Uluslararası Üstyapı İnşaat Projelerinde Proje Tasarım ve Onay Süreçleri

Bu yazı, uluslararası birçok inşaat taahhüdünün gerçekleştirilmesi sonucu oluşturulan deneyimlerin mimarlık camiasına aktarılmasını amaçlıyor.

Teknolojilerin gelişmesi ile giderek küçülen dünyada her türlü hizmet, ortak uluslararası standartlarla yapılmakta ve uzman şirketlerin (dünyanın neresinde olursa olsun) önemi de artmaktadır. İnşaat dünyasında da, uygulamaların (taahhüt işlerinin) başarılı olabilmesi, her aşamadaki proje dizaynlarının uzmanları tarafından çizilerek, yine uzmanları tarafından inşaat taahhüdü sonuna kadar kontrol ve koordine edilerek yönetilmesini gerekli kılmaktadır.

Bu yazı, uluslararası birçok inşaat taahhüdünün gerçekleştirilmesi sonucu oluşturulan deneyimlerin mimarlık camiasına aktarılmasını amaçlamaktadır.

Bir inşaat yatırım projesinin var olabilmesi için; bir işletme yatırım proje talebinin oluşması gerekmektedir. Değişik büyüklük ve fonksiyonlardaki bu yeni yapı talebi, bu değişikliği isteyen kişi ve/veya kurumların isteklerini belirlemeleri ile başlamaktadır.

Kişi ve/veya kurumların belirlenen bu işletme yatırım proje istekleri için; hangi fonksiyonların, hangi inşaat teknolojisi ile çözümleneceği ve hizmet verecek olan binanın nasıl bir mimari biçimlenmeye sahip olacağının net olarak tanımlanması gereklidir. Bu isteklerin belirlenmesinin birçok metodu vardır. Fakat önemli olan; işletme isteklerinin, yatırımın inşaat ömrüne eşdeğer bir süreci içerecek şekilde belirlenerek, bu süreçte işletmenin inşa edilen yapıdan yapısal değişikliklere gerek duyulmadan bu sürecin yaşanmasının sağlanmasıdır.

A- ULUSLARARASI İNŞAAT PROJELERİNDE PROJE TASARIM SÜRECİ

Uluslararası inşaat proje tasarım süreci, mimari proje tasarımı öncülüğünde ve mimari proje tasarım süreci paralelinde geliştirilir ve sona erdirilir. İnşaat proje tasarım süreci, iki aşamada gerçekleştirilir:

A.1- İnşaat uygulaması öncesi proje tasarım süreci
A.2- İnşaat uygulaması boyunca devam eden proje tasarım süreci

A.1- İnşaat uygulaması öncesi proje tasarım süreci

Bir inşaat uygulaması proje ile başlar. İnşaat uygulaması başlamadan önceki bu proje süreci ne kadar yoğun, verimli ve koordineli bir çalışma temposu ile geçerse, uygulama o kadar kısa sürede başlar ve inşaat yatırımı da, kazanılan o kadar kısa süre önce biter.

Fakat buna rağmen inşaat uygulaması öncesi proje tasarım süresi ne kadar uzun olursa olsun, projeler işletmenin istekler doğrultusunda ve koordineli, doğru ve eksiksiz tamamlanırsa, yine uygulamada projeden kaynaklı hata ve eksikler ( uygulama hataları ve eksiklikleri hariç) olmayacağı için, şantiye başladığında durmayacak ve uygulama süresini yatırım finansmanına göre hızlı bir şekilde bitirebilecektir.

En kötü inşaat öncesi proje tasarım süreci ise, inşaat uygulamasına hemen girilmeyen tasarımdır. Proje tasarım süreci başarılı olarak bitirilmiş olmasına rağmen uzun bir süre başlanmayan inşaat uygulaması da, uzun süre sonra başlandığında, tekrar tasarım sürecini kendine gerekli kılmaktadır.

a- Mimari Taslak Proje Aşaması:

Bir yapı-mekan isteğinin, alansal olarak hangi büyüklükte, nasıl şekillenebileceğinin alternatifleri ile gösterildiği bir mimari etüt aşamasıdır. Bu aşamada, işletme proje isteklerinin yapısal mekana dönüşümü ne kadar ayrıntılı olarak etüt edilebilir ve işveren ile paylaşılabilirse, bu istekler o kadar sağlıklı bir şekilde yapısal mekan talebine dönüşmeye başlar. Bu aşamada, projenin işveren tarafından çok iyi anlaşılması gerekmektedir. Bu nedenle, her türlü grafik ve 3 boyutlu anlatımlar kullanılmalıdır.

b- Mimari Avan Proje Aşaması

İşveren ile Mimar, taslak mimari projede görüş birliğine vardıkları zaman; isteklerin çok daha detaylı olarak çizildiği, hiçbir fonksiyonun atlanmadığı ve taleplerin 100% yerine getirildiği ve ölçülendirildiği proje aşamasına girilir. Bu aşamadaki bir mimari proje, yerel yönetmeliklerin tüm teknik gereklerine (şehircilik & belediye & yangın şartnamelerine) uygun olarak çizilir ve ilgili kurumların görüşleri ve onayları alınır.

İşveren ve resmi kurum ve kuruluşların görüş ve onaylarından sonra düzeltilen Mimari Avan Proje;

b.1- İlk önce İç Mimari Proje grubuna gönderilir. Mimari Proje grubu ve işveren ile toplantılar yapılarak geliştirilen İç Mimari Avan Projeleri çizilerek, işveren görüş ve onayına sunulur. İşveren onayı alan İç Mimari Avan Projeler, gerekli düzeltmelerin yapılması için Mimari Proje grubuna iletilir. Mimari Proje grubu, işveren onayından gelen bu İç Mimari avan proje değişiklik ve düzeltme taleplerine göre, değişikliklerini Mimari Avan Proje üzerinde yapar.

b.2- İç Mimari avan projeye göre düzeltilen Mimari Avan Proje, Statik & Mekanik tesisat & Elektrik tesisat ve peyzaj proje gruplarına gönderilerek, mühendislik ve peyzaj avan projelerin çalışmalarına başlamaları sağlanır.

Mimari Proje grubunun koordinasyonunda ve işveren (veya temsilcilerinin) katılımında yapılan toplantılar ile geliştirilen mühendislik ve peyzaj avan projeleri çizilerek işveren e sunulur. İşveren onayı sonrasında, mühendislik ve peyzaj avan projeleri ile proje teknik mekanlarından talep edilen düzeltmeler, ilaveler ve değişiklikler belirlenir.

c- Kesin Mimari Proje Aşaması

Bu Mimari Proje aşamasında;

c.1- Statik Proje grubunun öngördüğü tüm taşıyıcı elemanlar (kolonlar, perde kolonlar) ile mekanik tesisat ve elektrik tesisat mühendislik ve peyzaj proje gruplarının talep edeceği mekansal tüm teknik ilave ve değişiklik istekleri, Kesin Mimari Projeye aktarılır.

c.2- Mimari Proje, geliştirilmiş bu seviyedeki hali ile, İç Mimari Proje grubuna iletilir. İç Mimari Proje grubunun, Mimari Proje grubunun başkanlığında ve İşveren in de katılımıyla yapılan koordinasyon toplantıları ile geliştirdiği Kesin İç Mimari Proje çizimlerinin İşveren e sunumu ve işveren in onayının arkasından Kesin Mimari Projede, İç Mimari Proje tasarımından gelen düzeltme, ilave ve değişiklik talepleri de projeye işlenir ve Kesin Mimari Projeye devam edilir.

c.3- Kesin Mimari Proje aşamasında, mekanların ve binanın tüm malzemeleri detaylı olarak nitelenir. Bütün yapı elemanları belirlenir. Tüm sistem detayları ve nokta detayları çizilir.

c.4- Bu aşamada; Kesin Mimari Proje, Statik ve Mekanik Tesisat & Elektrik Tesisat Mühendislik ve Peyzaj proje gruplarına gönderilir. İlgili grupların uygulama proje çalışmaları, Mimari Proje grubunun koordinasyonunda ve İşveren in de katılımı ile yapılan toplantılar sonucunda nihayetlendirilir.

Bu Mühendislik ve Peyzaj Uygulama Projeleri koordinasyonu sırasında belirlenen Mekanik Tesisat ve Elektrik Tesisat ve peyzaj imalatlarının betonarme döşeme ve duvardan geçişleri için talep edilen ve statik proje grubunun da onayladığı bu delik yerleri ve büyüklüklerinin belirtildiği rezervasyon delik talep yerleri projesi, Mimari Proje grubu tarafından şablon proje olarak çizilir. Bu şablon rezervasyon delik talep yerleri projesi ile daha sonra, hem statik projenin bu delik isteklerini işleyip işlemedikleri kontrol edilir ve hem de şantiye ye son durum delik yerlerini belirten proje olarak iletilir.

c.4.1- Son statik uygulama proje çalışmalarına göre, betonarme yapı elemanlarının (kolon, perde kolon, döşeme kalınlıkları vs.) son durum yer ve büyüklükleri, Kesin Mimari projelere işlenir.

c.4.2- Son Mekanik ve Elektrik tesisat uygulama projelerine göre, talep edilen teknik alanların yerleri ve büyüklükleri ile cihazların son durum yerleşimleri kontrol edilerek Kesin Mimari Projelere işlenir.

c.4.3- Son Kesin İç Mimari ve Uygulama Mühendislik Projelerine göre, Asma Tavan Koordinasyon Projeleri çizilerek Mühendislik ve İç Mimari Projelerinin son durumları kontrol ve koordine edilir.

c.4.4- Bu projelerin paralelinde geliştirilen peyzaj uygulama projelerine göre de, iç mekan ve dış mekan yeşil (yapma ve doğal) alanların Mühendislik Projeleri ile uyumları kontrol ve koordine edilir. Bu kontrol ve koordinasyonların sonucunda, Mimari Kesin projede son düzeltmeler yapılır.

c.5- Proje Teknik Şartnameleri

Kesin Mimari Proje ve statik &mekanik, tesisat & elektrik, tesisat& peyzaj uygulama projelerinin sonlandırılması sonucunda her uzmanlık alanı kendi alanında projelerinin teknik şartnamelerini hazırlar. Bu çalışma, uluslararası projelerde kesin mimari projeden sonra yapılır. Tüm ince yapı malzeme ve imalatları teknik şartnameleri hazırlanır.

c.6- Proje malzeme ve imalat metrajları

Projelerin ve arkasından teknik şartnamelerin hazırlanmasının arkasından tüm uzmanlık alanları kendi alanlarında malzeme ve imalatları niteler ve bu nitelemeye göre metrajlarını hazırlanır. Tüm İnce yapı malzeme ve imalat metrajları hazırlanır.

A.2- İnşaat uygulaması boyunca devam eden proje tasarım süreci

a- İhale Öncesi Proje Dizayn Değişiklikleri

İşveren, Mimari Kesin Proje & Uygulama Mühendislik Projeleri & Peyzaj Uygulama Projeleri ve bu projelere ilişkin teknik şartname ve metrajlarını sorumlu proje gruplarından teslim aldıktan sonra, İŞVEREN Teknik Kurulu İhale dökümanlarını hazırlar. Bu aşamada; İŞVEREN bazı değişiklikler talep ederse, bu değişiklikleri sorumlu Mimari Proje grubu ilave sözleşme ile devam eder ve değişiklik taleplerini Kesin Mimari Projesinde, ADDENDUM aşaması ile gösterir. Bu değişiklikler, İhaleyi kazanan müteahhit firma tarafından İhale sonrası Uygulama Projelerinde, düzeltmeler adı altında çalışılacaktır.

Uygulama Mimari Proje aşaması ise, İhale aşaması sonrası müteahhit grup tarafından çizilerek İşveren e onaylatılacak ve bina uygulaması sonunda İşveren e teslim edilecek bir proje aşamasıdır.

b- İhale Sonrası Çizilen Projeler ve Süreçleri

b.1-Uygulama Mimari Proje Süreci ( IFC veya EXE aşaması)
Uygulama mimari proje 4 aşamada tamamlanarak İŞVEREN e teslim edilir:

1. AŞAMA; İhale sonucu, uygulamayı yapacak olan müteahhit firmanın sorumluluğuna bırakılan değişiklik çizimleri (ADDENDUM) ile müteahhit firmanın incelemeleri sonucunda gördüğü; eksik veya hatalar ve/veya daha uygun uygulama yapabilmek için değiştirmek istediği uygulama teknik değişiklik taleplerinin düzeltilmesi aşamasıdır.

Müteahhit firmanın bu değişiklik ve/veya düzeltme talepleri, İşveren e (ve dolayısı ile kontrol grubuna), RFI (Request For Information) ve DDQ (Detailed Design Query ) soru formları ile iletilir. Bu soruların mutlaka bir sınırının (iki veya üç hafta) olması gerekmektedir. Aksi taktirde, oluşabilecek gecikmeden İnşaat uygulama süresi etkilenebilecek ve İşveren ile Müteahhit firma arasında sorun oluşabilecektir.

2.AŞAMA; Müteahhit firmanın mimari uygulama proje grubunun, 1. Madde de belirtilen hususları aşmasının arkasından, malzemelerin alınacağı ve imalatların yaptırılacağı firmaların ( ki bu aşamada Müteahhit firmanın mimari uygulama proje grubu, ihale ince yapı teknik şartnameleri ve metrajlarını birleştirerek MR /Material Request ları kendi satın alma (PROCUREMENT) grubuna iletir.) belirlenmesi ve bu malzeme ve imalat firmalarının proje teknik şartname özelliklerini karşılayıp karşılamadıklarının İşveren tarafından onaylanması için çizilen shopdrawing çizim detaylarının, Uygulama Mimari Proje bütünlüğüne işlenmesi aşamasıdır. İşveren tarafından onaylanan imalat shopdrawing çizimleri, bu aşamada uygulama mimari proje çizimleri ile bütünleştirilir.

Uygulanacak her bir imalat, proje şartname ve çizimlerine uygunluğunun kontrolü için malzeme numuneleri ile birlikte işveren e onaya sunulur. İşverenden onaylanan her bir imalat çizimi ( shopdrawing) uygulama mimari projedeki yerlerinde düzeltilerek çizilir ve işveren onayına sunulur. Bu şekilde, uygulama mimari projeye çizilmiş ilgili imalatın şantiyede uygulamasına geçilmesi sağlanır.

3.AŞAMA; Şantiye Uygulamaları sırasında sahada imalatların uygulanması sırasında oluşan değişiklikler, FCD (Field Change Document) formlarına işlenir. İşveren tarafından onaylanan bu değişiklikler de, uygulama mimari projeye işlenir.

4.AŞAMA; Projenin şantiyede uygulanması sırasında işveren in talebi ile oluşan mimari değişiklikler de uygulama mimari projeye işlenmektedir.

b.2-Secondary Çelik İşleri Çizimleri
Proje tasarım aşamasında mimari ve/veya statik proje grupları uygulama projelerinde çizilmeyen, fakat uygulama esnasında projelerinin çizilerek İşveren onayı sonrası uygulamalarına geçilebilecek olan, yapısal çelik işleri dışında uygulama sırasında bazı çelik proje işleri çizimlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

5.2.1-Çatı çelik ( son kat ana taşıyıcı döşeme üzerine oturan çatı sistem çelikleri) işleri çizimleri
5.2.2-Süs kolon çelik işleri çizimleri
5.2.3-Asma tavan taşıyıcı çelik işleri çizimleri
5.2.4-Mekan hareketli (bölücü duvar & alçak stantlar vs.) alan çelik işleri çizimleri
5.2.4-Yükseltilmiş sabit döşeme çelik işleri çizimleri
5.2.5-Reklam Panoları çelik taşıyıcı konstrüksiyon işleri çizimleri
5.2.6-Islak hacimler & teknik hacimlerdeki çelik taşıyıcı gereksinimler için çizimler

b.3-AS BUİLT PROJE ( Mevcut Durum veya inşaat alanında yapılan uygulamanın Projesi )
Şantiyede, betonarme sömel imalatlarından itibaren yapılan betonarme ve/veya ince imalat işlerinin şantiyede projesine göre yapılıp yapılmadığının ve varsa, sapmaların bir sonraki imalatlarda karşılanıp karşılanmayacak boyutta olup olmadığının kontrolü için İŞVEREN tarafından talep edilen ve MÜTEAHHİT Firma saha survey grubu tarafından ölçülen ve kontrol için Şantiye Design Departmanına gönderilen inşaat alanındaki uygulamanın projesi anlamına gelen AS-BUİLT projeleri çizilir. Bu yerindeki ölçümlerin sapmalarını değerlendiren şantiye dizayn grup yetkilileri, bir sonraki imalat işleri ile kapanabilecek sınırlarda (inşaat tolerans sınırları) ise, İŞVEREN kontrol grupları ile anlaşarak imalatları devam ettirir. Toleranslar içerisinde değil ise, ilgili imalattı kırdırarak yeniden imal edilmesi sağlanır.

Bu şekilde bir mevcut durum projeleri ile uygulama hataları, uygulanma aşamalarında fark edilmekte olup, bir sonraki imalata geçilmeden mevcut hatalı imalata nasıl ve / veya hangi çözüm yolları ile müdahale edilebileceğinin araştırılması sağlanır. Hem işveren ve hem de müteahhit grubun büyük hatalara düşmesi önlenmiş olur.

As Built Proje, 2 şekilde İşveren tarafından talep edilir:

b.3.1- Uygulama devam ederken, sahanın yaptığı hataların Müteahhit firma ve/veya İşveren kontrol grubu tarafından görülmesi ile imalatın toleranslar dahilinde kalıp kalmadığının kontrolü için istenen AS-BUİT PROJE çizimleri.

b.3.2- Uygulama devam ederken, özellikle betonarme imalatların doğruluğunun tespiti için sürekli Mevcut durum tespit projesi (AS-BUİLT PROJE ) çizimleri.

B- ULUSLARARASI İNŞAAT PROJELERİNDE PROJE ONAY SÜREÇLERİ

a- Proje Onay Süreci Öncesi Uzman/Danışman Firma Görüşlerinin Alınması

Yurtdışı yerel idarelerden Uygulama Dizayn Projelerinin onaylattırılması yükümlülüğü, Kontrat ile Müteahhit Firmaya verildi ise,

a.1-Uygulama Dizayn Projelerine başlamadan önce, (özellikle yangın ve deprem idarelerinden) Kontrat Projeleri ile başvurarak, yerel idarelerin ön görüşleri alınmalıdır.
a.2-Gerekirse, özellikle yangın ve deprem konularında, yerel uzman kişi ve/veya danışman firmalardan destek alınmalıdır.
a.3-Uygulama Dizayn Projelerinin İşveren e sunulmadan önce, Yerel İdarelere sunulmalı ve onaylarının alınmalıdır.

B.2- İŞVEREN VE YEREL İDARELER UYGULAMA DİZAYN PROJELERİ ONAY SÜREÇLERİ

Yurtdışı yerel idarelerden Uygulama Dizayn Projelerinin onaylattırılması sürecinde, uzman teknik elemanlar vasıtası ile işveren ve/veya yerel idareler ile tıkanma noktaları karşılıklı görüşülerek aşılmalıdır.

2.1-Yerel idarelere dizayn projelerinin sunulur.
2.2-Bu projelere yerel idarelerin vereceği yorumlar takip edilmeli ve yetersiz yorumların görüşülmelidir.
2.3-Düzeltilen dizayn projeleri tekrar sunulmalı ve zaman kaybı önlenmelidir.
Zira inşaat projelerinin süre kayıplarından önemli bir tanesi de resmi kurumlardaki onay süreleridir.

YAZARIN ULUSLARARASI DENEYİMLERİ

Tasarımcı olarak Deneyimleri
1-Özbekistan-Taşkent/ 5 yıldızlı Grandmir Hotel …………30.000 m2
2-Kazakistan-Almaata /Uygulanmakta olan 225.000 m2 lik komplex yapı
3-Ukrayna-Donetsk /Shaktar Donetsk Stadyumu …..150.000 m2

Design Koordinatör olarak deneyimleri
1-Kazakistan- Almaata / Esentai Park Komplex Projesi …350.000 m2

Design Manager olarak Deneyimleri
1- Oman-Muscat / İnternational New Airport Project..650.000 m2
2-Gabon-Libreville/ Presidential Palace Project…………….20.000 m2
3-Gabon-Libreville/ Convention Center Project…………….30.000 m2