Değişimin ve Devrimin Temeli Gündelik Hayatın Eleştirisi

İstanbul'da kent radikal politikanın merkezinde. Taksim'deki Gezi Parkı'nda bunun örneklerinden biri hali hazırda yaşanırken, Henri Lefebvre'in Gündelik Hayatın Eleştirisi adlı eserinin ikinci cildi de Sel Yayıncılık'tan çıktı.

Sel Yayıncılık, Haziran ayında okuru, Salâh Birsel, Ferit Edgü gibi çağdaş Türk edebiyatından kalemler ve dünya edebiyatından eserler ile Henri Lefebvre’ın “Gündelik Hayatın Eleştirisi” kitabının ikinci cildi ve kültürel çalışmaların önde gelen isimlerinden Raymond Williams’ın “Kültür ve Materyalizm” adlı eseriyle buluşturdu.

İhtiyaçlar ve arzu, düş ve gerçeklik gibi kavramları tartışan Lefebvre, insanların gündelik hayatın sınırlarını ancak devrim anlarında parçalayarak yaşantılarını tarih sahnesine çıkardıklarını, fakat tarihin ve yaşantının denk düştüğü bu momentler dışında gündelik yaşamın kendi içine kapandığını söylüyor.  “Dolayısıyla, gündelik hayatı yaşamın kısa kenarı, mütevazı ve iğrenç öğesi olarak mı tarif edeceğiz?” diye soran düşünür, daha bütünlüklü bir bakış açısının peşinde, “parçalı bilimler”, felsefeciler, tarihçiler, döneminin yapısalcıları, kültürcüleri ve siyaset bilimcileri ile de tartışıyor. Yabancılaşma, fetişizm gibi meselelere canlılık kazandırdığı bu çalışmasıyla Lefebvre, yalnızca teorinin merkezine gündelik hayatı koymakla kalmıyor, onun aracılığıyla bu disiplinlerin parçalı kavrayışlarını da eleştiriyor. Radikal politika ve sosyal bilimlerin merkezine mekan ve kent sorununu yerleştirdiği için günümüzde daha fazla dikkat çeken Lefebvre’in kuramı kadar, ’68 Hareketinde etkin olan düşünce ve eleştirilerin de izi sürülebiliyor.

Henri Lefebvre, 1901 Fransa’da doğumlu. Sorbonne’da felsefe eğitimi aldı. 1924 yılında katıldığı “Philosophies” topluluğunda birlikte çalıştığı Politzer, Friedmann, Nizan gibi düşünürlerle birlikte 1928 yılında Fransız Komünist Partisi üyesi oldu. 1940’da Fransız Direnişine katıldı. 1958’de Komünist Parti’den ihraç edilmesinin ardından, Strasburg Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü olduğu yıllarda Sitüasyonistlerle ilişki kurdu. 1947 yılında kaleme aldığı üç ciltlik Gündelik Hayatın Eleştirisi (Türkçesi: Işık Ergüden, Sel Yayıncılık, 2012) başlangıçta sessizlikle karşılansa da ilerleyen yıllarda birçok çevrede güçlü bir entelektüel etki yarattı. Lefebvre, bu çalışmasının yanı sıra, mekan konusunu toplumsal analizin, Marksist felsefe ve sol siyasetin gündemine taşıyan ilk düşünürlerdendir; metinlerine son yıllarda giderek daha fazla referans verilmesinin nedeni de budur. Kentsel Devrim (Türkçesi: Selim Sezer, Sel Yayıncılık, 2013) ve La production de l’espace (yayın programımızdadır) 2. Dünya Savaşı’nın ardından bu alanda yapılan ilk kayda değer çalışmalar olduğu kadar güncel önemi giderek artan iki temel eserdir. 20. yüzyılın bu önemli düşünürü, 1991 yılında Paris’te öldü.