20 soruda Taksim meselesi

Tartışma bitmiyor. Üstelik herkesin söylediği havada uçuşuyor.

Taksim’e gittim, önüme gelene sordum, “Burada ne oluyor, haberiniz var mı?” Cevaplar çeşitli… “Kazılıyor, yol yapacaklarmış” diyen de var, Gezi Parkı’na cami yapılacağını düşünen de… “Parkı askeriyeye vermişler, kışla olacakmış” diye ezberleyen de var, yine bir müteahhidin zengin olacağı kanısına varmış olan da… Taksim’de ne oluyor, niye kazılıyor, 240 günün sonunda nasıl bir tabloyla karşılaşacağız ve sivil toplum neden muhalefet ediyor? İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yetkililerine, projenin mimarı Dr. Halil Onur’a ve Taksim Platformu adına mimar Korhan Gümüş’e sorduk. İşte 20 soruda Taksim meselesi.

1-Taksim’in yeniden düzenlenmesine ihtiyaç var mıydı?

İBB: Meydan düzenleme çalışmaları ulaşım entegrasyon projesinin önemli bir ayağı. Zira, Taksim’in yanı sıra Beşiktaş, Beyazıt, Aksaray başta olmak üzere şehirdeki tüm önemli meydanlarda yaya ve araç trafiğinin daha sağlıklı işleyebileceği sistemler öngörülüyor. Meydanda şu anda 54 bin metrekarelik parçalı-kesintili yaya alanı var. Proje hayata geçince 100 bin metrekare olacak. Yayaların yoğun araç trafiğinin baskısı altında koşuşturdukları ve gelip-geçme mekanı olmaktan çıkarılması hedefleniyor. Proje alandaki kot farkından kaynaklanan zorluklar da ortadan kalkacak yani yaya aksı İstiklal Caddesi’nden Maçka Parkı’na kadar kesintisiz devam edecek.

KORHAN GÜMÜŞ: Elbette var. Metronun çıkışları hatalı, insanları yüzlerce metre yerin altında yürütüyorlar. İstiklal Caddesi’ne 10 metre daha uzanmayı unutmuşlar. Yayalar çıkışta, kaldırımın kenarında birikiyor. Duraklarda sorun var. Meydan otobüs garajına döndü. Meydandaki Taksim Maksemi (Tarihi Su Deposu) bugünkü Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi berbat bir durumda. Gezi Parkı’nın en güzel köşesi jiletli dikenli tellerle kapatıldı. İstiklal Caddesi’ne gelen milyonlarca insanın onda biri Gezi’yi kullanamıyor. Bu alan Cumhuriyet tarihinde gerçekleşen en kapsamlı şehircilik projesinin bir parçası. Gezi bir kültür vadisine açılan giriş niteliğinde tasarlanmış. Ama bu bölgede yapılan otellerle bağlantı kopmuş. Kentin en önemli çok amaçlı salonu Lütfi Kırdar, Açıkhava Tiyatrosu, Şehir Tiyatrosu, Stadyum, Askeri Müze, nihayet Opera binası (AKM), bunların hepsi için yeni bir katılım deneyimiyle yönetim planı hazırlamak gerekli.

2 – Taksim projesi birdenbire mi ortaya çıktı?

İBB: Dalan döneminde yapılan Taksim Proje Yarışması’nda birinci olan projede gökdelen bile vardı. Ayrıca Başbakan Erdoğan’ın Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde hazırlattığı projeler de biliniyor. Taksim düzenlemesi yeni bir fikir değil.

KORHAN GÜMÜŞ: Bu proje çok eskilere uzanıyor. Erdoğan bu projeyi sahiplendi. Üzerine bir cami yapmak istedi. 28 Şubat sürecinde bu cami meselesi en çok tartışılan konu oldu. İktidara gelince de bu eski proje tekrar gündeme geldi.

3- Vapurun rengini bile İstanbul’a soran yönetim Taksim Meydanı için kimseye danıştı mı?

İBB: İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nde muhalefet partilerinin de temsilcileri bulunuyor. Taksim’de araç trafiğinin yeraltına alınmasıyla ilgili çalışma onların desteğiyle kabul gördü.

KORHAN GÜMÜŞ: Yönetimin yapması gereken iş bir yönetim planı hazırlamak, sonra bu plana göre değişik tasarım alternatiflerinin ortaya konabileceği bir proje geliştirme süreci içine girmek olmalıydı. Avrupa’da küçücük bir yayalaştırma projesi için bile halka ilanlar aracılığıyla toplantı çağrıları yapılıyor.

Gezi Parkı’nın yerine Topçu Kışlası

4- Topçu Kışlası’nın tarihteki yeri nedir?

HALİL ONUR: Taksim bölgesindeki yerleşimi özendirmek amacıyla 19. yüzyıl başlarında inşa edilen bölgenin ilk askeri eğitim binasıdır. 1860’larda yeniden yapılmış, dönemin zevkine uygun Oryantalist-Eklektik üslupta tasarlanmıştır. 31 Mart Vakası sürecinde farklı olaylara sahne olmuştur. Ülkedeki ilk balon, ilk itfaiye denemeleri, ilk futbol karşılaşmaları bu alanda gerçekleşmiştir. 1939’da Henri Prost planları doğrultusunda dönemin belediye başkanı Lütfi Kırdar zamanında yıkılmıştır.

5- Topçu ‘Kışlası’na neden gerek görüldü?

İBB: Biz İstanbul’da birçok kışlanın restorasyonunu yaptık ve yapmaya da devam ediyoruz. Bunlardan biri de Beykoz Kışlası. Şu an bitmek üzere. Diğer taraftan Rami Kışlası, bilim-teknoloji müzesi olarak aktif alan haline gelecek. Taksim Kışlası’nın da bir aktivite merkezi olarak ihtiyaca cevap vereceğini düşünüyoruz.

6-Topçu Kışlası yeniden yapılırsa içinde neler olacak?

İBB: Taksim Kışlası’nda müze ve sanat galerileri, atölyeler, kütüphane, kitap, satış üniteleri, özel sergi ve araştırma merkezleriyle bu fonksiyonlara ek olarak kafeterya, otopark, depo ve servis alanları öngörülüyor.

HALİL ONUR: Yer üstünde 22 bin metrekare olacak binanın içinde 11 bin metrekare müze, 4 bin metrekare sanat galerileri ve sergi salonları, 7 bin metrekare küçük satış birimleri, kafeler ve kitabevleri olacak. Büyük oranda kültürel amaçlı tasarlanan binanın bodrum katlarındaysa müze depoları, servis alanları ve bina ihtiyacı kadar otopark yer alacak.

KORHAN GÜMÜŞ: Sütlüce’de projesiz yapılan binanın Avrupa’nın en büyük kültür merkezi olacağı söylendi, sonra dünyanın en kullanışsız kongre merkezi oldu. Paris’teki Centre Pompidou’nun iki misli para harcandı. Maksem’i bile yönetemeyen Belediye bu dev yapıyı nasıl yönetecek?

7-Buz pisti tartışmaları nedir?

HALİL ONUR: Buz pisti Kışla avlusundaki dört mevsim sayısız kamusal kullanımdan sadece biri. Kış aylarında birkaç ay yapılabilecek bu seyyar buz pisti 16 bin 800 metrekarelik avlu alanının 10 da 1’ini bile kaplamayacak boyutlarda olacak.

8-Kışlanın yüksekliği ne olacak?

HALİL ONUR: AKM binası ve Mete Caddesi apartmanlarının üst kotu yaklaşık 23 metre olduğu düşünüldüğünde Kışla’nın köşe yüksek kulelerinin bile AKM den yaklaşık 9 metre aşağıda kaldığı görülecektir.

Taksim’de kültür varlığı tartışması

9- Kaç dalış tüneli yapılacak?

KORHAN GÜMÜŞ: Projede Gümüşsuyu Caddesi, Sıraselviler Caddesi, Mete Caddesi, Cumhuriyet Caddesi, Tarlabaşı Bulvarı dalış tünelleri ile meydanın altına bağlanıyordu. Koruma kurulu bu projeyi onaylamadı. Yalnızca Cumhuriyet Caddesi ile Tarlabaşı Bulvarı arasındaki tünelin sakıncasının olmadığına karar verdi.

10- Koruma kurulu kararlarından sonra belediye ne yapabilir?

KORHAN GÜMÜŞ: Plan tadilatının yapılarak kurulun onayına sunulması lazım. Ama kurulun kararı, projenin yeniden ele alınmasını gerektiriyor. Bir an önce Taksim için doğru dürüst bir proje yapılmalı.

11- Hafriyat sırasında kültür varlığına rastlanması durumunda ne yapılacak?

KORHAN GÜMÜŞ: İstanbul 2. Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından kazının müze denetiminde yapılması kararı vardı. Ancak bu karar esnetildi. Kültür Bakanı, müze yetkililerini arayarak belediyenin çalışmalarına engel oluyormuş algısı yaratılmamasını istedi. Arkeologların iş makinalarının başında durması ve hafriyatı takip etmesi talimatı verildi.

12-Taksim’den kültür varlığı çıkar mı?

KORHAN GÜMÜŞ: Bir tek altına üç kat otopark yapılırsa Topçu Kışlası’ndan çıkabilir. O da kışlanın temelleri. Ama kışlanın temellerinden daha önemli bir kültür varlığı Gezi’dir.

HALİL ONUR: Önceden kesin bir şey söylenemez. Bölge arkeolojik alan değildir.

Her beş ağaçtan biri kesilecek

13- Gezi Parkı’nda kaç ağaç var, onlar ne olacak? Yeni projede yeşil alan oranı nasıl tasarlandı?

HALİL ONUR: 1940’lardan sonra dikilmiş gövde kalınlığı 5-50 santim arasında değişen 500 kadar ağaç var. Bu ağaçlardan beşte biri etkilenecek. İBB: Yeşil doku eskisinden daha fazla olacak. Ağaçlar Orman Fakültesi ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü’nün görüşü doğrultusunda başka alanlara taşınarak yaşatılacak.

KORHAN GÜMÜŞ: Taksim’in nefes alınacak tek yeri yok olacak. O bina oraya dikilirse yeşil alan küçülecek.
Devam eden çalışmada cami projesi yok

14- Taksim’in yeni halinde gösteri ya da anma yapılması mümkün mü?

HALİL ONUR: Dün nasıl kullanıldıysa yarın da aynı şekilde kullanılabilecektir.

KORHAN GÜMÜŞ: Milyonlarca insanın Taksim’le bağlantısı kesilecek. Meydanın her bir ucunda uçurumlarla karşılaşacaklar. Bir gösteri yapacak dahi olsalar, panik anında kaçacakları yer bile yok.

15-Taksim’e camii yapılacak mı?

İBB: Taksim’de daha önce koruma amaçlı imar planlarına işlenmiş olan Maksem’in arkasındaki otopark olarak kullanılan yerde bir cami alanı var ve bu plan Kurul’dan onaylı. Proje hazırlayan ilgili derneğin girişimi dışında Büyükşehir Belediyesi’nin şu an devam etmekte olan çalışmasının içinde cami projesi yok.
26 yıllık ilk McDonald’s kapandı

16- Taksim yayalaştırma projesi kapsamında hangi dükkanlar kapandı?

KORHAN GÜMÜŞ: Gezi Parkı’nın altındaki restoranlar kapalı ve zararlarının milyon liraları bulacak gibi. Kapatılan restoranlar arasında 26 yıl önce Türkiye’de açılan ilk McDonald’s da bulunuyor. İBB: Taksim Meydanı’nda kiracımız durumunda 19 işyeri var. Bu işyerlerinin durumu 2011 yılında belliydi. Çünkü, bu 19 işyerine ihtarnameler gönderdik ve kira sözleşmelerinin yenilenmeyeceğini bildirdik. Kiracılardan da işyerlerini boşaltacaklarına dair taahhütnameler alındı.

17- Esnaf nasıl etkileniyor?

HAMBURGERCİLER: Müşterimizin yüzde 50’si kaçtı.

ÇİÇEKÇİLER: Sabah saatlerinde açıldığımızda siftah yapıyorduk ancak şimdi öğlene kadar siftahımız olmuyor. Dalış tünellerinde hava kirliliği

18- Trafiği yerin altına almak, sorunu çözecek mi?

İBB: Projeye başlamadan önce etki alanı ve çevresinde trafik hacmini tespit etmek için kapsamlı bir çalışma yürüttük. Buna göre, dokuz ayrı noktada taşıt sayımı yapıldı. Hazırlanan simülasyonlarla çalışma bittikten sonra sistemin nasıl bir rahatlama sağlayacağı sorusuna da yanıt arandı. Sonuç trafiğin yeraltına alınmasıyla trafik akım hızının yaklaşık olarak yarı yarıya artacağı yönünde. Yani Taksim Meydanı projesi sadece yayaları rahatlatmakla kalmayacak, trafik akımını hızlandırarak, gecikmeleri azaltacak ve seyahat sürelerini de kısaltmış olacak.

HALİL ONUR: Tek dalış tünelinin taksim trafiğinin sorununun çözümüne katkıda bulunacağı kanatindeyiz.

KORHAN GÜMÜŞ: Dünyada tercih edilmeyen eski bir model bu. Güvenlik sorunları, görsel kirlilik, kentsel estetik ve yaşam kalitesine olumsuz etkisi olan demode bir yaklaşım. Meydandaki trafiği aşağı almak çözüm değil.

19- Trafik yerin altına alındığında insanlar egzoz gazından zehirlenir mi?

İBB: Tüneller, altgeçitler ve metro istasyonlarının var olduğu bir şehirde yaşıyoruz. Bu alanlarda bu güne kadar zehirlenen olmuş mu?

KORHAN GÜMÜŞ: İnsanlar o kapalı, basık alanda zehir soluyacaklar. Herkes yaşam konforunu kaybedecek. Araçlara binmek için yaşlılar, çocuklar, engelliler dört kat merdiven çıkacaklar, ya da kuyrukta bekleyecekler.

20- Dünyanın meşhur meydanlarında dalış tüneline yer var mı?

HALİL ONUR: Dünyanın birçok şehrinde dalış tüneli trafik sorununun çözümüne katkıda bulunmaktadır. Ancak her şehir, her meydan kendi özgün sorunlarıyla değerlendirilmeli.

KORHAN GÜMÜŞ: Dalış tünelleriyle kapatılan bir meydandaki görüntü otoyol görüntüsüdür. Burada meydan ruhu yakalanamaz. Çevreden kopuk, tünellerin çevresindeki daracık alanlarda tek sıra halinde yürümek zorunda kalan insanları göreceksiniz. Eminönü’nde dalış tünelleri yapıldı. Kentin en önemli meydanının bütün özellikleri kayboldu, kullanılamaz hale geldi. Trafalgar Meydanı ya da Champs-Élysées’ye bakın.