21. Yüzyılda Savaş Anıtları Ne İfade Ediyor?

18 Nisan Dünya Anıtlar ve Sitler Günü "Bellek, savaş ve anıt" teması dolayısıyla bulunduğumuz yüzyılda dikkat çeken dünyadaki savaş anıtı örneklerini inceledik.

Savaş Anıtları uzak tarihte büyük zaferleri kutlamak amacıyla inşa edilirken, ölen askerlerin isimleri ya da varlığı ikinci planda tutuluyordu. 20. yüzyıla gelindiğinde ise anıt kavramı, Birinci Dünya Savaşı ve İkinci Dünya Savaşı’ndaki kitlesel ölümleri anmak amacıyla yapılması şeklinde değişime uğradı. Dünyanın birçok yerinde artık savaşı yüceltmek üzerine anıt anlayışı kalmamakla birlikte, yitirilen yaşamları hatırlamak ve barışı ön planda tutmak önemseniyor.

Dünya Savaşları’nı takiben Türkiye de dahil olmak üzere özellikle Avrupa’nın öne çıkmasıyla tüm dünyada çok çeşitli savaş anıtları inşa edildi. 21. yüzyıla gelindiğinde ise terör ya da soykırım kurbanları adına çok sayıda anıt tasarlanırken, çağdaş savaş anıtı örnekleri nicelik olarak küçük kalıyor. Bulunduğumuz yüzyılda dikkat çeken savaş anıtı örneklerini inceleyerek, nasıl bir anlatıyla bağlantı kurmaya çalıştıklarını ve yapısal olarak nerede durduklarını anlamaya çalıştık:

Missouri Kore Savaşı Gazileri Anıtı

Tilt-Up Concrete Association’ın tasarladığı, Missouri Kansas’ta yer alan anıt 2011 yılında inşa edildi. Anıt, Kore Savaşı Gazileri’nin mirasını devam ettirmek ve Güney Kore’yi savunmak adına hayatlarını ortaya koyan insanlara farkındalık yaratmak amacıyla tasarlandı. Proje, mevcut kent dokusunun bir parçası olarak, parkın ziyaretçilerinin hareket düzenine uygun olarak düşünüldü. Amaç ziyeretçilerin sadece park deneyimi değil, savaş anıları konusunda farkındalık sağlamasını hedefliyor.

Büyük Kuzey Charleston Donanma Üssü Anıtı

BNIM ve Burt Hill tarafından ABD Güney Caroline’da 2007 yılında tasarlanan anıtın en büyük özelliği yapının kadın-erkek, sivil-asker binlerce insana adanmış olması. Charleston Donanma Üssü’nün bulunduğu arazideki parka inşa edilen anıt, mimari, grafik ve peyzajı kullanarak görsel bir zaman çizelgesi yaratmak niyetinde tasarlanmış. Yapı, donanmanın üç farklı dönemini sembolize edicek şekilde üç ana parçadan oluşuyor.

Anzak Holü

Canberra’daki Avusturalya Savaş Anıtı’nı uzantısı olarak Denton Corker Marshall tarafından tasarlanan Anzak Holü, Anzak Geçişi’nin tarihsel bakışını korumak amacıyla 2004 yılında inşa edildi. Yelpaze şeklinde tasarlanan yap, uzun kesintisiz beton bir duvarın dramatik bir şekilde incelerek bitmesinden oluşuyor. Koyu renkli ince eğimli çatı ise, askeri hava araçlarının kanadından esinlenerek tasarlandı. Dışarıdan direkt geçişi olmayan Anzak Holü, mevcut arazide gizemli bir görünüşte ve Anıt’a doğan bir arka plan oluşturuyor.

Ahn Jung-geun Anıtı Holü

Yeonghwan Lim ve Sunhyun Kim tarafından tasarlanan Ahn Jung-geun Anıtı Holü Güney Kore’nin başkenti Seul’de Güney Kore’nin bağımsızlık mücadelesini anmak amacıyla  2010 yılında inşa edildi. Binada yer alan 12 adet kolon kümesi Dongeu Danjihoe isimli gizli bir örgütün şehit olan 12 isimsiz üyesini temsil ediyor. Binanın kütlesinin 12 bölüme ayrılması da aynı sebepten kaynaklanıyor. Yıllar süren utanç ve aşağılama sürecini hatırlatan arazinin yanındaki Japon Savaş Tapınağı’na zıtlık oluşturmak amacıyla yapılan anıt, komşusuna oranla gösterişli ve büyük olarak tasarlanmış.

İncelenilen örneklerde dikkat çeken kesişen küme, yapıların anılarını yaşatmaya çalıştıkları savaşlardan uzun yıllar sonra inşa edilmiş olmaları. Bu da uzak geçmişte kalan savaş anılarını canlandırma çabası olarak görülebilir.

Türkiye’de ise savaş anıtı kavramı savaşta kaybedilenlerin anılması olarak düşünülse de, savaşların yüceltildiği anlatı devam ediyor. Geçtiğimiz zamanda inşa edilen savaş anıtlarına, açılan yarışmalarla yenileri eklenecek gibi gözüküyor. Bakalım onların kavramsal altyapısı ve somut varlıkları nasıl şekillenecek?