Kuşaklar Arası Etkileşim: “Aktif Park”

"Kuşaklararası aktif park", Almanya'da uygulanan açık ve yeşil alanların kullanımında kuşaklararası iletişimi teşvik eden bir yaklaşımı anlatan bir çalışmadır.

“The generation-activity-park designed to be used by all generations. The generation-activity park is a concept for body and soul for the younger and the old age groups. The park encourages the various generations to mix with each other and promote social interaction. In this special park younger and older people together can enhance physical and mental abilities simultaneously in a playful and funny way.”

Kentsel açık ve yeşil alanların planlanması ve tasarımında yenilikçi bir kavram olarak “kuşaklar arası” ortaya konuluyor ise, bunun kapsamının ne olacağı bilincinde de olmak gerekmektedir.

Burada ifade edilmek istenilen;

• Her yaş grubu için bir şey,
• Yaşlılar için sürdürülebilir zihinsel ve fiziksel sağlık,
• Büyük önem arz eden “kim/kiminle birlikte” sorusunun kontrolü,
• Hangi yaş grubunu etkilediği:

o Ebeveynler ve çocuklar/gençler,
o Büyükanneler, dedeler ve çocuklar/gençler,
o Ebeveynler ve büyükanneler, dedeler,
o Ya da kendi aralarında farklı yaş grupları

• Bu “birlikte” kavramı nasıl anlaşılmalıdır:

o Aynı yerde,
o Ve/veya aynı zamanda,
o Gerçekten birlikte hareket eden/oynayan bireyler: aynı anda, aynı yerde birbiri ile etkileşimde olmaları, karşılıklı olarak birbirini tetikleyerek eğlenmeleri ve sevinmeleridir.

Kamusal alanlar insanların faaliyetleri ve etkinlikleri ile oluşmaktadır. Kamusal alan, öncelikle bir ortak alan özelliği noktasında gerek çocuklar, gençler, ebeveynler ve yaşlılara bireysel hareket fırsatları gerekse bir arada faaliyetlerde bulunma olanakları sunmaktadır. Bu nedenle kentte yaşayanların günlük yaşamda rutin olarak vakit geçirdikleri sokak köşeleri, küçük parklar ve meydanlar gibi alanların göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Kentsel açık ve yeşil alanlar, yaşayan mahallelerde çeşitliliğin artırılması için merkezi bir öneme sahiptir. Aynı zamanda kuşakların karşılaşma mekanı olarak kent içerisindeki komşuluğu desteklemektedir. Açık alanlarda insanlar tarafından gerçekleştirilen aktiviteler yaratıcı çevreleri etkinleştirmektedir.

Bu doğrultuda, gençler ve yaşlılar için gelecek odaklı ve yenilikçi açık ve yeşil alanların oluşturulması şimdiden planlamaya dahil edilmelidir. Ancak her bir yerin kendine özgü çıkış noktaları olacaktır. O nedenle alana özgü her olanak, potansiyel ve özellikler şehre ve bölgeye göre dikkate alınmalıdır. O bölgenin açık ve yeşil alan için özelleştirilmiş planlama kriterleri oluşturulmalıdır. Aynı zamanda nesillerin sağlıklı yaşamını desteklemesi için açık ve yeşil alanlarda kapsayıcı yaklaşım ile tasarım konsepti değerlendirilmelidir.

Biliyoruz ki, kentte sadece çocuklar değil aynı zamanda yaşlılar da yaşlarına uygun tasarım ve hareket mekanlarına ihtiyaç duymaktadırlar. Açık ve yeşil alanların sadece çocuklar için oyun alanı olmadığının, aynı zamanda 50 yaş üstü yaşlılar için de olanakların sunulması gerektiğinin düşünülmesi gerekmektedir. Bu noktada insanda hareketlilik ve hareket sevinci teşvik edilmelidir. Bu durumda, “Kentte tüm yaş gruplarına yönelik olarak hangi çekici ve fonksiyonel hareket/oyun olanakları sunulabilir?” sorusundan yola çıkılarak kuşaklar arası bağların kurulduğu, gönüllerin buluştuğu bir mekanın oluşturulması hedeflenmektedir.

Burada amaç insanların birbirleri ile bir arada bulunması, etkinlikler sayesinde birlikte rahat hissetmeleri ve sevinçli olmalarıdır. Birliktelik kavramı faaliyetlerde bulunma çerçevesinde tanımlanırken özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar ise aşağıda belirtilmektedir:

• Çocuklar kamusal alanı oynamak için kullanabilmeli,
• Yetişkinler kamusal alanı fonksiyonel olarak değerlendirebilmeli,
• Tasarlanmış mekan birlikte oyun oynamaya olanak sunmalı ve teşvik etmelidir.

“Kuşaklar Arası Aktif Park”

Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) tavsiyeleri doğrultusunda “Richter Spielgeräte”, “Moser Spielgeräte” ve Viyana Üniversitesi’nin İnsan Hareketi Bilimi ve Spor Bilgisi Bölümü uzmanlarının birlikteliğinde “kuşaklar arası aktif park” geliştirilmiş ve test edilmiştir.

“Her yaş için güçlü performans”

“Kuşaklar arası aktif park”, kuşaklar arası nesilleri kapsayan ve sağlıklı yaşamı teşvik eden açık mekan tasarımı için optimum bir çözüm sunmaktadır. Park ziyaretçilerin yaşam kalitesinin sürdürülebilir biçimde iyileştirilmesini hedeflemektedir. Bu amaçla, açık ve yeşil alanların yaşlı ve genç insanların ihtiyaçlarına eşit derecede uygunluğu sağlanmalıdır.

Bütünleştirilmiş park alanları her bir katılımcının yaşamına olumlu katkı sağlama özelliğindedir. Benzer şekilde, “herkes için oyun alanı”, insanın boş zamanını tek başına anlamlı bir şekilde veya diğer insanlarla birlikte geçirmesine yaştan bağımsız olanaklar sunmaktadır. Parkın gelişimi ile mahalle sakinlerine çekici bir açık ve yeşil alan sunulmakta ve böylece mahalle değer kazanmaktadır. Topluluğun engelli/engelsiz, genç/yaşlı birbirinden bağımsız ve birlikte aynı mekanda bulunma şansına sahip olmalarına olanaklar sunmaktadır.

Çeşitli spor, hareket ve boş zaman aktivitesi gerek kuşaklar arası gerekse kültürlerarası sosyal karşılaşma olanağı ile karşılıklı kabule ve bölgenin sosyal stabilizasyonuna katkı sağlamaktadır. Duyusal engellilik halleri, fiziksel ve gelişme engellilikleri bulunan insanların gereksinimleri, tüm kamusal alanlarda dikkate alınarak kapsayıcı tasarım çerçevesinde bariyersiz olarak açık ve yeşil alanlarda her insana fiziksel ve zihinsel durumundan bağımsız erişim olanağı sağlanmaktadır.

Bütün insanların ihtiyaçlarının karşılanmasının sağlanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda herkese yönelik sağlık odaklı açık ve yeşil alan tasarımı gerçekleştirilir. Bu doğrultuda, parkın temel dört dayanağı vardır:

• Gençlerin ve yaşlıların buluşmalarının teşvik edilmesi,
• Fiziksel sağlığın desteklenmesi,
• Kişisel karşılaşma,
• Ruhsal sağlığın desteklenmesidir.

Herkes için buluşma mekanı olan park aşağıdaki avantajlara sahiptir:

• Farklı ziyaretçiler için çeşitli zihinsel ve fiziksel sağlık olanakları parkın kullanımına bariyerler oluşturmamaktadır.
• Tüm donanımların ve bölümlerin işletilme ve kullanılma kolaylığı bulunmaktadır.
• “Evrensel tasarım” ilkelerine göre dizayn edilmiştir.
• Kullanıcı teşvik edilmekte ve zorlamaya maruz kalmamaktadır. Bilimsel bulgular doğrultusunda özel tasarım ile şekillenen tüm sistem insanın sağlık durumunu en üst düzeye çıkarmasına yardımcı olmaktadır.
• Herkes eğlence ve sevinç oluşturan herşeyi keyfine ve isteğine göre yapabilmektedir.

Parkın Bölümleri

“Kuşaklararası aktif park”ta bulunan oyun aletleri beceriyi ve gücü, denge duygusunu ya da sadece orada oynamayı teşvik etmektedir. Gençler, çocuklar, yaşlılar ve orta yaş yetişkinler parkta aktivitelerde bulunabilmektedir. Kişinin kendisinin veya grubun fiziksel/zihinsel olarak hareket edebilmesi, birlikte keyif alması ve eğlenmesi için iletişim odaklı buluşma noktasında destekleyici donatılar bulunmaktadır.

Her bir bölüm için özel tasarlanan ve geliştirilen oyun donatıları, öğrenmeyi, oynamayı, hareketliliği ve keyif almayı içermekte ve/veya harekete davet etmektedir. Genç ve yaşlı en kolay yoldan;

• Oyun oynarken keyif alabilir ve konuşma-iletişim sırasında birbirini tanıyabilir,
• Bulmaca çözerek düşünme-öğrenme ve hafıza becerilerini geliştirir ve iyileştirir,
• Günlük yaşam aktivitelerini ve becerileri geliştirir ve iyileştirir,
• Önemli kaslarını güçlendirir,
• Günlük yaşam ihtiyaçlarının pratiğini yaparak ve dayanıklılığı artırarak geliştirir.

[1] Fiziksel Sağlığın Güçlendirilmesi

Beslenme ile alınan kaloriler hareketsizlik sonucu yakılamamaktadır. Bunun sonucunda vücudun taşıma kapasitesi ağırlaşmaktadır. Günümüzde artan vücut ağırlığı ise metabolik hastalıklara neden olmaktadır.

İnsan vücudu 400 üzerinde kasa sahiptir. Yeterli ve doğru hareket kasları sağlıklı ve verimli tutmaktadır. Amaca uygun egzersizlerin yardımı ile en önemli kas grupları özellikle güçlendirilmektedir. Özellikle hareket etmek, genç insanlar için egemen olan yerleşik hareketsizliği dengede tutmak için önemlidir. Yaşlı insanlarda yaşam kalitesini ve hareketliliğin korunmasını elde etmeye yönelik çözümleyici hareketlere olanak sunmaktadır. Hareket ederken mutlu-keyifli olmak, hareketten dolayı mutlu-keyifli olmak, hareket özellikle de gruplar halinde yapıldığında, sadece kasları değil aynı zamanda sosyal etkileşimi ve kişiler arası ilişkileri güçlendirmektedir.

[2] Beceri ve koordinasyonun geliştirilmesi

Örneğin yürümek, durmak ve tutunmak gibi herkesin kolaylıkla yapacağı hareketler insanın vücudunu büyük ölçekte geliştirmektedir. Milyonlarca uyaranlar sayesinde duyu organları, beyin ve kaslar arasındaki koordinasyon saniye içerisinde gerçekleşmektedir. Bu durumda koordinasyon ne kadar iyi çalışırsa günlük yaşam o kadar kolay geçmektedir. İnsanın yaşı ne olursa olsun birlikte aktivitede bulunması duyu organlarını, beynini ve kaslarını olumlu etkilemektedir. Fiziksel aktiviteleri sevinçle ve mutlulukla deneyimlemek ve tekrarlamak insanın gözlerini, kulaklarını, kollarını ve bacaklarını eşit düzeyde kullanılmasını sağlamakta ve beceriyi geliştirmektedir.

[3] Düşünme ve Hafıza Becerilerinin Geliştirilmesi

“Sağlıklı bir zihin sağlıklı bir vücuttadır” sözü antik dönemde Romalıların da bildiği bir kavramdır. Bu durumda insanın sağlıklı ve verimli kalabilmesi için beynin de vücut kadar geliştirilmesi gerekmektedir. Hızını artıran ve karmaşıklığı gittikçe çoğalan bir dünyada gençler ve yaşlılar için zihinsel sağlığın geliştirilmesi aynı derecede öneme sahiptir. Sağlıklı bir beyin; düşünmek, hatırlamak ve çalışmak gibi gün içinde yapılan her aktivitede önemli bir rol üstlenmektedir.

[4] Günlük Yaşam Gereksinimleri – Yaşam Yolu

İnsanın genel refahının iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması için fiziksel aktivitenin günlük yaşam ile bütünleştirilmesi gerekmektedir. Birçok insan için uzun mesafeleri yaya gitmek ve/veya merdiven çıkmak gibi günlük yaşam gereksinimleri neredeyse aşılamayan zorluklar olarak görülmektedir.

“Günlük aktivite” çocukların, gençlerin, yetişkinlerin ve yaşlıların yaşam kalitesi için önemli bir katkıdır. Çocuk eğlenceli bir şekilde kendi sınırlarını keşfedebilmektedir. Yaşlı insan güvenli bir ortamda günlük yaşam becerilerini geliştirme olanağı bulmaktadır. Aynı zamanda kalp ve dolaşım sistemi çalıştırılmakta ve dayanıklılık fiilen artmaktadır. Günlük yaşam aktivitesinin artışı ile düşme riskinin önlenmesine katkı sağlanmaktadır.

Bu olanakların hepsi eğer çok insan tarafından kullanılırsa asıl hedefe ulaşılacaktır. Parkın aktif kullanımına yönelik olarak insanlar tarafından yapılabilecek bütün hareketler için teknik planlama, donanımların kullanımının planlaması ve egzersiz liderlerinin eğitimi ve halkla ilişkiler desteği sağlanmaktadır. Ayrıca kuşaklar arası oyun ve vakit geçirme materyallerine yönelik yenilikçi araştırmalar ve gelişmelerin gerçekleştirilmesi parkın sürdürülebilirliğini sağlayacaktır.