Taksim için On (Artı Bir) Öneri

Bu çalışmanın amacı "Her şeyin ve Herkesin Meydanı" Taksim için olabildiğince geniş bir bakış açısı ile alternatif ancak tüm toplumsal aktörlerin "Müzakere" ve dolayısıyla uzlaşma olanaklarını da içeren sorgulayıcı projeler üretmek.

Bu Çalışmanın Amacı: (*)

“Her şeyin ve Herkesin Meydanı” Taksim için olabildiğince geniş bir bakış açısı ile alternatif ancak tüm toplumsal aktörlerin “Müzakere” ve dolayısıyla uzlaşma olanaklarını da içeren sorgulayıcı projeler üretmek.

Toplumsal hafızadaki yerini red etmeden Meydana çağdaş bir tanım kazandırmak.
Tarihsel katmanları, göstergeleri ve dönüşümlerini yorumlamak.
Ancak bu süreçte “ihya” gibi bilimsel olmayan yaklaşımları dışlamak.
Beyoğlu (Pera) ve büyük Kent Parkı (2 Numaralı Park, Kongre Vadisi) ile de bütünleşebilen çok işlevli, çok boyutlu özgür ve kısıtsız bir kamusal mekan tanımlamak.
Meydanı daha canlı kılmak için çevreleyen işlevleri irdelemek.
Yaya ve taşıt ulaşımını birlikte, barışık olarak çözmek.
Tüm projeyi yapılabilir kılacak değerleri üretmek.
Mevcut (uygulanan) proje de dahil olmak üzere ortaya konan önerileri belirli ölçütlerle irdelemek.

(*) Önemli Açıklama:

Burada sunulan çalışma, MSGSÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümünde Ekim 2013’de düzenlenecek olan “İstanbul Buluşmaları” için yazar tarafından (Mart-Nisan 2013 tarihlerinde) yapılan hazırlığın bir bölümüdür.

Birinci bölümde konuya yaklaşım ve sorunlar ile olası çözüm yöntemi irdelenmekte;
İkinci bölümde ise mevcut proje (M: Yöneticiler tarafından uygulanmasına çalışılan proje) ile, Henri Prost önerilerinin etap etap gerçekleşme durumunun incelenmesi (A-B-C), karşılaştırılması yer almaktadır. Bu karşılaştırmaya, “Kışla Yapımı yerine Gezi Parkı’nın tüm doğal ögeleri ile Korunması” durumunda (yapı yapma iştahını da biraz dindirebilmek uğruna) Meydanda Yer Altında Metro bağlantılı bir yapılaşma alternatifi (D) de eklenmiştir.
Sürmekte olan bu çalışma, “konuya kamuya açık ve düzeyli bir tartışma ortamı oluşturma” amaçlı olup, elbette kesin bir “tercih” ile sonuçlanmayacaktır.
Yazarın Yöntem- Süreç Önerisi “İlkeler” Bölümünde belirtilmiş olduğu gibi, karar Kamuoyu tarafından alınmalıdır.
Bu (veya başka alternatif) öneriler basit bir biçimde panolara aktarılır.
Olumlu ve olumsuz yönleri sergilenir.
Tasarımcılar (ve diğer paydaş aktörler) tarafından küçük geçici kiosklarda ilgilenen kentliye bilgi verilir.
Meydanda ve çevrede broşürler dağıtılır.
Soruşturmalar yapılır.
Yeni öneriler ve görüşler alınır.
Herkesin her şeyin meydanı için ortak karar verilir.

ÇAĞDAŞ BİR DEMOKRASİNİN GEREKTİRDİĞİ BİRİCİK YOL BUDUR.

İlkeler

1. TAKSİM MEYDANI İLE GEZİ PARKI ARASINDA OTOBÜSLERİN BEKLEME YAPTIĞI DURAKLAR KALKAR. BU ALAN TAŞIT GEÇİŞİNE KAPATILIR VE YENİDEN TASARLANARAK (ÖRNEĞİN MEYDANA DOĞRU SETLENEREK) , MEYDAN İLE PARK BİRBİRİNE BAĞLANIR. DÜNYADA HİÇBİR KENTİN MERKEZİNDE OTOBÜSLER BEKLEME YAPMAZ, TURLARINA DEVAM EDERLER. TÜM OTOBÜS DURAKLARI (BEKLEME OLANAĞI VERİLMEKSİZİN) CUMHURİYET CADDESİ TARAFINDAKİ (ARTIK VARLIĞINI ZORUNLU OLARAK KABUL ETTİĞİMİZ) YER ALTI GEÇİŞİNE ALINIR. BU BÖLGEDE, BİR ALTERNATİFE GÖRE YENİDEN DÜZENLENEBİLECEK MEVCUT SIRA DÜKKANLAR YENİLENİR. BÖYLECE ARTAN HAREKETLİLİK İLE BURADAKİ DÜKKANLARIN DEĞERLERİ DE YÜKSELİR. TÜM BU DÜKKANLAR 24 SAAT ÇALIŞACAK BİÇİMDE TALİMHANE TURİZM BÖLGESİNE DE HİZMET EDEN DAHA CANLI İŞLEVLERE KAVUŞTURULURLAR.

Burada 30- 40 kadar otobüs hattının terminal- çıkış durağı olarak bekleme yaptığını, 20 kadarının da meydanda farklı konumlardaki durakları kullandığı bilinmektedir. Bekleme sırasında ortaya çıkan alan işgali, düzensizlik yanı sıra, çevre kirliliği de göz önüne alındığında burada yapılabilecek ilk işin bu konuyu ele almak olduğu açıktır.

Taksim- Elmadağ arasındaki geniş kaldırım boyunca (yaklaşık 250 metre) sıralanacak olan otobüs durakları 20 kadar otobüsün aynı anda yanaşıp ayrılmasına izin verebilecektir. Ancak şu anda açılan tünel nedeniyle bu ilişkinin çözülüp çözülemeyeceği belirsizdir.

Bu alanda, 200 x 25 = 5000 metrekare bir zemin yapılaşmıştır. Bu alanın yeniden düzenlenmesi ile çok nitelikli (iç boşluklar, yol-park arası geçişler, galeriler içeren) yaklaşık 10.000 metrekarelik ticaret ve kentsel hizmet yapısı elde edilebilir.

2. BURADAKİ TÜM DÜKKANLARA ÜST TERSLARINI KULLANMA HAKKI DA VERİLİR. BÖYLECE FARKLI BİR AÇILIM İLE GEZİ PARKI DAHA DA CANLANIR. TERASLAR İLE PARK ARASINDA BİR SİNERJİ OLUŞUR. ÜST KOTTA ARTAN KULLANIM İLE PARKIN GÜVENLİK SORUNU DA ORTADAN KALKAR.

Özellikle geceleri ıssızlaşan bu alanın yukarıda tanımlanan işlevler ile canlandırılması halinde genellikle parkın kötü kullanımına gerekçe olarak gösterilen güvenlik sorunu da ortadan kalkacaktır. Önemli olan park ile Talimhane arasındaki “sinerjik” ilişkinin tasarlanabilmesidir.

Buradaki kullanım değerinin giderek artacağı aşağıdaki gibi, Beyoğlu Belediye Başkanı tarafından da vurgulanıyor:
“… Belediyemizin ilave çalışmaları ve doğru uygulamaları sayesinde bölge yatırımcıların gözdesi haline geldi. Cazibe merkezi haline gelen Talimhane’de otel sayısı 33’e ulaştı. Toplam 10 bin yatağı olan tüm otellerin lobisi artık caddelere taşıyor… Yeni yatırımlarla birlikte Talimhane, 2010 yılı içinde 40’ı aşkın otel ve 15 bin yataklı dev bir oteller vadisi olacak. Bu bölgeye daha çok yatırım olmasını bekliyoruz. Talimhane, gelen markalarıyla Beyoğlu’nda ve İstanbul’da farklı bir konuma oturacak…” Beyoğlu Belediye Başkanı A. Misbah Demircan.
http://www.beyoglu.bel.tr/beyoglu_belediyesi/haber_default.aspx?SectionId=143&ContentId=14849

3. ÇAĞDAŞ DÜNYADA KULLANILAN KİMİ TASARIM VE YÖNETİM ÖNLEMLERİ UYGULANARAK, KENT MERKEZİNDE TRAFİK “YAVAŞLATILIR” VE TAŞIT YAYA İLİŞKİLERİ BARIŞIK OLARAK ŞEHİR DÜZLEMİNDE DÜZENLENİR.

Bu bağlamda, taşıt akışkanlığı olabildiğince dar yollar üzerinde sağlanır, kullanılmayan yollar devreye alınır, meydanın canlı ve yoğun yaşamı sürdürülebilir.

4. MEYDAN VE PARK ÇEVRESİNDEKİ TÜM ZEMİN KATLARIN HALKA DAHA AÇIK HİZMET İŞLEVLERİ İÇİN KULLANILMASI VE MEYDAN DÜZLEMİNE KISMEN YAYILMALARI (ÖRNEĞİN CAFE-TERASLAR) SAĞLANIR. BÖYLECE TAKSİM MEYDANI ÇEVRESİNDEKİ YAPILAR İLE İLİŞKİ KURAR, BÜTÜNLEŞİR.

Bir meydanın ancak onu çevreleyen yapılar ve işlevler bütünü ile anlam ve yaşam kazanabileceği açıktır. İstiklal Caddesi, Bankalar Caddesi, Galata, Karaköy gibi merkezlerin zemin kat kullanımları (özellikle banka şubelerinin üst katlara çekilerek buraların hizmet sektörü veya sanat- kültür işlevlerine terki ile) nasıl evrim geçirebiliyor ise Taksim Meydanı’nı çevreleyen işlevler de bu amaca dönük olarak yönetilebilir.

5. MEYDAN KESİNTİSİZ OLARAK ESKİ CANLILIĞINA KAVUŞAN AKM’YE KADAR YENİDEN DÜZENLENİR. GEREKİRSE BURADA, AKM ÖNÜNDE BİR METRO ÇIKIŞI ÖNERİLEBİLİR.

Yapılışından bu güne milyonlarca kentlinin buluşma alanı olan AKM önündeki canlı meydan parçası; tüm Taksim Meydanı için yapılabileceklerin en basit örneğidir. Burayı değerli ve çekici kılan kimi unsurlar; bir saçak, trafikten biraz yalıtılmış bir konum, tanımlama kolaylığı, düzgün bir döşeme ve yeterli bir aydınlatma tüm meydan için yapılabilecekler için yeterince yol göstericidir.
Yenilenmiş ve işlevine kavuşmuş bir AKM, bu metropol merkezinde, özel bir metro çıkışını da hak eder.

6. AKM DEPOLARI DAHA UYGUN BİR YERE TAŞINIR. BURADA ZEMİN ALTINDA ÇOK YÜKSEK KAPASİTELİ BİR KAPALI GARAJ YAPILIR. ÜZERİNDE AÇIK OTOPARK OLARAK KULLANILAN ALANDA DA ÇOK AMAÇLI SOSYAL, KÜLTÜREL, TİCARİ BİR YAPI OLUŞTURULABİLİR (BU YAPI BİLE TEK BAŞINA BÜTÜN OPERASYONU FİNANSE EDEBİLİR).

Kentin en değerli yerinde, üstelik Boğaz manzaralı bir 8000 metrekare alan burada otopark olarak kullanılıyor. Burada, mevcut kot geçilmeksizin, yaklaşık 80000 metrekarelik bir potansiyel alan var. Bu potansiyel alanın yalnızca yarısı tüm çevredeki talebi karşılayabilecek biçimde 1600 araçlık bir yeraltı garajı barındırabilir. Geriye kalanı ise olası bir Taksim Kışlasının barındırabileceği tüm (ister kültürel, ister spekülatif) kapasiteyi karşılar.

7. ÇEŞİTLİ AÇIK HAVA ETKİNLİKLERİNİN DÜZENLENECEĞİ GEZİ PARKINDAKİ METRO ÇIKIŞI, ZAMAN İÇİNDE TALİMHANE BÖLGESİNİN YOĞUNLAŞMASI İLE CANLANACAKTIR. PARK İÇİNDE BELİRLENECEK SINIRLI BİR ALANDA DÜNYADA ÖRNEKLERİ OLDUĞU GİBİ, DENEYSEL VE GEÇİCİ ETKİNLİK YAPILARI YAPILIR, KULLANILIR, SÖKÜLÜR.

Kent merkezinde gerçek bir “vaha” konumundaki Gezi Parkı tüm doğal varlığı ile korunur, geliştirilir. Burada kimi “park” diye adlandırılan yerlerdeki gibi tuhaf biçimler ve işlevlerden kesinlikle kaçınılmalı, olabilirse bir metrekare bile beton dökülmemelidir. Bu parkta canlandırmayı sağlayacak her türlü etkinlik için kısa dönemli geçici strüktürler kurulabilir. Bu konuda belki en doğru örnek, Londra Serpentine Gallery’dir. http://en.wikipedia.org/wiki/Serpentine_Gallery

8. PARK OTOPARK İŞGALİNDEN ARINDIRILARAK GERÇEK BİR YEŞİL ALAN OLARAK DÜZENLENİR. TAKSİM GEZİSİ’NDE KÜLTÜR VARLIĞI OLARAK TESCİL EDİLMİŞ ESKİ MİMARİ DÜZENLEMENİN VE ASIRLIK AĞAÇLARIN OLUŞTURDUĞU DOĞAL DOKUNUN BAKIM VE ONARIMI YAPILIR. YIKILAN KÜFEKİ TAŞI KOLONADLAR/TRABZANLAR TAMİR EDİLİR. MEYDANA BAKAN GİRİŞ PLATFORMUNUN DÖŞEMESİ VE ALTYAPISI İLE RAMPA VE AMFİ- BASANMAKLAR GÖSTERİLER VE ÇOK AMAÇLI ETKİNLİKLER İÇİN YENİDEN DÜZENLENİR. KIŞLA’NIN KENT HAFIZASINDAKİ DEĞERİ KONUSUNDA BİR UZLAŞMA SAĞLANIRSA, “İZLERİ” ÇAĞDAŞ BİR YÖNTEM İLE “OKUNUR” HALE GETİRİLEBİLİR.

Tüm Taksim tarihi boyunca, meydana dönük bir amfi gibi kullanılan, yaşayan bu basamakların düzenlenmesi belki de son yıllarda bu kente verilebilecek en düzeyli armağan olacaktır. Tüm dünyada bu tür setli meydanlar kentlinin en çok severek yaşadığı, yaşattığı yerlerdir. Roma’nın “İspanyol Merdivenleri” bu konuda çok bilinen bir örnektir. http://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_Steps

9. MEYDAN, ÜZERİNDEKİ TÜM GEREKSİZ İŞGALLERDEN, ONLARCA FARKLI KULÜBEDEN- KİOSKTAN ARINDIRILIR. BASİT FAKAT GÜÇLÜ MALZEMELER İLE YENİDEN DÜZENLENİR. ÇEVRELEYEN YOLLARDAN RAHATSIZ OLMAMASI İÇİN TAŞIT YOLLARI DARALTILIP YAYA ALANLARI GENİŞLETİLİR. YENİDEN TASARLANAN MEYDAN DÜZLEMİNDE UYGAR OTURMA VE DİNLENME YERLERİ, GÜÇLÜ AYDINLATMA ÖGELERİ TASARLANIR. GEREKİRSE TAKSİM MEYDANI VE GEZİSİ İÇİN BİR ŞEHİR MOBİLYALARI TASARIM KILAVUZU HAZIRLANIR.

Meydan için tutarlı, sürekli, dayanıklı, kullanışlı, esnek, türdeş, estetik, aşırıya kaçmayan, her köşeyi ticarileştirmeyen, güvenli… bir çevre düzeni oluşturmak için ciddi bir çalışma yapılması gerekir.

10. İSTİKLAL CADDESİNDEN GELEN GÜÇLÜ YAYA HAREKETİNİN, BİR YANDAN CUMHURİYET CADDESİNE DİĞER YANDAN DA ESKİ YAYA KÖPRÜSÜ, TAŞKIŞLA, KONGRE MERKEZİ, MUHSİN ERTUĞRUL, KONGRE VADİSİ, NİŞANTAŞI, TELEFERİK, MAÇKA PARKI YÖNÜNE KESİNTİSİZ VE KONFORLU AKIŞI SAĞLANIR. BU İZLEK (GÜZERGAH) BOYUNCA KİMİ TERASLARDAN ÇEVRENİN (VE BOĞAZİÇİNİN) ALGILANMASI İÇİN KENTLİYE, ÖNEMLİ KONUMLAR AÇILIR.

Tüm yukarıda tanımlananlar, son derece yapılabilir ve basit düzenlemelerdir.

EN ÖNEMLİSİ:

BU (VEYA BAŞKA ALTERNATİF) ÖNERİLER BASİT BİR BİÇİMDE PANOLARA AKTARILIR.
OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ SERGİLENİR.
TASARIMCILAR (VE DİĞER PAYDAŞ AKTÖRLER) TARAFINDAN KÜÇÜK GEÇİCİ KİOSKLARDA İLGİLENEN KENTLİYE BİLGİ VERİLİR.
MEYDANDA VE ÇEVREDE BROŞÜRLER DAĞITILIR.
SORUŞTURMALAR YAPILIR.
YENİ ÖNERİLER VE GÖRÜŞLER ALINIR.
HERKESİN HERŞEYİN MEYDANI İÇİN ORTAK KARAR VERİLİR.

ÇAĞDAŞ KENTSEL BİR DEMOKRASİNİN GEREKTİRDİĞİ BİRİCİK YOL BUDUR.