2013’te Yitirdiğimiz Önemli Binalar

2014 yılının parıldayacak yeni yapılarına geçmeden evvel bu sene uğurladığımız, yılın en ikonik binalarına bir göz atalım!

2013 yılında itiraz edilen çoğu yıkım, yapıldığı dönem “yenilikçi” olarak nitelendirilen ve sadece bir kaç on yıl sonra “eski” olarak damgalanan binaların başına geldi. Bu gerçek aslında başka bir soruyu gündeme getiriyor: Bugünün önerilen ve yapılan projeleri gelecek için nasıl bir vazgeçilmezlik taşıyor?

Pan Am Worldport Terminali – New York’s JFK Uluslararası Havaalanı

Pan Am Worldport Terminali, uluslararası jet yolculuğunun yeni bir lüks olarak olarak kabul edildiği dönemde, 1960 yılında açıldı. Pan Amerikan Havayolları tarafından inşa edilen uçan daire görünümlü bina, hemen Jet Çağı’nın sembolü oldu. Hatta 1973 yapımı James Bond filmi “Live and Let Die” gibi birçok filmde yer aldı. Birçok kampanyaya rağmen, en son uçuşunu Mayıs ayında gerçekleştirdi ve yaz sonunda yıkım başladı.

Pan Am Wordlport Kartpostalı (Remember the Pan Am Worldport/Facebook)

Kasım ayında yıkımdan bir görüntü (Remember the Pan Am Worldport/Facebook)

Şikago’da Prentice Kadın Hastanesi

Bertrand Goldberg tarafından tasarlanan, Northwestern Üniversitesi’nin Şikago Merkez Kampüsü’ndeki Prentice Kadın Hastanesi ve Annelik Merkezi tam bir brutalist mucizeydi. Yonca yaprağı şeklindeki bina 1976 yılında açıldı ve 2011’deki yeni hastaneye geçiş ile birlikte boşaltılana kadar kullanıldı. 2012’de üniversite, yerine bir biyomedikal araştırma merkezi yapmak istediğini açıkladı. Bu arada ünlü mimarlar ve korumacılar binayı kurtarmak için çeşitli kampanyalar örgütlediler. Hatta 5 Prizker Ödüllü mimar Şikago Valisi Rahm Emanuel’e bu yenilikçi ve cesur mimari yapının yıkımını engellemek için mektup bile yazdılar. Bu girişimler başarısızlıkla sonuçlandı ve yıkım Ekim ayında başladı.

Prentice Kadın Hastanesi, Kasım 2012. (trevor.patt/Flickr)

Prentice Kadın Hastanesi, Kasım 2013. (chicagogeek/Flickr)

5Pointz

Grafiti sanatına 20 yıldır ev sahipliği yapan New York’un 5Pointz binası tüm dünyadan sanatçı ve ziyaretçileri çekmekteydi. Aynı zamanda NYC dinamik kültürünün de bir sembolüydü. İlk 2011 yılında, grafitiyle kaplı bu fabrikanın sahipleri binayı yıkmayı ve yerine lüks bir konut yapmayı önerdiler. Son onaylarını da bu sonbaharda aldılar. 5Pointz organizatörleri binanın yıkılmasını engellemek için girişimlerde bulunurken, bina sahipleri de son darbeyi vurdu: Kasım ayının ortasında geceleyin sanat beyaza boyandı. Yıkım, artık neredeyse anlamını yitirdi.

Önce (Dan Nguyen/Flickr) ve Sonra (jeffcarroll/Instagram)

Enerji Departmanı K-25 Tesisi

2.Dünya Savaşı sırasında inşa edilen K-25 Manhattan Projesi’nin birincil uranyum zenginleştirme tesisi oldu. Diğer bir deyişle, 1945 yılında Hiroşima!ya atılan nükleer bombanın hazırlanışında rol aldı. Toplamda 2 milyon metrekare büyüklüğünde olan U-formlu K-25 binası bu boyutta tek çatısı olan dünyanın en büyük binası. Savaştan sonra K-25 Soğuk Savaş nükleer cephaneliği ve ticari nükleer güç santralleri için uarnyum zenginleştirmeye devam etti. 1964’te kapatıldı ve 5 yıl önce başlayan yıkım süreci geçen haftalarda son parçanın da alaşağı edilmesiyle son buldu.

K 25, 2006. (AP Photo/Department of Energy)

K 25, 2013. (Photo/Energy.Gov)

Gettysburg’da Cyclorama Binası 

1962 yılında, Richard Neutra tarafından tasarlanan Cycloraama Binası, Paul Philippoteaux’un Gettysburg Savaşı’nı anlattığı 360 derecelik anı tasvir çalışmasına ev sahipliği yaptı. 2008 yılında “cyclorama” restore edildikten ve yeni bir ziyaretçi merkezine taşındıktan sonra, ne yazık ki binanın koşulları kötüleşmeye başladı. Korumacılar uzun bir süre Ulusal Park Hizmetleri’nin planlarıyla mücadele etti, fakat geçen Mart ayında yıkım başladı. Yıkımdaki güncel vizyon, araziyi bir elma bahçesi ve kopyalanmış ahşap çitler aracılığıyla 1863 savaş yıllarındaki görüntüsüne kavuşturmak!

Soldaki: Dışardan görünüm (fauxto_digit/Flickr) Sağda: İçerden görünüm (AP) 

Yıkım. (lcm1863/Flickr)

Astrodome

Houston’ın Astrodome’u, diğer adıyla “Dünya’nın Sekizinci Harikası”, 1965 yılında dünyanın ilk kubbeli ve klimalı çok amaçlı spor salonu olarak açıldı. Beyzbol ve futbol oyunlarının yanısıra, 1992 Cumhuriyetçi Ulusal Kongre ve ünlü Houston Hayvancılık Şovu ve Rodeo’suna da ev sahipliği yaptı. Giriş ile ilgili bazı ihlallerden sonra 2008 yılında faaliyet vermeyi durdurdu. Geçtiğimiz Kasım ayında seçmenler, 217 milyon dolarlık yenileme ve binanın kongre merkezine dönüşümünü sağlayacak öneriyi reddetiler. Astrodome’un sahibi Haris County binanın geleceği ile ilgili kesin kararını hala duyurmadı ama yıkım Aralık’ın başında başladı.  

(AP)

(AP)

Univision Binası

1955 yılında inşa edilen Univision Binası, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk İspanyolca televizyon istasyonuna ev sahipliği yaptı. Bu sene TV istasyonunun yeri değiştirildikten sonra ise hemen, binanın 350 daireli bir konut geliştirme bölgesi olması konuşulmaya başlandı. Aktivistler ve korumacılar Texas’ın önemli kültürel sembollerinden olan binayı kurtarmak için ellerinden geleni yaptılar, fakat mahkeme onları duymadı ve yıkım Kasım ayında başladı.  

Yıkım alanında protestocuların imzaları. (videodan bir görüntü)

Glasgow’s Red Road Konutları

1960’larda yapılan Glasgow’un ikonik Red Road Konutları o zamanlar Avrupa’nın en yüksek binalarıydı. Yaklaşık 30 kat yüksekliğindeki bu binalar ilk başlarda Glashow’un konut krizine umutlu bir çözüm olarak kabul edildiler. Fakat 1970’lerin ortalarında, Red Road Konutları suçun ve ölümlerin merkezi oldu. 2005’te Glasgow Konut Derneği, en sonunda sekiz binanın aşamalı olarak yıkılması için bir plan hazırladı ve ilk bina geçen sene yıkıldı. İkincisi ise geçtiğimiz Mayıs ayında yıkıldı. Geri kalanlar 2017’yi bekleyecek.

Red Road Konutları, 2009. (/Flickr)

Son Red Road Konutları Yıkımı

İstanbul Emek Sineması

İstanbul’un kültürel mirası, Emek Sineması’nın kurtulabilmesi için bu sene verilen mücadeleye bakılırsa tehdit altında olmaya devam edecek. 1924 yılında açılan bu gösterişli tiyatro, aslında Türkiye Cumhuriyeti kadar eski. 2010 yılında kapanışına kadar, Emek 28 yıldır  İstanbul’un uluslararası film festivallerine ev sahipliği yapıyordu. Birçok halk protestosuna karşın, devlet Emek Sineması’nı bir alışveriş merkezine dönüştürmeyi planlayan özel bir firmaya kiraladı. Nisan’da başlayan yıkım protestocuların ateşli sloganlarına sahne oldu: “Emek bizimdir, İstanbul bizimdir.”

Sinan Yüzaklı/Flickr

Pekin’de “Rooftop Villa”

Yıllardır, Pekinli doktor Zhang Biqing 26 katlı bir binanın çatısına yaptığı sahte-kaya villa ile yerel planlama yönetmeliklerini ihlal ediyor. Ağaçlar, teraslar ve bir karaoke stüdyosuna da sahip olan bu villa uzun zamandır diğer apartman sakinlerini de rahatsız ediyor. En sonunda Kent Planlama Departmanı Zhang’ın Ağustos’a kadar yapıyı yıkması talimatı verdiğinde, 6 yaşındaki bu villa internette bir anda ünlendi. Görünen o ki, yıkım geçen hafta tamamlandı, tabii ki orijinal planlamadaki sürecinden daha uzun sürdü.    

(Reuters/Jason Lee) 

(Reuters/China Daily)