Yine mi Yarışmaları Tartışacağız?

Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu'nu sonlandırma ve her yıl düzenlenecek yeni bir etkinliğe başlama kararı aldık.

Geçtiğimiz yıllarda yarışmalarla ilgili Mimarlar Odası ve Arkitera’nın düzenlediği 5 toplantı yapıldı. Bunlar:

• 14 Nisan 2007 Ulusal Mimarlık Yarışmaları Sempozyumu – 1 (İzmir, MO)
• 23 Mayıs 2009 Ulusal Mimarlık Yarışmaları Sempozyumu – 2 (İzmir, MO)
• 30 Nisan 2011 Ulusal Mimarlık Yarışmaları Sempozyumu – 3 (İzmir, MO)
• 7 Mayıs 2013 Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu I (İstanbul, Arkitera)
• 9 Mayıs 2014 Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu II (Ankara, Arkitera)

Bu toplantıların tümünü izledim. Mimarlık ortamı her toplantıda, o toplantının konusu ne olursa olsun içinde birikmiş olanı ortaya serdi. Bunun istisnası olmadı. Bu gerçeklikten hareket ederek Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu’nu sonlandırma ve her yıl düzenlenecek yeni bir etkinliğe başlama kararı aldık. Hem bu etkinliği beslemek hem de yarışmalarla ilgili kafamda birikenleri yazılı hale getirmek için 2015’in ilk köşe yazısı yarışmalarla ilgili. Etkinliğin ne olduğunu kabaca tanımlayan çerçeve metin şöyle:

Yarışmayla Yapanlar Buluşuyor

Türkiye’de Kamu İhale Kurumu ve/veya Mimarlar Odası yönetmeliği kurallarına uygun olarak açılan yarışmaların masaya yatırılacağı, yoğun bir programdır.

• Program; sunum, panel, atölye çalışması ve plaket töreni gibi farklı formatlardaki etkinlik araçlarından oluşabilir.
• Bir yıl boyunca açılan her yarışmanın birincisine projesini sunması için davet gönderilir. Kabul ederse direkt olarak sunum yapar.
• Bir yıl boyunca açılan her yarışma idaresine ve jüri başkanlarına süreçle ilgili konuşması için davet gönderilir.
• Ayrıca o yılın yarışma sayısını geçmemek üzere kamuoyuna yapılacak çağrı ile sunumu yapılacak yarışma projeleri belirlenir. Sunum yapacakları bir seçici kurul belirler, bu seçici kurulda her yarışmadan en az bir asli jüri üyesi bulunur.
• O yıl inşaatı tamamlanan yapılar ayrı bir bölümde ele alınır.
• O yıl açılan sorunlu yarışmalar ayrı bir bölümde ele alınır.
• Ödül gruplarından oluşan bir sergi hazırlanır. Bu sergide projeler yarışmaya sundukları hali ile yer alır.
• Tamamlanan yapılardan bir sergi hazırlanır.
• Yarışmalar ve inovasyon her sene etkinliğin önemli bir bölümünü oluşturur. Bir ya da birden fazla oturum bu konuda yapılabilir. Konuyla ilgili ön araştırmalar, buluşmada gündeme taşınmak üzere hazırlanabilir.
• Yarışma açan tüm kurumlar bir plaket ile ödüllendirilir.

Yarışmalarla ilgili olduğunu düşündüğümüz 150 kişiye bu metinle beraber “Ne konuşalım?” ve “Nerede konuşalım?” sorularından oluşan bir anket gönderdik.

Kolay olandan başlayalım. Ankete cevap verenlerin çok büyük bir bölümü İstanbul’u seçti. Ankette Ankara, Antalya ve İzmir’de yapmanın avantajlarını da sıraladığımız halde cevaplar böyle geldi. Elektronik anket öncesinde, telefon ya da yüz yüze görüşmelerde de hemen hemen aynı sonuca ulaştık. Bu vesile ile “neden her şey İstanbul’da oluyor?” sorusuna bir cevap daha verilmiş oluyor. Bu cevap kimimizi tatmin etmeyebilir ama etkinlikleri organize edenlere değil belki de duruma odaklanmak daha doğru olur.

Asıl sorumuz “Ne konuşalım?” la ilgili pek çok öneri ve eleştiri de geldi. Yukarıdaki çerçeve metnin genel olarak kabul gördüğünün altını da çizebiliriz tam burada.

Program

Etkinliğin başlamasıyla Türkiye’de profesyonellere yönelik olarak açılmış 12 yarışmanın birincisinden sunumlarını izleyeceğiz. Bu sunumlarla beraber jüri başkanları ve idareler konuşmalı mı? Sunumlar yarışmanın açıldığı tarihe göre mi olmalı yoksa gruplanmalı mı? Bilmiyoruz. Tek bildiğimiz sunumların belli bir formatta bize önceden ulaşması ve sunum dosyasının kontrolünün sunumu yapanda değil bizde olması gerektiği. Bunu Pecha Kucha’da olduğu gibi sunumu yapanın iki ayağını bir pabuca sokalım diye yapmıyoruz elbette. Amacımız zamanı iyi kullanmak ve izleyiciyi sıkmamak.

Sadece birinci ödül sahipleri değil; çok tartışılan ama ödül alamayan, belki tartışılan ama hiç ödül alamayan, belki jürinin gözünden kaçarak elenen projeler de sunum yapma olanağına sahip olmalı diye düşündük. O seneki birinci ödül sayısını geçmemek üzere, bir jüri tarafından seçilecek projeler de sunum yapabilecekler. Bu projelere bağımsız bir jürinin karar vermesi ve o jüride her yarışma asli jürisinden bir üyenin bulunması doğru olur. Her yarışmadan illa da bir proje olması da zorunlu değil, kimi yarışmalardan birkaç proje sunulabileceği gibi kimi yarışmalardan ise hiçbir projenin sunumu yapılmayabilir.

Projelerin sunulmasını takiben 2014’te inşaatı tamamlanan yapıların tüm süreçlerinin anlatıldığı yeni bir sayfa açmayı planladık. Erasta Fethiye Alışveriş Merkezi ve Bornova Belediyesi Tarih Öncesi Yaşam Müzesi 2014’te inşaatı tamamlanan yarışmayla yapılan binalar.

2014’te hiçbir yönetmeliğe tabii olmayan iki yarışma açıldı. 7 İklim 7 Bölge Yarışması’na şartnamesindeki sorunlara ve yarışma öncesinde çeşitli kurumlardan ardı ardına gelen eleştiri yazılarına rağmen yarışmacılardan katılım oldu. Bu katılımın olması dahi yarışma organizatörlerinin 3 yarışma kategorisinde ödüle layık eser bulamamasını engelleyemedi. Mimarlık ortamı ve yarışmayı düzenleyenler için “bile bile lades” durumu gerçek haline dönüştü. Mimarlık ortamı yarışmayı ve katılımı bir arada hiç konuşmadı, sosyal medyada konu oldu, üzerine yazılar yazıldı, küçük gruplar konuyu tartıştılar ama açık ve organize bir toplantıda konu gündeme taşınmadı. “Yarışmayla Yapanlar Buluşuyor” etkinliği bu fırsatı da yaratacak.

Öte yandan bu yazı yazıldığında halen açık olan bir diğer yarışma Sahabiye. Sahabiye Yarışması Çamlıca ve TOKİ 7 İklim 7 Bölge yarışmalarından aldığı bayrağı bir öteye taşıyarak yönetmeliksiz olmasının yanına bir de jürisizliği ekledi.

Bu iki ciddi sorunlu ve katılmanın büyük hata olduğunu düşündüğüm yarışma yanında 2014’te açılan yarışma şartnamelerinde irili ufaklı, hatalar yapıldı. Buluşma’nın bu hataların da tartışılmasına ve daha sonraki yarışmalarda benzer hatalar yapılmayacak çözümler üretilmesine vesile olması da beklentilerimiz arasında.

Anketle Gelen Öneriler

Bu köşe yazısı anketin değerlendirmesi değil elbette ama anketle gelen bir iki konuyu tartışmaya açmanın doğru olacağını düşünüyorum. Bunlar özel sektör yarışmaları, yarışmayla ve ihale ile yapılan iki binanın karşılaştırılması ve kapanış forumu.

Yarışmayla ve ihale ile yapılan iki yapıyı karşılaştırmak oldukça çekici bir düşünce. Lakin bunun birisine sipariş edilmesi ve ön hazırlıkla yapılması gerekiyor. Eğer böyle bir olanak yaratılabilirse neden olmasın.

Kapanış forumu ister istemez bu tür etkinliklerin tümünde var. Ancak biz zaten bu defa yola “herkes içindekini döksün; ortam ne istiyorsa, nerede konuşmak istiyorsa ona odaklanalım” varsayımı ile çıktığımız için bütün günü bir forum olarak düşünmek de mümkün. Belki genel bir forum yerine her konunun arkasına eklenecek yarım saatlik, konusu kesin belirlenmiş tartışmalar daha yararlı olabilir.

Özel Sektör Yarışmaları

Yarışmayla Yap olarak sadece KİK mevzuatına yönelik çalışıyoruz. Özel sektör yarışmaları ile bir ilgimiz yok. Ama mimarların özel sektörün davetli yarışmalarına sıkça dâhil olduğu da bilinen bir durum. Hatta her kamu kurumu yöneticisinin aklından da önce buna benzer bir düşünce geçiyor, sonra ne iyi ki Kamu İhale Mevzuatı engeli nedeniyle aklındaki modeli uygulayamıyor.

Tam da burada Yarışmayla Yapanlar Buluşuyor etkinliğinin en önemli konu başlığını açmaya başlayabiliriz.

Yarışmalar ve İnovasyon

Bu başlığın içine neler girebilir, kolay olması açısından maddeler halinde yazıyorum:

• Yarışmacıların uluslararası ortam ile bütünleşmesinin sağlanması
• Ön seçimli yarışma modelinin getirebilecekleri
• Yeni yarışma modelleri
• Yarışmalar yoluyla katılımcılığın geliştirilmesi mümkün mü?
• Türkiye dışında kamunun yarışmalara yaklaşımı
• Öğrenci Yarışmaları

Birkaç sen sonrasının yarışmacısı olacak öğrencilere yönelik daha fazla yarışma açılması, yarışma niteliklerinin iyileştirilmesi ve öğrenci yarışmalarının da tartışılması Arkitera’ya sıklıkla gelen eleştiri ve/veya taleplerden. Gündeme almakta yarar var.

Sorunlar

Aslında en çok da sorun var. Belki en kolayı soruna odaklanmak olduğu, eleştirel pozisyon almak kolay olduğu içindir. Ama sorunlarımızı gündeme taşımadan da bir çözüm bulamayacağımız açık. Aslında sanırım en doğrusu sorunları önceden gündeme taşımak, sınıflandırmak, tartışmak ve Yarışmayla Yapanlar Buluşuyor sırasında sorundan çok çözümlere odaklanmaya çalışmak. Bu nedenle ne kadar çok sorun sıralayabilirsek o kadar iyi aslında. Hiçbir sıralama, sınıflama olmaksızın başlıyorum:

• Eşdeğer ödül ne zaman verilmeli. Eşdeğer ödül veriliyorsa nelere dikkat edilmeli.
• Ne zaman tek ödül seçilmemeli de eşdeğer ödül verilmeli. Bu durumda nelere dikkat etmeli.
• İdarenin seçilen projeyi sahiplenememesi.
• Ön seçimli yarışma bir canavar mıdır?
• Yarışma açmaları için idarelerle yeterince müzakere ediyor muyuz?
• Uygulama projesi bedellerinin jüri tarafından baştan düşünülmemesi. Kimi zaman baştan düşünülse bile idareler ikna olmuyorlar, bu durumda ne yapacağız?
• MEB Yarışması.
• İdarelerin ve jürilerin yeterince hazırlanamaması, şartnamelerin olgunlaştırılamaması.

Aslında yukarıdaki metnin tümü bir taslak, gelin bunu beraber olgunlaştıralım. İsterseniz bu yazının altında, isterseniz #YarismaylaYap hashtag’i ile sosyal medyada yazacağınız yorumları dikkatle takip edeceğiz.