250 DESTEK Gönüllüsü, Yeni Dönüşüm Modelini Kamuoyu ile Tartışıyor

Büyük Marmara depreminin üzerinden geçen 13 yıl sonra "Afet Riskinin Azaltılması Yasası ve Uygulama Yönetmeliği" hazırlandı. Kamuoyu büyük bir beklenti içinde ilk uygulamaları bekliyor.

DESTEK Gönüllüleri tarafından özellikle riskli mahallelerde yaşayanların sorunlarını çözme yolunda 3 çağrı yapıldı.

2011 yılında, “3ADA1ADA” Programı “imar bonusu” teşviki ile kamusal mekan elde edilmesi ve yaşam alanlarının yeniden tasarımı konusu tartışıldı.

2012 yılında, “MAHALLE; 3 Yaşamsal Dokunuş” Programı çerçevesinde yapı ve yaşam kalitesinin yüksek olduğu mahallelerimizde mekansal, toplumsal ve ekonomik örgütlenmenin yeniden kurgulanması tartışılıyor.

2013 yılında ise “KENTteKENT” Programı ile kent ölçeğinde Mekansal Gelişim Strateji Çerçevesi ile bütüncül bir yaklaşım ele alınacak.

DESTEK Programlarının amacı, uygulanabilir ve yaygınlaşabilir kentsel dönüşüm modellerini geliştirmek.

Bu nedenle, “Afet Riski Azaltma Yasası”nın uygulanması süreci içinde önerilen “DESTEK Programları” ile “4 Temel Soru ve 4 Temel Öneri” tüm kesimler tarafından tartışılmalı.

1. Öncelik nasıl belirlenecek?

Kentlerimizde toplam yapı stoğunun %5 ile %15’i arasında yüksek yapı riski bulunduğu tahmin edilmektedir. Rakamın büyüklüğü ve finansman boyutu dikkate alındığında hangi ilçe, mahalle ve projelere öncelik verileceği bilimsel bir temele oturtulmalı.

Öneri: Kentsel Kapasite Haritaları Hazırlanmalı

Kentlerin, değer, yoksunluk, yoğunluk ve risk haritaları hazırlanarak yeni bir “öncelikli dönüşüm senaryosu” yazılmalıdır.Bu temel haritalar dikkate alındığında öncelikli riskli alanlar ile öncelikli dönüşüm alanları ortaya çıkarılmalıdır. Daha farklı çapraz finansman yaklaşımları ortaya konulmalı.

2. Finansman nasıl karşılanacak?

Yönetmelik, değer ve inşaat maliyet esaslı bir finansman modeli öneriyor. Parsel birleşmelerinde ise imar hakkı artışı sağlıyor.

Öneri: Tercihli Finansman Paketi Önerilmeli

Yönetmelikte önerilen modelin yanısıra, riskli yapı sahiplerinin kendilerinin örgütlenmeleri yoluyla yapıma olanak sağlayacak uzun vadeli kredi mekanizmalarını da içeren çok seçenekli “tercihli finansman paketi” oluşturulmalı.

3. Planlama bütünlüğü nasıl kurgulanacak?

Yönetmelik, riskli yapıların ya da alanların dönüşümü sürecinde sistematik bir kurgu önermemektedir. Parsel bazında yada ada bazında dönüşümlerin bir sistematik içinde ayrışma değil bütünleşme sağlanması için yeni strateji ve senaryolar geliştirilmeli.

Öneri: Kentsel Strateji Çerçevesi Hazırlanmalı

Kentlerin dönüşümü için strateji, tasarım ve uzlaşma temel kavramlarını içeren 3’lü bakış geliştirilmelidir. En küçük yaşam alanlarının yeniden tasarlanması için “ADA”, mekansal, ekonomik ve toplumsal örgütlenmenin yeniden kurgulanması için “MAHALLE”, kentsel gelişim strateji çerçevesinin geliştirilmesi için de “KENT” ölçeğinde stratejiler geliştirimeli ve senaryolar yazılmalı.

4. Yapı Yoğunluğu ne kadar artırılacak ?

Artık, kentlerimizin yapılaşma kapasitesi dolmuş durumda. Mevcut durumda bile yeterli sosyal donatı alanı yok. Bazı alanların yapılaşma kapasitesini doldurmuş olması, mevcut yoğunluğun düşürülmesini zorunlu kılmakta.

Öneri: Menkulleştirme, İmar Haklarının Satışı, Transferi ve İmar Bonusu

Yönetmelikte birleşme halinde imar hakları artışı söz konusu. Eşitlik açısından ilave imar hakları satılmalı yada kamusal kazanımlara karşılık artırılmalıdır. “3ADA1ADA Programı” örneğinde olduğu gibi, birleşme, yola terk, kamusal mekan ve otopark yapımı gibi imar bonusları verilerek, parsel bazında yapılaşma yerine yapı adası bazında yapılaşma teşvik edilmeli.

Kentsel Kapasite Haritaları dikkate alınarak özellikle çok riskli ve korunması zorunlu alanlardaki imar hakları transfer edilmeli yada menkul kıymete dönüştürülmeli.

Olası İstanbul depremine daha da yaklaştığımız bugün, başta kamu yönetimi ve riskli alanlarda yaşayanların, DESTEK Programları’ ile “4 Temel Soru ve 4 Temel Öneri” yi dikkate alınmalı ve örnek uygulamalar buna göre yapılmalı.

“Mahalle: 3 Yaşamsal Dokunuş” broşürüne buradan ulaşabilirsiniz.