Bizans’ın Öteki İmparatorluğu: Trabzon

ANAMED'in, Bizans döneminde başkent İstanbul ile rekabet eden Trabzon’a odaklandığı yeni sergisi, 18 Eylül'e kadar ziyarete açık olacak. Sergi, Ayasofya'nın 13. yüzyıldan günümüze kadar süren yolculuğunda geçirdiği işlevsel dönüşümlere dikkat çekiyor.

Bizans’ın Öteki İmparatorluğu: Trabzon, Bizans İmparatorluğu’nun gücünün azaldığı dönemde, başkent İstanbul ile siyaset, ticaret ve sanat alanlarında rekabet eden Trabzon’u ve döneminin en önemli yapılarından biri olan Trabzon Ayasofyası’nı ele alıyor. Uluslararası arşivlerden derlenen fotoğraf, çizim ve nadir eserlerin pek çoğunun ilk kez gün ışığına çıkarıldığı sergide, sanat tarihi açısından Trabzon ve yapılarının kendine özgü zenginliklerine vurgu yapılıyor. Sergi, Ayasofya’nın 13. yüzyıldan günümüze kadar süren yolculuğunda geçirdiği işlevsel dönüşümlere dikkat çekiyor; 1250’de manastır olarak kurulan Ayasofya’nın klise, ahır,  hastane, askeri depo ve müze olarak kullanıldığı günlere geri götürüyor.

Ayasofya 1960’lar gibi yakın bir tarihe kadar Trabzon şehrinin batısında tarlalarla çevrili kayalık bir tepenin üzerinde bir başına durmaktaydı.

Bizans’ın Öteki İmparatorluğu: Trabzon, sıra dışı mimarisi, eşsiz cephe kabartmaları ve olağanüstü duvar resimleriyle Trabzon Ayasofyası’na odaklanarak, şehrin tezatlarının kamusal alana hangi şekillerde yansıdığını imparatorluk anıtları üzerinden gözler önüne seriyor. 

Bizans araştırmaları için büyük önem taşıyan arşivlerdeki bilgilerin kaynak oluşturduğu serginin küratörlüğünü, Londra Üniversitesi, Courtauld Enstitüsü Dekanı Prof. Antony Eastmond üstlendi. Trabzon Rum İmparatorluğu’nun günümüze ulaşan en iyi korunmuş anıtı, Trabzon Ayasofyası’nın, kuruluş dönemi olan 13. yüzyıldan bugüne kadarki yolculuğunu tarih severlerle buluşturan sergide, şehrin Bizans dönemindeki önemi ve coğrafi sebeplerden dolayı İstanbul’dan ayrılan yönleri inceleniyor.

Londra Üniversitesi Courtauld Enstitüsü ile işbirliği içinde gerçekleştirilen sergideki fotoğraf ve çizimler Fransa’dan Gabriel Millet ve BnF, İngiltere’den David Talbot Rice ve David-June Winfield arşivleri ile İskoçya’dan St. Andrews Üniversitesi Russell Trust ve Sankt Petersburg’da bulunan Rus Bilimler Akademisi arşivlerinden derlendi. 

June Winfield’ın taslak çizimi – Kuzey revaklı girişin kuzey duvarı üzerinde Yakup’un Merdivebi, Yakup’un Melekle Güreşi, Meryem ve Yanan Çalı 

June Winfield’ın taslak çizimi  – Kulenin güney duvarındaki duvar resimleri

June Winfield’ın taslak çizimi  – Narteksin duvarında Beş Bin Kişinin Doyurulması sahnesinin devamı

June Winfield’ın taslak çizimi  –  Batı revaklı girişi üzerindeki mukarnas nişler, çıkma destekleri ve bunların dekorasyonu

Sergide ayrıca, Tayfun Öner tarafından yapılan ve Trabzon Ayasofyası’nın ihtişamını ortaya koyan üç boyutlu maket ve Trabzon Ayasofyası’nı içeren nadir kitaplar ziyaretçilerle buluşuyor.

Ayasofya’nın mimari, sanat tarihi bakımından özellikleri ve konservasyon çalışmalarının, Bizantologlar tarafından detaylı incelendiği bilimsel kitalar ise Bizans’ın Öteki İmparatorluğu: Trabzon ve Byzantium’s other Empire: Trebizond başlıklarıyla sergiyle eşzamanlı olarak yayımlandı.

Ayasofya’nın mimari, sanat tarihi bakımından özellikleri ve konservasyon çalışmalarının, Bizantologlar tarafından detaylı incelendiği bilimsel kitalar ise Bizans’ın Öteki İmparatorluğu: Trabzon ve Byzantium’s other Empire: Trebizond başlıklarıyla sergiyle eşzamanlı olarak yayımlandı.