Deprem Sonrası Bir Ülke Nasıl Ayağa Kaldırılabilir: Nepal

Ülkemizde 6 Şubat 2023'te güneydoğuda birçok ilimizi şiddetli bir şekilde sarsan ve ağır hasara yol açan depremlerin ardından Arkitera ekibi olarak, 2015'te ağır bir felaket geçiren Nepal'de, deprem sonrası iyileştirmeye yönelik adımlar için yayınlanan rapordan bir derleme hazırladık.

Neler geliştirilebilir: eski bina yapım yönetmeliği ve sınırlı uygulama

25 Nisan’da 2015’te Nepal’de 8 milyondan fazla insanı ve yarım milyon kadar binayı dehşet verici bir şekilde etkileyen depremin sonucu ülkedeki inşaat tekniklerinin güncellenmesi gerektiğini gösterdi. İktidar, 2003’te Nepal Ulusal Bina Yönetmeliği (NNBC, or Building Code)’ni onaylamıştı ve 2006’da ülkedeki tüm belediyeler de bunu onaylamak zorunda bırakılmıştı.  Bu durum düşük dayanıklılığa sahip yığma sistem (çamur harcı ile donatı olmadan duvar örme) uygulamasına izin verdi. 2009’da Fiziki İşler ve Planlama Bakanlığı NNBC’nin (Nepal Ulusal Bina Yönetmeliği) güncellenmesi gerektiğini öneren bir rapor yayınladı. Önerilen raporda diğer tüm şeylerin dışında, düşük dayanımdaki ve basit beton binaların yerine standart tasarım gerekliliklerine daha uygun uygulamaların yapılması gerektiği vurgulanmıştı. Maalesef, PDNA’ya göre, binaların %95’i düşük dayanımlı yığma sistemle inşa edilmiş yapıların tamamen hasarlı olduğunu gösterdi.

Bina Yönetmeliği sadece güncellenmekle kalmamalı, uygulanmalı ve Nepal’i dönüştürüp kapsamlı bir şekilde zorlamalıydı. Deprem Mühendisliği Araştırma Enstitüsü (EERI), 2015’te olduğu gibi 191 belediyeden sadece 26’sı güncellenen yönetmeliği uygulamaya geçirdi . 2013 ve 2014’te Nepal’deki 2 bölgeden, UNISDR’s “Making Cities Resilient” a üye olan 8 belediye Bina Yönetmeliği’ni uygulama durumlarının iki seviye arasında kaldığını bildirdi: “başarılar elde edildi ancak eksik ve iyileştirmeler planlanırken taahhüt ve kapasiteler sınırlı” ve “küçük de olsa başarılar elde edildi ve durumu iyileştirmek için çok az planlama veya ileriye dönük eylem işareti var.”

Yozlaşma gibi binalardaki denetim eksikliği, yerel devlet mekanizmalarının yokluğu ve iş yükü gereğinden fazla olan yargılama sistemi yürütmeyi baltalayan faktörler arasında yer alıyor. İnsani ve teknik kapasite ile malzeme eksikliği de uygulamayı engelliyor. Tüm binaların %80’e yakını mal sahibi tarafından inşa edildiğinden, Bina Yönetmeliğine uyum büyük ölçüde mal sahiplerinin NNBC’yi takip etmenin risklerini, maliyetlerini ve faydalarını anlamalarına bağlı. Kamu yapıları ve okullar çoğunluğu izin verilenden daha fazla sayıda kat için inşa edilen özel binalara nazaran daha uyumlu. Üstelik, kırsal alanlar, Bina Yönetmeliği’nin uygulanmasında önemli ölçüde geride kalıyor; İnşaat Yasası’nda, köy geliştirme komitelerinin yerel zorunlu uyumdan kaçınmasına izin veren bir hüküm yer alıyor. Sonunda, yönetmelik tamamlanana kadar birçok ev eski tekniklerle inşa edildi.

Ağustos 2015’te hükümet bina yapımı için, konut ve kamu binaları çevresinde minimum oranda açık alan belirlenmesi ve daha yüksek mukavemetli malzeme ve tasarımların kullanılması gibi 55 standardın geliştirilmesi dahil olduğu yeni rehberlere danışmaya ve planlamalar yapmaya başladı.

İyileştirme ve Kademeli Gelişmeler İşe Yaradı

2015 Nepal depremi dayanımı arttırmak için binaları iyileştirmeye yatırım yapma konusunda  ve yeni yapılaşmadaki niteliği geliştirmek için oldukça ikna edici bir örnek teşkil ediyor. İyileştirme binayı tamir etmenin ötesinde bir binayı bir sonraki olası depremde ayakta tutacak şekilde güçlendirir. Yığma sistemdeki taşıyıcı duvarlar için, bazı yaygın iyi iyileştirme ölçütleri, daha fazla duvar eklemeyi, var olan duvarları çimento esaslı ya da güçlendirilmiş harçla desteklemeyi, kolon-kiriş gibi taşıyıcı noktasal elemanlar eklemeyi ya da var olanları tamir edip güçlendirmeyi ve de ağır yükü olan çatıları hafifletilmiş versiyonlarıyla değiştirmeyi kapsıyor. NNBC iyileştirme hamlelerini karşılamasa da, Nepal Ulusal Deprem Teknolojisi Topluluğu (NSET) var olan yapılara atıfta bulunan birkaç belge yayınlamış. Deprem esnasında, iyileştirilmiş okullar diğerlerine göre çok daha iyi performans göstermiş.

Kademeli olarak geliştirme

Nepal’de Build Change tarafından yapılan teknik değerlendirmelere dayalı olarak, kil bazlı harç yerine çimento esaslı harç kullanmak gibi kademeli gelişmeler, 2015 yılındaki depremde daha iyi sonuçlar verdi. Bu önlemler tek başına bina yönetmeliği açısından sismik güvenlik gerekliliklerine uygun bir bina ile sonuçlanmasa da, bazı insanlar için yaşam ve ölüm arasındaki farkı yaratmış olabilirler.

Beceri Geliştirme ve İnşaat İşçisi Sağlama

Nepal 2015 depreminden evvel nitelikli iş gücünde eksiklik yaşadı. Yaşam alanlarında yenileme ve iyileştirme için 20,000 nitelikli işçiye ait iş gücü gerektirdiği tahmin ediliyor. Yerel halkın yeniden yapılandırma çabalarına dahil edilmesi, ekonomik iyileşme için oldukça büyük bir değer taşıyor. Burada zor olan kısım, yerel topluluklar içinde gelir getirici fırsatlar yaratmak ve kendi kendine yeterli dayanıklılık çabalarını mümkün kılmak için kalıcı olarak beceriler geliştirmek olacaktı.

2011’de Nepalli hanelerin %32’sinin yurtdışında çalışan en az bir üyesi vardı çünkü yurtdışında kazanma fırsatları çok daha fazlaydı. Göçmenlerin çoğu erkek – bu oran öncelikli olarak etkilenen 14 ilçenin %92’sini oluşturuyor. Mart 2015’in sonunda Nepal yurt dışına 44.712 vasıflı işçi ve 282.541 yarı veya vasıfsız işçi göndermişti. Özel sektör, çalışma koşulları tehlikeli olabilse de, Nepal’dekinden daha yüksek ücret kazanabilecekleri birçok kişiyi inşaat işçiliği için işe aldı.

Aynı zamanda Nepal’de inşaat işçiliğine gerek var ve Nepalli inşaat şirketleri bazıları beceri eğitimini teşvik etmeye hevesli Nepalli işçileri bu ihtiyaçla buluşturmak istedi:

– Nepal Mühendislik Derneği, evlerin durumunu değerlendirmek ve güçlendirme konusunda tavsiyelerde bulunmak için çoğu özel sektörden yüzlerce gönüllüyü seferber etti.

– Bir mühendislik danışmanlığı şirketi olan Pumori, konut kurtarma kuruluşlarının, yeniden yapılanma boyunca eğitilen işçilerle yeniden inşa tamamlandıktan sonra iş fırsatları arasında bağlantı kurmak için kendileri gibi işletmelerle ortaklık kurmasını önerdi.

– CE İnşaat, acil durum yardım çabalarını 800 çalışana ve 2.000 alt yükleniciye yardım sağlamaya ve enkaz temizlemeye yardımcı olmaya odakladı. Şirket, geçişi bir beceri geliştirme fırsatı olarak kullanarak; işçileri yurtdışına göndermeden önce Katmandu’da işe alıyor ve eğitiyor, burada ek yeni beceriler kazandırıyor. İşçiler döndüklerinde şirket için çalışmaya ve yurt dışında edindikleri bilgileri paylaşmaya devam ediyor.

Mühendislikte ve Müteahhitlikte Kadınların Rolünü Arttırma

2014 yılında Nepal, işgücüne katılım, beceri seviyeleri ve ücretlerdeki eşitsizliği gösteren Dünya Ekonomi Forumu’nun Cinsiyet Uçurumu Endeksi’nde 142 ülke arasında 112. sırada yer aldı. Nepalli mühendisler Nepal Mühendislik Odası’na kayıt yaptırılması zorunlu hale getirildi ve Eylül 2014’te kaydı tamamlanmış 24.998 mühendisten sadece 3.145’inin kadın olduğu tespit edildi. Yaşam alanlarının yenilenmesi, kadınlara inşaat sektörüne katılımlarını artırma, beceri geliştirme ve ücretleri artırma fırsatı sunabilirken, inşaatın kadınlar için bir meslek olarak görülmesinin önünde engeller var, bunun yerine gelir uçurumlarına kısa vadeli bir yanıt olarak görülüyor. İnşaat sektöründen kadın rol modellerin teşvik edilmesi, algıların değişmesine yardımcı olabilir. Build Change ve diğerlerinden edinilen deneyimler, mühendisler, mimarlar, inşaatçılar veya ev sahipleri olarak – kadınlar, erkek meslektaşlarına kıyasla daha büyük bir ev yerine daha güvenli bir eve öncelik verme eğiliminde olduklarından, yeniden yapılanmada kadınlar mühendisler, mimarlar, inşaatçılar veya ev sahipleri olarak daha büyük bir rol üstlendiklerinde, daha yüksek derecede dirençli bina sonuçları elde edildiğini gösterdi.

İnşaat Malzemesi Endüstrisinde Düzenlemeler ve Yatırımlar

Nepal inşaat malzemeleri endüstrisi depremden zarar gördü ve acil yardım aşamasında işçiler evlerine döndükçe üretim daha da kesintiye uğradı. Ancak uzun vadede, inşaat malzemelerine yönelik yerel endüstrilerin, yüksek talep nedeniyle fayda sağlaması bekleniyor. Endüstriyel analistler, pazarın önümüzdeki birkaç yıl içinde yaklaşık %35-40 büyüyeceğini tahmin ediyor. Çimento, tuğla ve kum gibi inşaat malzemeleriyle ilgili konular, fırsatları ve zorlukları gösteriyor. Deprem iyileştirme ve yeniden inşa, hem yatırım hem de düzenleme için fırsatlar sunar; bu da, bu endüstrilerde çocuk işçiliği ve çevreye zarar veren süreçleri kullanmaktan büyük bir sapma yaratabilir. Kamu-özel ortaklıkları, hükümetin düzenleyici çerçeveleri ve teşvikleri ile daha yüksek kaliteli ürünler satın almak için özel sektör baskısının bir kombinasyonu yoluyla bu değişikliği gerçekleştirmede merkezi olabilir.

Dayanıklı konut inşa etmek ve küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklemek için ekonomik boşlukları doldurmak

Konut için PDNA, bir evin afet öncesi durumuna göre yeniden inşa edilmesinin maliyetine dayalı olarak birim başına yeniden inşa etme maliyetine yönelik bir bütçe belirler; bu bütçe, dayanıklılık oluşturmak için gereken ek yatırımı kapsamaz. Ayrıca, yaklaşık 750.000 konut birimini yeniden inşa etmek veya yenilemek için gereken toplam meblağ taahhüt edilmiyor. Teknik yardım, mal sahibi tarafından yönlendirilen yeniden yapılanmanın temel bir bileşenidir ve bu maliyetleri karşılayacak finansman kaynağı henüz tanımlanmıyor. Yaşam alanlarının yeniden inşası için yüksek fiyat etiketi göz önüne alındığında, sivil toplum kuruluşları (STK’lar), çok taraflı bağışçılar ve özel sektör boşlukları doldurmaya ve pazarlar oluşturmaya teşvik edilmeli. Ülkenin merkez bankası Nepal Rastra Bank (NRB), ev sahiplerinin evlerini yeniden inşa etmeleri için imtiyazlı bir kredi planı duyurdu. Bu plan orta ve üst gelirli ev sahipleri için çekici olsa da, kırsal kesimdeki düşük gelirli ev sahipleri için boşluğu doldurmuyor. Okulların yeniden inşası da dahil olmak üzere özel krediler de veriliyor. Nepal’de ihtiyaçları ticari bankalar veya mikro-ekonomi kurumları tarafından karşılanmayan KOBİ’ler için mevcut olan finansal ürünlerde bir boşluk bulunuyor. Nepal merkezli Uluslararası Entegre Dağ Geliştirme Merkezi (ICIMOD), “düşük faiz oranlarında kredi sağlayarak, süreçleri ve mekanizmaları basitleştirerek ve yeni kurulan işletmelere destek sağlayarak mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeniden canlandırılması” çağrısında bulunmanın yanı sıra riski azaltmak için kamu-özel ortaklıkları ile sigorta mekanizmalarını kolaylaştırıyor. Aşağıdaki girişimler bu ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olabilir:

– Hükümet, konut malzemeleri üretimi için düşük faiz oranları/teşvikler sağlamayı planlıyor.

– Nepal’in kırsal tarım sektöründe yaygın olan kooperatifler, finansal kurumların erişiminin ötesinde, kırsal, yerel düzeyde bilgi yayma ve finansal hizmetler sağlama konusunda potansiyel bir role sahip.

Her ne kadar geliştirilmiş bina inşaatı için rehber standartlar henüz tamamlanmamış olsa da, krediler aktif olarak cesaretlendirdi. Bu girişimlerin dayanıklılığı desteklemesini sağlamak için bankaların şartlı kredi vermesi gerekmişti.

Rapora buradan erişim sağlanabilir.