Kıyı Alanlarına Dolgu Yapılmasının Kentsel Tasarım Bağlamında Değerlendirilmesi

Geçmişten günümüze süregelen yerleşik yaşam olgusu insanların bir arada olma arzusunu oluşturmuştur. Bu oluşum da kentlerin meydana gelmesindeki ana sebeplerden biridir. Kentte her durumda beş duyumuz tarafından algılanabilenden fazlası vardır. Çevresiyle sürekli bir bağlantı içerisinde olması, geçmiş olayların etkilerinin günümüz tarafından da algılanabilmesi kenti kent yapan faktörlerdendir. Kentin içinde hem hareketli öğeler hem de sabit fiziksel nesneler de vardır. Her ikisi de kentin kurulmasında ve planlanmasında bütüncül bir rol oynamalıdır. Kentsel Tasarım bu rolün başlıca gerçekleştirilmesinde temel araçtır. Kentsel Tasarım kentin ihtiyacına yönelik yapılan çalışmalara aracı olacak, mekânsal stratejileri ele alarak denetleyici bir rol üstlenecektir. Kentin karakterinin ve kimliğinin oluşmasındaki süreci değerlendirirken aynı zamanda kentlinin çevreye uyumu, birbirleriyle olan ilişkilerini değerlendirmede de bir yol gösterici olacaktır. Alt ölçeğe bakıldığında kentin fiziksel olarak öne çıkan unsurlardan beş konu üzerinde durabiliriz. Bunlar: yollar, sınırlar/kenarlar, bölgeler, odak noktalar ve işaret öğeleridir. Kevin Lynch’e göre, “Aslında bu öğeler genel kullanımlara yöneliktir, çevresel imgelerin pek çok türünde tekrar tekrar karşılaşılır.” şeklindedir.

Kenar öğelerinin en güçlülerinden biri olan kıyı alanları kentin planlanmasına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Kıyı alanlarının mekanları birbirleriyle birleştirme etkisi yaratması kentte bütüncül bir görünüme olanak verir. Aynı zamanda keskin bir ayrıştırma etkisi de vardır. Suyun ve karanın tam olarak ayrıldığı yer konumunda olması da diğer bir özelliğidir. Kıyı alanları ve kenar çizgileri kentin haritasını çıkarmada bir yol gösterici olarak görülür. Kıyı alanlarında sosyo-kültürel, coğrafi faktörler bu alanların sürekli bir değişim içinde olmasını sağlamaktadır. Günümüzde artan nüfus yoğunluğu kıyıların kullanımını gün geçtikçe arttırmaktadır. Artan olumsuz faktörler, kıyı alanlarının zamanla tahrip olunmasına neden olmuştur. Kentsel tasarım alanında bu tahriplerin değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmalıdır. Kıyı alanlarında yapılan dolgular temel sorunlardan biridir.

Son yıllarda coğrafi, fiziki etkenler dikkate alınmadan yapılan planlamalar kıyı alanlarında önemli ölçüde tahribata yol açmıştır. Gün geçtikte artan nüfus yoğunluğu sonucunda kıyılarda yapılan dolgu sonucunda kazanımlar birçok olumsuz sonuç doğurmakla birlikte kentin yanlış planlamasına aracı olmuştur. Bunun yanında gerek dünyadan gerek ise, ülkemizde limanlara verilen önemde kıyı alanlarında büyük ölçüde müdahalelere yol açmıştır. Tüm bunların etkisiyle, fiziki, beşeri ve coğrafi gelişimlerde büyük değişmeler olmuştur. Deniz ve kara ekosisteminde sorunlar her geçen gün yüzeye çıkmaktadır. Tüm bunlar sonucunda, kentsel tasarımı oluşturan planlama ve tasarımın entegrasyonu kullanılarak, üst ölçekten alt ölçeğe kadar olan süreçlerin detaylı bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Kentin çevresiyle olan ilişkisi göz önünde bulundurularak bütüncül bir tasarım oluşturulmalıdır. Bu bağlamda, yapılacak çalışmaların amacı; dünyada ve ülkemizde yapılmış olan kıyı alanlarındaki dolgular sonucunda oluşan tahribatları ele alıp bunları kentsel tasarım ve planlama ilkeleri kapmasında göz önüne alınmasıdır. Mimari tasarım ve kentsel tasarım arasındaki alt ve üst ölçek arasındaki geçişi değerlendirerek, iyileştirmeler yapılmalıdır. Son yıllarda yapılmış olan kıyı alanındaki çalışmaların kenti olumsuz etkilemesi, yapılan dolguların hem karadan denize hem de denizden karaya bir ilerleme göstermesi, deniz dolguları yapılırken flora ve faunanın etkisinin kaybolması, bu alanın tekrar ele alması gerektiğini vurgulamaktadır. Son olarak yapılacak olan tüm değerlendirmeler sonucunda, kentsel tasarımın önemli etmenleri göz önünde tutularak bir rol model önerisi oluşturulmalıdır.

Geçmişten günümüze meydana gelen müdahaleler, kentin kıyı çizgisinin değişimi ve etkileri kronolojik olarak ele alınmalıdır. Ayrıntılı olarak geçmişten şu ana kadar olan kıyı alanlarına yapılan hem mimari hem kentsel değişmeler değerlendirilmelidir. Kentlinin bu yeni müdahalelere gösterdikleri uyum veya kıyı bölgelerine karşı tutumları da gerekli analizler arasındadır.

Kentlinin ihtiyaçları doğrultusunda kıyı dolgu alanlarının yeniden kente dahil olabilme fikri, çeşitli rekreasyon alanlarının olabilirliği, doğallık esas alınarak kentsel tasarım ilkeleri göz önüne alınmalıdır. Kenti su ile buluşturmada kıyı alanlarının yumuşak bir geçiş olması esas kavramlardan biri olup, kıyı alanlarının kamusal alana daha çok dahil olması ve kentlinin bu kavram ile bilinçlenmesi hedeflenmelidir.

Kaynakça

Abulnour, A. (2012). User-friendly waterfronts: a dialogue of responsiveness and placemaking. 1st International Conference on Architecture & Urban Design, Proceedings

Alexandria Waterfront Small Area Plan, (2012). City of Alexandria Department of Planning and Zonning, USA

Bender, R., 1993, Where the City Meets the Shore, in Waterfronts, A New Frontier for Citieson Water pp. 32-35 ed. Rinio Bruttomesso, Citta’d’ Aqua Venice

Ertan M., 1989, İstanbul Kent Bütününde Kıyı Kullanımı ve Kararlarıyla ilgili Yeni Plan Kararlarının irdelenmesi, Lisans Bitirme Tezi, MSGSU, İstanbul s:18

Fisher, B. (2004). Waterfront Design. In: ULI-the Urban Land Institution, Editor, Remaking the Urban Waterfront, ULI-the Urban Land Institution, Washingto, D.C.

Fishmann, R., 2002, “20.yüzyılda Kent Ütopyaları: Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright, Le Corbusier”, Der., Çev.: Bülent Duru, Ayten Alkan, 20. YüzyÕl Kenti, ømge Kitabevi, Ankara

Gospodini, A. (2001). Urban waterfront redevelopment in Greek cities. Cities,18 (5), 285-295.

Koç, H. (2000). Yaşanabilir çevreler arayışında tasarım politikalarının yeri, kentsel tasarım çevreye çok disiplinli bir yaklaşım aracı. 12 Kasım 2015, http://www.mmfder gi.gazi.edu.tr/article/view/1061000247/106100021

Lang, S., (2012). Striving for sustainability on the urban waterfront: the case of newtown creek, In: J.N. Desena, T. Shortell, Editors, The World in Brooklyn: Gentrification, Immigration, and Ethnic Politics in a Global City, published by Lexington Books

Montgomery, J., 1998, “Making a City: Urbanity, Vitality and Urban Design”, Journal of Urban Design, basım 3, no.1

River management society, (2013). Guidelines for assessing, designing and building launch sites for carry-in watercraft. 4 Kasım 2015, http://www.slideshare.net/rshimoda2014/prepare-to-launch-guidelines-foraccessing-designing-and-building-launch-sites-for-carryin-waterfract