Türkiye’de Maraş – Hatay Depremi Sonrası Yeniden Yapılanma ve Yerleşme Politikası

Türkiye’de Maraş - Hatay Depremi Sonrası Yeniden Yapılanma ve Yerleşme Politikası Yaşanan büyük depremler sonrasında, ülke çapında hayata geçirilecek yeni bir model ile depremden etkilenen bölge ve şehirlerin yeniden düzenleme gereği ortaya çıkmıştır.

Yapılacak planlama ile depremden etkilenen bölgelerde, yöresel tarım ve hayvancılık, yemek kültürü ve sanatı, bölge özelliklerine uygun sanayi ve ticaret fonksiyonları ile Ülke bütününe artı değer getiren örnek bir kalkınma yaklaşımı geliştirilmeli ve hayata geçirilmelidir. Türkiye’de Deprem Sonrası Yerleşme Politikası vizyonu, geçici ve kalıcı yerleşkeler ile kentsel dönüşüm stratejilerini kapsayan çok ölçekli eylem planı ile yapılmalıdır.

VİZYON

Bu acı deprem felaketinin hayırlı bir yeniliğe dönüştürülebilmesi adına, milletimize yakışır, uluslararası standartlarda, her anlamda sağlıklı ve güvenli, yerel şartlar ve kültürel bağlama uygun, özel ve kamusal önemli ihtiyaçları doğru ve uzun vadeli vizyonla karşılayan yeni kent ve alt ölçeklerde çeşitli yerleşke planlamalarına yönelik; sürdürülebilir enerji ve akıllı ulaşım ön planda tutularak çalışılmış altyapı planlamaları içeren; durumun aciliyeti de göz önünde bulundurularak ivedi, sistematik ve etkili bir şekilde organize edilmiş bir yönetim ve idare yetkisi altında hazırlanacak imar planlarının, ara aşamalarda halkla şeffaf ve kapsayıcı şekilde paylaşılan; ülke insanına yaraşır ve duyarlı şekilde yürütülen bir çalışma vizyonu ile depremden etkilenen bölge yeniden yapılandırılmalıdır.

DEPREM BÖLGESİ İÇİN ÇOK ÖLÇEKLİ EYLEM PLANI

Yukarıda çerçevelendirilmiş vizyon doğrultusunda, çalışmalara hızlı ve doğru bir şekilde başlayabilmek adına adım adım detaylandırılmış bir Deprem Bölgesi İmar Eylem Planı sunmaktayız:

Geçici Yerleşkeler için Stratejiler

– Sahada hijyen ve güvenlik şartlarının sağlanmalı,
– Belediyelerle Hukuki Süreçlerin koordineli şekilde başlatılmalı,
– Sosyal ihtiyaçlar bir kamp yerleşkesi gibi düşünülmeli,
– Acil barınma ihtiyaçları için çadır ve konteynır ile temizlik, yıkanma, eğitim, sağlık, spor, günlük ihtiyaçlar için ticari hafif yapılar yapılmalıdır.

Kalıcı Yerleşkeler için Stratejiler

İnsan yaşamı için gerekli ve bütün disiplinlerde çözüm üreten, tüm yöre için Bölge Planlanması,

– 1/100.000, 1/50.000 ölçekli Bölge ve Çevre Düzeni Planları,
– 1/25.000, 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları,
– 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları,

uyum içinde tutarlı bir sistematik ile yapılmalıdır.

Bu çalışmalar ile deprem felaketini yaşamış 11 ilde, kentlerin kimlikleri korunarak yaklaşık 100 ilçe boyutunda yerleşim alanı oluşturulacaktır. Bu bölgenin tarım, hayvancılık ve küçük sanayi özelliklerini içine alan bir planlama yapılmalıdır. Kırsal alanlarda ise yöre özellikleri göz önüne alınarak aile işletmeleri konseptinde tarım ve hayvancılık alanları planlanmalı ve bu yörelerde yaşayacak insanlar için yöreye uygun köy evleri tasarlanmalıdır. Köylere apartman dairesi niteliğinde evler yapılmamalıdır. Kentlerde semt ve mahallelerde konutlar en fazla 4 katlı olmalıdır.

Kentsel Dönüşüm Yaklaşımı

Yerleşkeler için kentsel dönüşümde öncelik, 1967- 1975 yılları arasında yürürlükteki Deprem yönetmeliklerine göre yapılmış olan betonarme katlı yapıların ada bazında; ‘gecekondu’ bölgeleri ve İmar Islah Planlarıyla yapılaşmış alanlar ise yoğunluk arttırılmadan yeniden yapılmalıdır.

Yerleşkeler

– Kentsel Planlama: Yer seçimi, bölgeye uygun, doğal çevre ile uyumlu, sürdürülebilir akıllı kent kurgusu
– Kentsel Alt Yapı:

● Yollar: Ulaşımda entegrasyon, lastik tekerlekli/raylı sistemler, transfer istasyonları, otoparklar
● Su temini: Barajlar, akarsular, kente düşen yağmur suyu hasadı
● Atık Su: Arıtma ve gri su temini
● Enerji: Entegre sistemden enerji temini yanı sıra, alternatif enerji temini
● Komünikasyon: Akıllı sistemler
● Yeşil ve açık alanlar: Korular, parklar, meydanlar, afet toplanma alanları
● Çöp toplama, ayrıştırma ve işleme tesisleri

– Kent Yaşam Alanları: Eğitim, sağlık, spor, sosyal, kültür, ticaret, üretim ve yönetim alanları ile birlikte planlanacaktır.
– Konut alanlarında yoğunluk:

● Kırsaldan merkeze emsal: 0,10 – 0,20 – 0,30 – 0,40 > 1 – 2 kat
● Kent merkezinde emsal: 0,50 – 0,75 – 1,00 > 4 kat, en fazla 8 kat

Yapılar

– Zemin ve zemin mekaniği, içinde jeoloji ve jeofizik etütler içerecek şekilde titizlikle yapılmalıdır.
– Mimari tasarım, strüktür tasarımı (betonarme, çelik, ahşap, vs.) ve donatı tasarımının kalitesi çok önemlidir. Strüktür tasarımında yatay ve düşey taşıyıcıların sürekliliği mutlaka sağlanmalıdır.
– Hızlı ve hafif yapı için yapım süresini kısaltmak amacı ile prefabrikasyon ve kısmi prefabrikasyon uygulanmalıdır. Taşıyıcı sistem dışında (dış cephe ve iç bölümlerinde de) hafif yapı elemanları kullanılmalıdır.
– Binalarda bodrum kat yapılma zorunluluğu getirilmelidir.

Prefabrikasyon

– Üretim merkezlerinde üretilen prefabrik taşıyıcı sistem ve cephe elemanları, bölücü duvarlar, doğramalar, kapılar, WC, banyo ve mutfak üniteleri, şantiyelerde bir araya getirilecektir.

İLKESEL YAKLAŞIMLAR

PLANLAMA

– Geçici yerleşmeler için 1 yıllık program içinde çözüm üretilmeli,
– Kalıcı yerleşmelerde 5 yıllık ve 10 yıllık programlar yapılmalı,
– Sürdürülebilir Finansman Modeli oluşturmalı,
– Sosyal devlet anlayışı ile vatandaşlar kira öder gibi 10 yıllık bir ödeme programı ile yapı sahibi yapılmalı,
– Kentlerde “Kentsel Dönüşüm” adına, emsal arttırarak yüksek yoğunluklu olarak piyasa müteahhitleri eliyle yapı üretme yoluna gidilmemelidir.

YÖNETİM PLANLAMASI

Yukarıda detaylandırılmış İmar Eylem Planının sağlıklı ve etkili şekilde uygulanabilmesine yönelik bir yönetim sistemi kurulmalı; şehir plancısı, mimar, mühendis, hukukçu, sosyolog vb. uzman kadrolar ile bürokrat kadroların entegre çalışmasına yönelik bir yönetim sistemi çerçevesi oluşturulmalıdır. Üst, orta ve alt ölçeklerde, yani bölgesel, kentsel, kasaba ve köy ölçeklerinde, farklı konulardaki uzmanları bir araya getirecek, olabildiğine şeffaf bir idari sistemin oluşturulmalıdır.