Uluslararası Havalimanı Projelerinde Proje Tasarım Süreci

Einstein, "Bilgi malumat değildir. Bilmenin tek yolu deneyimlemektir." diyor. Bir konuyu tartışabilirsiniz ama bu size sadece felsefi bir anlayış kazandırır. Bir konuyu bilmek istiyorsanız onu deneyimlemelisiniz.

Bu yazı, uluslararası havalimanı projeleri tasarım özelliklerini tanıtmak ve havalimanı inşaat proje ihalesi sonrası devam eden uygulama tasarım çizimlerinin inşaat uygulamasındaki önemine vurgu yapmak ve de tarafımdan kazanılan uygulamadan gelen deneyimlerin “inşaat proje yönetimi” mesleğini yapan ve yapacak olan meslektaşlarım ile paylaşılmasını amaçlamaktadır.

1- Uluslararası Havalimanı Projesi Tanımı

Sınırların kalktığı ve dünyanın ortak sistemler bütünlüğü ile yönetilmeye evrildiği, ticaretin dünyanın her özellikli bölgesinden yapıldığı günümüzde, insanlar dünyanın her yerine, her saniye, herhangi bir gerekçe ile uçmaktadırlar. Zamanın çok önemli olduğu günümüzde, uluslararası havalimanlarının önemi çok artmıştır.

Uluslararası havalimanları, ülkelerin hem ticaret & turizm ve kültür kapıları ve hem de kısa süreli uluslararası transit yolcularının ağırlandığı, transit geçiş alanlarıdır. Her yeni yapılan uluslararası havalimanı, diğer havalimanlarından daha üstün özellikli tasarım ve teknolojiler kullanılarak projelendirilmekte ve bu havalimanlarını kullanan uluslararası yolcu kitlesine, gelişen teknoloji & konfor ve rahatlık da en üst düzeyde sunulmuş olmaktadır. Böylelikle, havalimanı kullanım önceliği ve üstünlüğü de bu yeni yapılan havalimanlarına çekilmek istenmektedir.

Uluslararası havalimanı, içerisinde gümrük ofisleri ve dış hatlar terminalinin bulunduğu havalimanlarına denir. Yurt dışı uçuşlarına katılmak isteyen yolcular, direkt ya da aktarmalı olarak bu havalimanları üzerinden uçaklarına binerler. Tabii uluslararası havalimanları, yurt dışı uçuşların yanı sıra yurt içi uçuşlar için de kullanılabilir. Bu iki alan, dış hatlar terminali ve iç hatlar terminali olarak birbirinden ayrılır.

Uluslararası Havalimanlarının önemine vurgu yapmak için, ülkemizden örnek vermek gerekirse; Nisan. 2019 tarihinde kapatılan Uluslararası Atatürk Havalimanı, 2002 yılında 11 milyon kişi / yıllık kapasiteden, 2014 yılında dünyanın dördüncü en işlek havalimanı kapasitesi olan, 57 milyon kişi / yıllık kapasiteye ulaşmış ve Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI-Aiports Council International) yıllık havalimanı istatistik verilerine göre 2018 yılında 68.192 milyon kişi / yıllık kapasitesi ile Avrupa’nın en yüksek yolcu kapasitesine sahip 5. havalimanı ünvanını korumuştur. Sabiha Gökçen Havalimanı ise, aynı yıl 34.059 kişi / yıllık kapasitesi ile Avrupa’nın en yüksek yolcu kapasitesine sahip 12. havalimanı olmuştur.

Bu artan yolcu talebi, İstanbul’un “Havalimanı Kenti” olarak önemini arttırmış ve inşaat uygulaması tamamlanan Yeni İstanbul Havalimanı Nisan.2019 tarihinde uçuşlara açılmıştır. Bütün fazları bitirildiğinde, 200 milyon kişi / yıllık kapasiteye ulaşması hedeflenmektedir. 

2- “Havalimanı – Havaalanı”  Kelimelerinin Tanımsal Farklılıkları Nedir?

Türkiye Devlet Hava Meydanları İşletmesi, Şubat.2012 tarihinde aldığı bir kararla, “havalimanı ve havaalanı” kelimeleri arasındaki kavram karışıklığına son vermiştir.

Yeni hazırlanan havacılık terimleri sözlüğünde:

Havaalanı: Bütünü ya da bir bölümü içinde hava araçlarının iniş kalkış ve yer hareketlerini gerçekleştirebilmeleri için karada veya suda oluşturulmuş (bina, tesis ve teçhizatla donatılmış) tanımlanmış saha. 

Havalimanı: Uluslararası hava trafiği geliş ve gidişlerine hizmet vermek amacı ile tesis edilmiş olup, gümrük, göçmenlik, halk sağlığı, hayvan ve bitki karantina işlemleri ve benzeri işlemlerin bünyesinde vakit kaybedilmeksizin yürütüldüğü havaalanıdır. 

3- Uluslararası Havalimanı Proje Tasarımındaki Amaçlar 

Küresel ticaret ve turizmin dünya üzerindeki insan hareketini yönlendirmesiyle, her saniye insanlar, tercih ettikleri havayolları ve bu havayollarının tercih ettikleri havalimanlarını kullanarak hedeflerine uçmaktadırlar. Uluslararası Havalimanları da başlangıçta belirli bir yıllık yolcu kapasitesi öngörüsü ile tasarlanmakta ve tercih ediliş durumlarına göre yapısal olarak genişleyerek talep edilen yıllık kapasite artışlarına cevap verebilmektedirler.

Uluslararası havalimanlarının proje tasarımındaki amaçları nelerdir:

3.1-1. etapta, belirli bir süre için hedeflenen yolcu taşıma kapasitesine (ki genelde min.12 milyon kişi / yıllık kapasite ile max.100 milyon kişi / yıllık kapasite arasındadır) ulaşmak.

3.2- İlk hedeflenen yolcu kapasitesine ulaşılması sonucunda ikinci hedeflenen yolcu kapasitesine göre projenin büyüyebilme imkanları, proje tasarım çalışmalarının başında düşünülerek çizilir. Bu suretle, havalimanının 2. Etap ve hatta 3. Etap büyütülme ihtiyacı hissedildiğinde, büyütülme ihtiyaçlarına göre düşünülerek çizilen projesine göre uluslararası havalimanını rahatlıkla etaplar halinde büyütebilmek.

4- Uluslararası Havalimanı Proje Tasarımı’nın Biçimlen mesinde Etken Olan Tasarım Parametreleri 

Uluslararası havalimanları tasarlanırken göz önüne alınan bazı temel parametreler vardır. Bu tasarlamaya esas olan temel parametreler: 

4.1- Yolcu sirkülasyonlarının (iç hatlar ve dış hatlar, geliş ve gidiş, özel yolcu profil akışı) birbirinden ne şekilde ayrılacağının kararının verilmesi.

4.2- Yolcu asistan servisleri, yol bulma ve bilgi sistemleri ile engelli yolcular için özel ihtiyaçlar doğrultusunda genel halk ve personel için özellikle IATA servis seviyesi A sınıfı (Los A) olan “Yolcu Dostu” bir uluslararası havalimanı tasarımının esas teşkil etmesinin sağlanması.

4.3- Ülkeye gelen ve ülkeden göç eden göçmenlerin kontrolü, IT sistem kurulumları ve iç güvenlik kontrol ve denetleme prosedürleri ile ilgili ISS tarafından istenen özel işlevsel ve yönetimsel imkanlara sahip olmasının sağlanması.

4.4- Geliş dolaşımının bir parçası olarak (bu giriş kategorisine uygun olan) gelen yolcular için, giriş vizesi alınabilecek bir vize alım hizmetinin sağlanması.

4.5- Vize iptal işlemi ile ilgili özel ihtiyaçların sağlanması.

4.6- Ülkeden göç edenlerin kontrol hizmetleri gibi, ek (ve özel) yolcu işleyişlerini de içeren sınırdışı edilenler (vizesi bitenler veya kanunu ihlal ettiği beyan edilen sivil ve suçlular) için ayrı bir yolcu işleyişinin de bulunmasının sağlanması.

4.7- VIP ve protokol ihtiyaçları için imkanlar: Gidiş ve gelişteki VIP yolcularının ayrıcalıklı imkanlarının sağlanması.

4.8- Yolcu dolaşımları ile işlevsel ve yönetimsel imkanların tamamiyle engelli yolcuların ve (gerektiğinde) personelin erişimine uygun olmasının sağlanması.

4.8.1- Kendi başına işini gören veya personel/akraba yardımı ile işini gören engellileri de kapsayabilecek şekilde bekleme alanları, tekerlekli iskemle depoları ve dağıtım alanlarının sağlanması.

4.8.2- Refakatçisi olmayan çocuk, çocuklu/bebekli kadın ve yaşlıları kapsayabilecek elektrikli el arabası ve çocuk arabası depolanması ve kullanımı için alanların sağlanması.

4.8.3- Dil zorlukları çeken yolcular için bilgi/açıklama servis hizmetlerinin sağlanması.

4.8.4- Uluslararası havalimanı projesinin tüm tasarımının BS 8300:2001 şartnamesine uygun olması. Ayrıca, binaların tasarım ve yaklaşımlarının engelli kişilerin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi.

4.9- Kültürel ihtiyaçları karşılayabilecek şekilde kimlik tespiti ve ek güvenlik aramaları için tahsis edilen odalar/bölmeler (ülkeden göç edenler, ülkeye gelen göçmenler, güvenlik ve gümrük kontrol noktaları gibi ihtiyaç olan yerlerde) sağlanması.

4.10- “Turizmin geliştirilmesi, o ülkenin turizm tanıtım kapısı olan uluslararası havalimanlarının geliştirilmesine bağllıdır.” stratejisinin ana hedefleri oluşturabilmesi. Bu nedenle; turist kategorisi altında gelen yolculara aşağıdaki hizmetlerin sağlanması:

4.10.1- Özel etkinliklerin tanıtılabilmesi için turist bilgi, servis ve hizmetleri.

4.10.2- Ülkeye gelen göçmen kontrolları ile ilgili charter tur gruplarının kargo işlemleri.

4.10.3- Charter tur grup otobüslerinin geliş ve gidişlerde sırası ile toplama ve bırakma işlemlerini yapabilecekleri toplanma yerleri.

4.10.4– Otel rezervasyon hizmetleri.

4.10.5- Araç kiralama, teslim alma ve teslim etme hizmetleri.

5- Uluslararası Havalimanı Projeleri / İhale Sonrası Proje Tasarım Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Uluslararası havalimanı inşaat projeleri, küresel teknik iş birlikleri gerektiren projelerdir. Uluslararası havalimanı İnşaat proje yönetim sürecinde işveren ilk önce havalimanının tasarım çizimleri için uzman bir uluslararası mimari tasarım proje grubu ile anlaşır. Kendi ülkesinin tanıtım kapısı özelliğini taşıyacak olan bu havalimanının mimari özellikleri ve içermesini istediği fonksiyonlar ve de teknik ve konfor düzeyine göre havalimanı tasarım projesini çizdirir ve arkasından da projelerini çizdirdiği havalimanının bir fizibilite etüdünü yaptırarak projesini gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğine karar verir.

Çizdirilen bu taslak proje ve ön fizibilite etütleri sonucu havalimanı inşaat projesinin uygulamasına karar verilirse tüm tasarım projeleri çizdirilir ve gerekli hazırlıkların arkasından ihaleye çıkılır. (Başlangıçtan itibaren buraya kadar ki proje tasarım süreçleri için yazarın “Uluslararası İnşaat Projeleri / Proje Tasarım Süreçleri” kitabına bakabilirsiniz.¹)

Aşağıda belirtilen konular, ihaleyi kazanan müteahhit firmanın sözleşme ile havalimanı inşaat uygulaması sırasında hazırlayacağı uygulama tasarım proje sürecinde, yazarın mesleki deneyimlerine göre dikkat edilmesi gereken konulardır:

5.1- Uluslararası havalimanı inşaat projesinin (sözleşme imzalanması ile) uygulama tasarım proje sürecinin başlangıcından itibaren mimari proje grubu tarafından oluşturulan uygulama mimari proje tasarım çalışması ile diğer tasarım grupları tarafından oluşturulan uygulama statik proje & elektrik ve zayıf akım tesisat projeleri & mekanik tesisat projeleri & peyzaj projeleri bir tasarım koordinasyon hizmetleri ekibi tarafından koordine edilip denetlenmeli ve farklı disiplinlerdeki uygulama tasarım projeleri çakıştırılarak incelenmeli ve farklılıklar, eksiklikler, hatalar ortada kaldırılarak projelerin birbiri ile uyum içinde olması sağlanmalıdır.

5.2- Uluslararası havalimanı inşaat proje uygulamaları, büyük çaplı anahtar teslimi sözleşme türü anlaşmalar ile yapılan uygulamalardır. Bu tür inşaat proje uygulamalarında;

5.2.1- Uygulama tasarım projelerinin hızlı, eksiksiz ve hatasız oluşturulabilmesi, işverene ve yerel idari yetkililere, müteahhit firmanın sorumluluğundaki uygulama tasarım proje sunum larının zamanında yapılması ve onaylarının alınarak uygulamaya geçilmesi çok önemlidir.

Bu nedenle;

5.2.1.1- Uygulama Tasarım Projeleri (mimari & statik & mekanik tesisat & elektrik tesisat ve peyzaj uygulama projeleri) üretimi süresince, işverene sorulan sorulara ne kadar sürede cevap verebileceği, verilen cevapların hangilerinin yetersiz cevap olarak kabul edilebileceği ve bu nedenle gecikilen sürenin sözleşme süresinden düşülüp düşülmeyeceğinin,

5.2.1.2- İşverene sunulan uygulama tasarım projelerinin, işveren incelemesinde kalma süresinin ve işveren düzeltme ve/veya değişiklik taleplerinin hangilerinin “düzeltme ve/veya değişiklik talepleri” olarak kabul edilemeyeceğinin ve bu nedenle gecikilen sürenin sözleşme süresinden düşülüp düşülmeyeceğinin,

çok açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir.

5.2.2- Sözleşme aşamasında, belirli bir uygulama tasarım proje listesi üzerinden işverenle anlaşılmalı ve bu uygulama tasarım proje listesine yeni dahil edilen veya bu listeden çıkarılan çizimler çok dikkatli kontrol edilip, liste sürekli güncellenmelidir. Bu şekilde, belirli sürelerdeki kritik uygulama tasarım proje pafta sayısı da belirlenmeli ve uygulama tasarım projelerini çizen ekiplere gereken takviyeler zamanında yapılmalıdır.

5.2.3- Sözleşmede belirtildiği gibi, işverene sunulacak olan müteahhit firma sorumluluğundaki uygulama tasarım (mimari & statik & elektrik ve zayıf akım tesisatı & mekanik tesisat ve peyzaj) projelerindeki tasarım geliştirme ve saha uygulamasında kullanılan işveren onaylı IFC (Issue for construction/inşaata yayın) uygulama tasarım projelerinin işverene sunumu ve işveren tarafından kabulü yöntemleri, işveren ve müteahhit firma arasında yapılacak aşağıdaki maddeleri içeren bir anlaşma ile netleştirilmeli ve sözleşme eki olarak kabul edilmelidir.

Uygulama tasarım projeleri (mimari & statik & elektrik ve zayıf akım tesisatı & mekanik tesisat ve peyzaj):

1- Tasarım geliştirme (sahada uygulamaya çıkma olgunluğuna erişmesi sağlanan) statüsünde iken, harf (A-B-C) ile tanımlanmalıdır.

2- IFC onay (sahada uygulamaya çıkma olgunluğuna erişmiş olan) statüsüne gelindiğinde ise, harf yerine rakam (0-1-2) ile tanımlanmalıdır.

Tasarım geliştirme statüsünde, işveren görüşüne sunulan bir uygulama tasarım projesi, işverenden hiç yorum almamış ise, sadece antet kısmı düzeltilerek bu sefer (IFC) statüsünde işverene onay için tekrar sunulmalıdır.

(IFC) statüsünde “düzeltme ve/veya değişiklik talepli” olarak onaylanmış bir uygulama tasarım projesi, bu düzeltme ve/veya değişiklik talepleri ile antet kısmı düzeltilerek (IFC) statüsünde işverene onay için tekrar sunulmalıdır.

İşverenden (IFC) statüsünde onay çıkmadan ilgili uygulama tasarım projeleri uygulanmak üzere sahaya çıkarılmamalıdır.

Zira, bazı durumlarda işveren müteahhit firmanın onaya sunduğu uygulama tasarım paftalarında düzeltme ve/veya değişiklik talebi olmadığı halde, eğer müteahhit firma bu paftaları üst statüde, yani IFC statüsünde tekrar onay için göndermez ise daha önce verilen kararını değiştirebilmekte ve ayrıca ileriki tarihlerde aynı çizimlere “düzeltme ve/veya değişiklik talepleri” verebilmektedir. Bu durumda; onaylı olan pafta, onaysız pozisyona düşmekte ve uygulama onaysız olarak sahada uygulanmış duruma sokulmaktadır.

5.2.4- İnşaat projesi saha uygulamaları sürecinde, saha uygulama ekibi tarafından uygulama tasarım projelerinde yapılmak istenen tasarım değişiklik taleplerinin nasıl yapılabileceğine ilişkin bir yöntemin oluşturulması ve sözleşme eki olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Saha Uygulama ekibi, bir uygulama değişikliği nedeniyle tasarım projelerinde bir değişiklik talep ettiğinde FCD (Field Change Document/saha değişiklik dökümanı) doldurmalı ve şantiye tasarım müdüründen değişiklik talebini incelemesini talep etmelidir. Bu değişikliğin kabulü, işveren ile müteahhit firmanın karşılıklı olarak yapacakları FCD (saha değişiklik dokümanı) yöntemi anlaşmasına göre yürütülmelidir. Bu anlaşma sözleşme eki olarak kabul edilmelidir.

5.2.5- İnşaat projeleri saha uygulamaları değişikliklerinin (FCD/saha değişiklik doküman yöntemi ile) ve saha inşaat uygulamaları devam ederken işverenin tasarım değişiklik taleplerinin IFC (inşaata yayın) statüsündeki uygulama tasarım projelerine işlenmesi ile ilgili süreç yönteminin, yani tüm uygulama tasarım projelerinin proje uygulaması sonuna kadar devam eden sürecin sözleşmede çok açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir.

5.2.6- Sözleşmede, müteahhit firma sorumluluğundaki Shopdrawing (imalat uygulama çizimleri) & As-built çizimleri (yerinde uygulananın tespit çizimleri) beklentilerinin neyi ifade ettiği ve işverene bu çizimlerin ne zaman/ne şekilde teslim edileceğinin de çok açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir.

5.3- İşveren, gerçekleştirmeyi planladığı bir uluslararası havalimanı inşaat projesinin başında, bu projeye sahip çıkacak ve hatta ileride işletmesini üstlenecek olan bir havalimanı işletme firması ile anlaşmalıdır.

5.3.1- Eğer bu aşamada bir işletmeci firma bulunamıyor ise

5.3.2- Veya işveren, gerçekleştirmeyi planladığı uluslararası havalimanını kendi işletecek ise:

İşveren, uluslararası havalimanı işletmeleri konusunda tecrübeli uzman bir firma ile proje işletme danışmanlığı konusunda projenin başlangıcında anlaşmalıdır. Bu durum, müteahhit firmanın sorumluluğundaki uygulama tasarım projelerinde işletmeyi ilgilendiren sorunların çözümü ve inşaat proje uygulamasının zamanında, en az değişiklik, eksik ve hata ile bitirilerek işletmeye devredilebilmesi açısından çok önemlidir.

5.4- Sözleşme ile müteahhit firma sorumluluğuna verilen uygulama tasarım projelerinin zamanında, eksik, yetersiz ve hatalı projelendirilmemesi için, uluslararası havalimanı inşaat uygulamasının yapıldığı ülkenin yerel idarelerinden onay alınması gerekmektedir. Bu onay işleri için uluslararası havalimanı proje norm ve şartname lerini iyi bilen yerel firmalardan danışmanlık hizmetleri alınması çok önemlidir.

5.5- Ayrıca, müteahhit firma sorumluluğundaki uygulama tasarım projeleri çalışma larına başlamadan önce ilgili havaalanı tasarım projesinin yerel norm ve şartname lere göre yangın ve güvenlik bölgeleri çalışmalarının tekrar incelenebilmesi için, proje uygulamasının yapıldığı ülkedeki yangın ve güvenlik norm ve şartnamelerini iyi bilen bir yerel danışman firma tutulmalı ve uygulama tasarım projeleri, bu danışman firma nezaretinde geliştirilmelidir.

5.6- İşveren ile müteahhit firma arasında, sözleşme gereği hazırlanacak olan tüm resmi

5.6.1- Uygulama tasarım projeleri, shopdrawing (imalat uygulama çizimleri) ve as-built çizimlerinin (yerinde uygulananın tespit çizimleri),

5.6.2- Sözleşme eki, tüm yapılan ve mutabakata varılan anlaşmaların,

5.6.3- RFI (bilgi talebi) & DDQ (ayrıntılı doküman sorgulama) tasarım sorgulama doküman larının,

5.6.4- MAF (malzeme satınalma formu) ve WMS (imalat yöntem bildirimi) onay doküman larının,

5.6.5- Resmi mektup ve yazışmaların sunum ve onaylarının takip edilebileceği elektronik DCS (döküman kontrol sistem) proje yönetim sisteminin belirlenmesi ve ayrıca, hardcopy (ozalit kopya) teslimlerin yapılıp yapılmayacağının da çok açık şekilde bir yönteme bağlanarak sözleşme eki olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

5.7- Baggage handling system (bagaj taşıma sistemi) ve passenger boarding bridges (yolcu uçağa biniş köprüleri) ekipman ve sistem işleri sorumluluğu, sözleşmede işveren sorumluluğunda ise; gerekli tasarım verilerinin (bilgi ve belgelerin) müteahhit firmaya ne zaman verileceğinin sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

5.8- İnşaat proje uygulamasının ince inşaat işlerinin dış hava şartlarından korunmuş ortamlarda yapılması, hızlı ve kaliteli bir imalat uygulaması açısından çok önemlidir. Bu nedenle, cephe & çatı kaplama ve yapı çelik işlerinin hızlı ve doğru projelendirilebilmesi, bire bir boyutlu modellerin (mock up) ve imalat testlerinin eksiksiz ve tam yapılarak süre kayıbı olmadan zamanında uygulamalarının bitirilmesi gerekmektedir.

Dış cephe & çatı kaplama ve yapısal çelik taşıyıcı sistem işlerinin proje uygulamasını sahada takip edecek bir uygulama biriminin kurulması da önemli konulardan biridir. Bu birim daha önce uluslararası havalimanları projelerinde benzer saha ve tasarım konularında çalışmış tecrübeli teknik personelden oluşmalıdır. Böylelikle, bu tecrübeli ekip sayesinde cephe ve çatı işleri, süre kayıpsız, eksiksiz ve tam bitirilebilecektir.

5.9- Uluslararası havalimanı projeleri, yaygın yapılar olması nedeniyle, dilatasyon yerleri sayıca çoktur. Dilatasyon yerlerinin seçimi, projelendirme sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli tasarım konularının başında gelmelidir.

Gereksiz ve yanlış dilatasyon yerleri, geçtiği yerlerdeki mekanların kullanılamaz mekanlar haline gelmesini sağlayabilmektedir.

5.10- Sözleşmede, signage (yönlendirme tabelaları), flight information display system (elektronik uçuş bilgileri gösterim sistemi), management information system (yönetim bilgi sistemi), baggage information display system (bagaj bilgi gösterim sistemi) ekranları ile visual docking guidance system (görsel yerleştirme rehberlik sistemi) ekipmanları tasarım ve şartname sorumluluğu da işveren sorumluluğunda olmalıdır.

Yukarıda belirtilen konulara ilişkin her türlü tasarım, projelendirme ve şartnameleri işveren tarafından hazırlandıktan sonra, müteahhit firmadan teklif istenmelidir. İşveren sorumluluğundaki signage işleri tasarım verilerinin (bilgi ve belgelerin) ne zaman müteahhit firmaya verileceğinin, sözleşmede açık olarak belirtilmesi de gerekmektedir.

5.11- Zayıf akım tesisat uygulama tasarım projelerinin çizilmesi sürecinde dikkat edilmesi gereken konular:

5.11.1- Zayıf akım tesisat uygulama tasarım projeleri, uygulanacak ekipman ve/veya sistemlerin işveren onaylarından sonra, uygulamasını yapacak firma kesinleşince, bu firmanın sistem detay projelerine göre çizilmeli ve işverene onaylattırılmalıdır.

5.11.2- Uluslararası havalimanı projelerinde, anons sistemi için, terminal binasının akustik hesabının yaptırılması gerektiği unutulmamalıdır. Anons sistemi projeleri, bu hesaptan sonra yapılmalıdır.

5.11.3- Radyoaktif malzeme tarama sistemleri proje tasarımı, uygulamayı yapacak, bu konuda tecrübeli firmalara yaptırılmalıdır.

5.11.4- Dekoratif aydınlatma tasarım projeleri, satın alımı yapılacak firma ve firmanın tasarım verileri belli olmadan yapılmamalıdır.

5.12- Uluslararası havalimanı proje ve uygulamalarında; gümrük, sınır muhafızları, polis ve tıbbi mekan tasarımlarının bu idareler tarafından onaylanması gerektiği unutulmamalıdır.

5.13- Elektronik cihaz olan mekanlarda (server ve ups odaları) cihazların optimum hangi sıcaklıklarda çalişabileceği öğrenilerek HVAC tasarımlarının bu şartlara göre yapılması gerekmektedir.

5.14- Veteriner odalarında havalandırma sisteminin ayrı olacağı unutulmamalıdır.

5.15- Uluslararası havaalanı terminal binasındaki uygulaması yapılan ince inşaat ve iç mimari işlere ilişkin imalatları koruyabilmek için HVAC soğutma ve ısıtma tasarım çalışmalarının bir an önce bitirilerek ekipmanların sipariş edilip şantiyeye getirilmesi gerekmektedir.

1. Uluslararası İnşaat Projeleri, Tahsin Ertürk http://sahnearkasi.ciniusyayinlari.com/kitapayrinti.asp?id=201981