1935 Yılında Belediyeler (İller) Bankası Proje Müsabakası

İnşaatından 77 yıl sonra, hala işlevini koruyan, Cumhuriyet tarihinin önemli mimari eserlerinden Seyfi Arkan'ın Ankara'da bulunan İller Bankası binası yıkımı ile yüzleşiyor.

1950’lerden sonra üretilen önemli mimari eserlerin göreli bir serbestlik ve kararlılık içinde yıkımına alışkın olsak da, Seyfi Arkan’ın 1937’den bu yapısının içinde bulunduğu durum oldukça endişe verici. Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin, Ankara 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’nun tescili kaldırma kararına açtığı davalar neticesinde yıkım kararı kesinleşmemiş olmasına rağmen bugün yıkım ekiplerinin hazır bulunduğunu Mimarlar Odası Ankara Şubesi başkanı Tezcan Karakuş Candan’ın paylaşımından öğreniyoruz. Ankara’daki modern mimarlık örneklerinin her geçen gün yitirildiği şu günlerde İller Bankası’nın kurtarılmasını umarak, gelin projenin üretimi sürecine, yarışmaya katılan tüm projeler ile birlikte bir göz atalım.

1933 yılında Türkiye’deki belediyelerin imar faaliyetlerini finanse etmek üzere, “Belediyeler Bankası” ismi ile kurulan kuruluşun binası için 1935 tarihinde açılan yarışmada katılımcılardan, Belediyeler Bankası merkezi, Ankara İmar Direktörlüğü için bir bölüm ve ayrıca kiralık ofisler gibi kullanımlar için tasarım üretilmesi istendi. Prof. Dr. Ernst Egli, Semih Rüstem, Bedri Bey, Bayındırlık Yapı ve Köprüler şefi mühendis Kazım Bey ve mühendis Ali Haydar Bey’den oluşan jüri üyeleri, Ankara’da Belediyeler (İller) Bankası tarafından açılan yarışmaya gönderilen, yerli ve yabancı mimarların sunduğu 18 projeyi değerlendirdi. Seyfi Arkan’ın sunduğu 2 tip projeden 1’i uygulanmak üzere 1. Ödül’e layık görüldü.

Yarışmadaki diğer ödül alan projeler şöyle:

• Affan Lugal ve Nizamettin Doğu (2. Ödül)
• Celal Bey ve Reşat Bey (Eşdeğer 3. Ödül) 
• “Baykuş” rumuzlu Viyanalı iki mimar (Eşdeğer 3. Ödül)
• Ahmet Sabri (1. Mansiyon)
• Emin Onat (2. Mansiyon)
• Asım Kömürcüoğlu (3. Mansiyon)

Yarışmaya katılan projelerin maketleri

1. Ödül ödüle layık görülen, “Sur” rumuzlu proje Seyfi Arkan tarafından tasarlandı. İnşaatı 1937 yılında bitti. 

Maket Fotoğrafı 

Seyfi Arkan’ın tasarladığı 2. Tip proje, Maket Fotoğrafı 

Seyfi Arkan yarışmanın mimari proje raporunda tasarım ölçütlerini aşağıdaki gibi anlatıyor:

Bu proje yapılırken göz önünde tutulan en kuvvetli gaye Ankara şehircilik plânındaki esaslardan ayrılmamaktır. Yansen [Jansen] plânının bu kısmında halen mevcut Emlâk Bankası ile park ve Opera vardır. Bu inşaat birliğinin en mühim olması icabeden uzvu şüphesiz Opera binasıdır. Onun tesirini kuvvetlendirmek için civarındakibinaların düz ve sade olması lâzımdır. Bu bakımdan yapılacak binaya çok basit ve sade bir şekil verilmiştir. Cephedeki umumî hatların düzlüğü zemin katında Ankara’da az görülen ve gözü okşıyan münhanilerle [kıvrımlarla] zenginleştirilmiştir. Köşede Banka ve İmar antresi ayrı ayrı olarak cadde tarafında pasajlı dört dükân ve bunların bitiminde büro gidiş gelişlerinden uzak apartman girişi yapılmıştır.Verilen programa göre caddeler tarafında hiçbir oda ziyan edilmemiştir. Merdivenler binanın sağır kısımlarına getirilmiştir. Esas merdivene birleşen iki koridor her katta güzel bir holle bağlanmıştır. Bu suretle uzun koridorların bıktırıcı manzarası giderilmiştir. Bu hollerdeki yuvarlak boşluklar ise zemin batında bir şeref holü olan bankanın bu önemli köşesindeki Atatürk’ün heykeline bakmaktadır. Binanın cephesi Ankara taşı kaplanmıştır. Fakat bu kaplama şekli Ankara’da şimdiye kadar görülmemiş bir biçimdedir. Binanın içi ve dışı yerli ve yeni ortaya çıkarılan muhtelif malzemelerle yapılacaktır. 

2. Ödül, Affan Lugal ve Nizamettin Doğu

Eşdeğer 3. Ödül, Celal Bey ve Reşat Bey

Eşdeğer 3. Ödül, “Baykuş” rumuzlu Viyanalı iki mimarın (isimleri belirtilmemiş) iki ayrı tip ile katıldığı proje

*Yarışmaya katılan Ahmet Sabri (1. Mansiyon), Emin Onat (2. Mansiyon), Asım Kömürcü (3. Mansiyon) ve ödül almayan diğer projeleri yukarıdaki galeriden takip edebilirsiniz.

*Manset fotoğrafı: http://zaferakay.blogspot.com.tr

*Kaynak: Yazarı bilinmiyor, “Belediyeler Bankası Proje Müsabakası“, Arkitekt Dergisi, Cilt: 1935 Sayı: 1935-10 (58) Sayfa: 287-295