Turizm Özgürlük İse Engelliler Turizmde Neredeler?

Turizm sektörü ve kentlerdeki sosyal mekanların işletmecileri engellilere ve ailelerine neden hizmet üretmiyorlar?

Türkiye’de oteller ve tesisler ülkede yaşayan %12,39, yaklaşık 9 milyon engelliye ve ailelerine yani en az 20 milyon kişiye yasak!

Otellerdeki mimari engeller ve yönetenlerin, çalışanların eğitimsiz oluşunun doğurduğu engeller nedeniyle maddi imkanı olmasına rağmen milyonlarca engelli tatil olanaklarından yararlanamıyor.

2005 yılında çıkan Engelsiz Erişilebilir Mimari Çevre Kanunu ve Engelsiz Ulaşım Kanunu’ndan bu yana geçen 10 yılda düzenlemeler zorunlu olmasına rağmen göstermelik birkaç adım dışında bir çözüm sağlanmadı. Hala engelliler, yaşlılar ve ailelerinin de diğer insanlarla birlikte bir arada tatil yapabilecekleri tesisler yok denecek seviyede.

Ve tabii ki, mimari düzenlemelerin yapılması engellilerin ve ailelerinin hayata katılımı için yeterli değildir. Zihniyetlerin değişimi için kamu görevlilerine, özel sektör çalışanlarına ve tüm topluma engellileri anlama, ötekileştirmeden iletişim kurma ve doğru davranış eğitimleri verilmelidir.

Sözde devam eden “Engelsiz Turizm” girişimlerini bir adım öteye taşımak, bu mecrada da konunun derinlemesine irdelenmesi için kısaca “Engelsiz Turizm” ana başlıklarıyla şu şekilde ele alınabilir:

Engelsiz Turizm Nedir?

• Engelli ve engelsiz herkesin birlikte seyahat edebildiği, tatil yapabildiği, konaklayabildiği, sosyal mekanlardan faydalanabildiği başka birinin yardımı olmadan özgür ve eşit imkanlar sunan tesisler ve aktivitelerdir.
• Farklı gelişim gösteren, otizmli, down sendromlu, zihinsel engelli bireylerin de refakatçileri ile birlikte tesislerden yararlanma imkanıdır.

Engelsiz Turizmde Potansiyel Nedir?

• Turizmcilerin engelli ve yaşlılara yönelik düzenlemeler yapmaları daha geniş pazarda 12 ay açık tesisler demektir. Bu da hem karlarını arttıracak, hem ülkemiz kazanacak hem de engelli ve yaşlıların hayata katılımı için sosyal bir sorumluluk yerine getirilecektir. Engelliler ve yaşlılarda turizmden faydalanacaktır.
• Türkiye’de maddi durumu orta gelir ve üzerinde olan çeşitli sınıflardan 5 milyon engelli hiç tatil yapamamaktadır. Aileleri ile birlikte ortalama 15 milyon kişi imkanları olmasına rağmen tatil yapamamaktadır.
• Avrupada yılda 1 kez yurt dışı tatili yapan yaklaşık 15 milyon engelli ve engelli hale gelmiş ileri yaşlılar Türkiye’ye hiç gelemiyor.
• Avrupada 20 milyon engelli ve yaşlı kendi ülkelerinde günlük gezilere çıkmaktadır.
• Engellilerin büyük bölümünün en az bir refakatçi ile seyahate çıkıyor olduğu düşünüldüğünde Avrupadaki bu özel seyahat pazarının 35 milyon seyahat ve 630 milyon geceleme ürettikleri ortaya çıkmaktadır.
• Daha global bir fikir edinebilmek için de, dünyanın büyüyen ekonomisi Çin’de 60 milyon (çalışabilir durumda 25 milyon) ve gelişmiş Japonya’da 5 milyon (18 yaşın üzerinde 3 milyon) engelli bulunduğunu söyleyebiliriz. Özetle engelli insanlara eşlik edecek kişiler de dikkate alındığında pazarın boyutları oldukça büyümektedir. Bu büyümenin nedeni, engelli insana sunulan her turizm olanağının aynı anda bu insanın eşine, çocuklarına, ailesine ve arkadaşlarına sunulmuş olmasındandır.

Turizm sektöründeki herkesin bu konularda uzmanlardan davranış ve iletişim eğitimi ve mimari uygulama eğitimleri almaları gerekmektedir. Engelsiz Hayat Dayanışma Derneği bu konularda çalışma yapan tek dernektir.

Terminaller, İstasyonlar ve Ulaşım Araçları

• Yurt içinde ve yurt dışından havaalanına veya istasyonlara gelen turistlerin otele ulaşmasında güçlüklerle karşılaşmamak için, terminallerden terminallere, hareket güçlüğü olan ve özellikle tekerlekli sandalye kullananlara uygun ulaşım servisleri sağlanmalıdır. Engelliler konusunda eğitim almış kişiler bu alanlarda görevlendirilmeli.
• Terminallerin ihtiyaç duyulabilecek yerlerinde rampalar ile hareketli (mobil) kaldıraçlar bulunmalıdır.

Çalışan Personelin Engellilere Yönelik Hazırlanması

• Turizm işletmelerinde ve turizmle ilgili hizmetlerde görev yapan personel, engelli müşterilerin özellikle de tekerlekli sandalyeli, görme ve işitme engelli kişilerin ihtiyaçlarını, sorunlarını anlayacak ve onlara yardımcı olabilecek şekilde hazırlanmalıdır.
• Güvenlik görevlileri veya güvenlikten sorumlu personelde acil durumlarda kullanılmak üzere, engelliler müşterilere ait odaların ya da bölümlerin listesi bulunmalıdır.

Tesislerin Ortopedik, Görme ve İşitme Engelliler ve Yaşlılar için Hazırlanması

Kentler ve tesisler öncelikle mimari engellerden arındırılmalıdır. Bunun için hazırlanan uluslar arası ve ulusal kanunlar ve mimari düzenleme ölçü standartları dikkate alınarak fiziksel uygulamalar yapılmalıdır. Bina girişinde basamak olmaması, asansörlerin tekerlekli sandalye kullanıcıları için uygun genişlikte olması, tüm kapıların minimum 90 cm genişliğinde olması, banyo ve tuvaletlerin uygun tasarım ve ölçülerde olması, yatak yüksekliğinin 55–60 cm olması vb. gibi düzenlemeler yapılmalıdır. Engellilerin kentlerde ve tesis içersinde başka birinden yardım almadan bağımsız hareket edebilmesinin sağlanması gerekmektedir.

• Çalışan personel akülü ve tekerlekli sandalye kullanıcılarının ihtiyaçları belirleme, iletişim sağlama ve davranış eğitimleri almalıdırlar.
• Görme engelli konuklara davranış ve iletişim eğitimi verilmeli ve gerekli mimari ve fiziki düzenlemeler yapılmalıdır.
• Yatak odaları iyi ve ekstra bir aydınlatmaya sahip olmalıdır. Oda bulunan eşyalar sabit olmalıdır.
• Mobilyaların renkleri halı ile kolayca görünecek şekilde kontrast renklerde olmalıdır.
• Odalarda görme engellilere yönelik uyarı ve alarm sistemleri bulunmalı gerekli yerlere braille kabartma numaraları yerleştirilmeli ve görmeyenler için zarar verebilecek unsurları engelleyici önlemler alınmalıdır. Odalarda sesli uyarıcılar bulunmalıdır.
• İşitme engellilere personelin davranışı ve iletişimi konusunda eğitimler verilmelidir.
• İşitme engelli veya işitme güçlüğü çeken kişilerle daima yüz yüze ve normal bir ton ve hızda konuşmalıdır. Ağız hareketleri abartılmamalıdır.
• Konuşurken bağırmamalıdır. Harici sesler işitme cihazı kullananlar için dinleme güçlükleri çıkarır. Bu nedenle etraftaki sesleri minimuma indirecek yollar denenmelidir. Arkadan bir ışık kaynağı varken konuşulmamalıdır. Bu görüntüyü karşıdan bir siluet haline getirir ve dudak okuyan engelliler konuşulanı anlayamaz. İşitme engellilerle konuşurken bir kağıt kalem bulundurmalı ve iletişim güçleştiği durumlarda bu araçlar kullanılmalıdır.
• Görme ve işitme engelliler için en önemli konu acil durumlarda kendileri için alınan özel önlemlerin varlığıdır. Bu önlemler tesise gelişlerde ayrıntılı olarak kendilerine açıklanmalıdır.
• Tesis içinde görme engelliler için işitsel uyarıcılar, işitme engelliler için görsel uyarıcıların yapılmalıdır. Asansörlerde sesli kat uyarıcısı ve görsel kat uyarıcısı gibi.

Engelsiz turizm sayesinde engelliler ve yaşlılar hayata eşit katılım hakkına kavuşmuş olacaklar, engelli ve yaşlı kişiye bakan kişi de aynı hakka sahip olacak. Bu önemli sorumluluk için yatırımcılar ve işletmeciler gerekli düzenlemeleri yapmaları için eğitimler almaları gerekir aksi halde günümüzde olduğu gibi yanlış mimari uygulama ve eğitimsiz personel sorunun büyümesine sebep olmaktadır.

Hayat bir arada yaşandıkça güzelleşir, engelsiz turizm bu adımlardan biridir.