Brezilya Favelalarına Kamusal Alan Katmak için Önce Alan Bulmak Gerek

Kamusal alan Brezilya'nın kompakt ve kalabalık gecekondu bölgeleri ile anılan bir kavram.

Çocuklar, odaların, yolların içinde-dışında ve diğer evlerle bitişik apartman girişlerinde oynuyor. Parklar pratikte yok. Emniyetsiz olsa bile nerede bir boşluk olsa barınmak için kullanılıyor. Ancak bir toprak kayması ya da su baskını olduğunda elverişli bir durum ortaya çıkıyor.

Sao Paulo’daki Paraisopolis mahallesinin arkasında Grotao Toplum Merkezi’nin olduğu bir fikir projesi var. Urban -Think Tank’ın tasarladığı proje burada yaşayanlar için bir parça kamusal alan yaratacak gibi görünüyor.

U-TT kurucu ortağı Alfredo Brillembourg “Kamusal alan çıkış noktası çünkü neye sahip değiller? Kesinlikle bir kamusal alana,” diyor ve ekliyor “Bütün yapılar aralıksız ve üst üste, bu yüzden en küçük bir alanda bile iyileştirme yapmanın yollarını bulmamız gerek.”

40.000 nüfusa sahip ve elverişsiz bir topoğrafyası olan bu mahallede olan son sel baskını evlerin yıkılmasına sebep oldu. Yapıların ortadan kalkması yeni alanları beraberinde getirdi. Brillembourg ve onun disiplinlerarası tasarım ekibi bunu bazı resmi kamusal alanlar yaratmak için bir şans gördü. Proje, yamaç kısımlara kurulacak bir meydanlar serisini, oyun alanlarını; çanak kısmına yerleştirilecek, aynı zamanda toplum merkezi, müzik okulu ve diğer kamusal alanları barındıracak bir amfitiyatroyu içeriyor.

Brillembourg “Hemen bu yamaca yapılacak ve riskleri durduracak en iyi çözümün bir açıkhava tiyatrosu olduğunu düşündük,” diyor.

Yakınlarda projeye, projeleri “o yerin yaygın ve kendine has özelliklerine uyum gösterebilen ve çevresel, sosyal ve ekonomik performansı dengeleyen sürdürülebilir yapılar” olarak derecelendiren Holcim Sürdürülebilir Yapılar Vakfı tarafından altın ödül verildi.

Sao Paulo halkı gelecek ay ikinci kısmının inşaatı başlayacak olan projeyi finanse ediyor. Brillemburg’a göre bu, halktan destek ve geridönüş almak için önemliydi. “Halk bir topluluk orkestrası oluşturmak, amfitiyatro ve müzik okulunu kullanmaya yardımcı olmak için mahalle ile birlikte çalıştı,” dedi.

Son yıllarda Brillembourg ve U-TT’nin kurucu ortağı Hubert Klumpner Güney Amerika’yı çevreleyen gecekondu bölgelerinde çalışıyor. Karakas’ta yeni açılan Metro Cable gondol sistemi, bununla beraber resmi olmayan bir gelişme olarak kompost tuvaletler ve küçük yerlerde kullanışlı spor alanları yaratan “vertical gyms” serileri tasarladılar.

U-TT’in gecekondu bölgelerine yoğunlaşan projeleri yerleşim yerlerini geliştirme amaçlı araçlar yaratmayı amaçlayan, devam etmekte olan bir araştırma ve uygulama koleksiyonunun parçası.

“3-4 yıllık dönem için Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde belediye başkanları projeleri tanımlama, geliştirme ve sürdürülebilir muhendislikteki en iyi uygulamalar için bir seviye tespit etme yetisinden yoksunlar” diyor Brillembourg. “Öyleyse diyoruz ki, peki ya biz herhangi bir kentteki örneklere dayanarak birtakım yapılar tasarlamaya başlamış olsaydık ne olacaktı?”

Brillembourg’un memleketi olan Caracas’ta önceden pek çok grup çalıştı fakat yayılma ezelden beri sürüyor. Brillembourg şehir nüfusunun büyüdüğünü ve gecekondulaşmanın yayıldığını, çalışmanın tüm dünyayı ilgilendirdiğini söylüyor.

“Favelaya biçim vermeye başladık çünkü altyapıya ihtiyacı var, ayrıca gitgide katmanlaşan ve kamu alanı ile özel alan sınırlarının bulanıklaştığı 21. yy kentlerini düşünmeye başlayabiliriz,” diyor Brillenbourg.

Gecekondulaşma hakkında düşünmemizin yolu, savına göre, oldukça fazla düzelmeye ihtiyaçları olabilir.