullanılan açık kamusal alanlar tasarladım. Her cadde başında yer alacak devasa alışveriş merkezleri yerine, büyük yeşil alanlar, şehir parkı, bisiklet ve yaya yolları, her kullanıcının sahip olabileceği açık alanlar üzerine oluşturdum senaryomu.

Sonuç olarak en başta bahsettiğim, “her proje yepyeni bir hayal gücü” noktasına geri dönersek, sahip olmak isteyip de olamadığımız, bir türlü İstanbul’da göremediğimiz tasarımları, master planları Türkiye yatırımcılarının başka bir metropolde başarılı bir şekilde hayata geçirilebileceğinden yola çıkarak bir proje oluşturmayı amaçladım. En kısa zamanda Royal Docks’ta Türk yatırımcıların imzalarını görmek dileğiyle…