Dolmabahçe: Mekânın Hafızası

Bilgi Üniversitesi Yayınlarından çıkan kitapta, “Dolmabahçe Bölgesi” olarak tanımlanan Fındıklı ile Beşiktaş arasındaki sahil şeridi ile Gümüşsuyu-Taksim-Teşvikiye-Maçka semtlerini de içine alan mekanda hafızanın izi sürülüyor.

Tanıtım metninden:

Her şehir kurulduğu günden geleceğe uzanan, değişen ve üzerinde tarihî olayların seyrettiği, dünle birlikte yokolmuş veya günümüze kadar gelmiş yaşama alanlarına, mimari anıtlara, binalara vb. zemin oluşturan mekânlara sahiptir. Bu mekânlar, o kentin tarihî değişimi içinde edilgen değil, tersine yaşamın değişik pratikleri içinde aktif ve yaşayan bir ortam yaratırken, geniş bir çerçeve içinde kentin hafızasını da oluşturur. Bu hafıza da değişen zihinsel yapılara göre tekrarlanıp, yenilenerek biçimlenir. İşte bu ortamın derinliklerinde; çağların gerisine uzanan toplumsal ilişkileri, fiziksel değişimleri, şehrin üzerinde yükseldiği zeminin sürekli değişen ilişkilerinin yarattığı “mekân hafızası”nın farklı katmanlarını da bulabiliriz.

“Dolmabahçe Bölgesi” olarak tanımlanan Fındıklı ile Beşiktaş arasındaki sahil şeridi ile Gümüşsuyu-Taksim-Teşvikiye-Maçka semtlerini de içine alan bu fiziksel ve kültürel topoğrafya; merkezinde önemli bir mimari anıt olan Dolmabahçe Sarayı ile birlikte İstanbul’un tarihsel, toplumsal ve kültürel hafızasını çok zengin olarak yansıtan bir mekâna sahip bulunmaktadır. Bu çalışma başka bir tanımla kentsel bir parselin mikro düzeyde tarihini yazma denemesidir.

Dolmabahçe: Mekânın Hafızası, sarayı sadece anıtsal bir obje olarak değerlendirmenin ötesinde, merkezinde bulunduğu mekânın hafızasını yaratan, kentin tüm dönüşümlerinin adeta bir “aktörü” olarak ele alıyor. Bu kitapta; çok katmanlı, karmaşık bir geçmişe sahip olan ve bu geçmişin izlerini barındıran bölgenin tüm özellikleri üçyüz yıllık tarihsel bir dönem kapsamında, çeşitli disiplin ve meslek alanlarından gelen uzman ve akademisyenlerin kaleme aldıkları ve zengin görsel malzemeyle de desteklenen makaleleri yeralıyor. Bölgenin üzerinde oluşan mekânın hafızasını birbirini tamamlar biçimde yansıtan bu makaleler, bir başka açıdan Dolmabahçe bölgesini temel alarak, İstanbul ve Türkiye’nin modernlik deneyimlerini de gündeme alarak tartışıyor.

Bu çalışma bir anlamda Dolmabahçe Bölgesi’nin tarihsel, toplumsal, mimari ve kültürel dokusunun katmanları arasında, Bahar Kaya’nın deyimiyle bir “arkeolojik kazı” gerçekleştirip, Osmanlı döneminden Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan karmaşık, çoğul ve çok sesli modernite serüvenini tüm yanlarıyla irdelerken, bu alanda temel bir başvuru eseri olmaya da hak kazanıyor.

İçindekiler

BİRİNCİ BÖLÜM Giriş
1 Çoksesli Modernleşme: Toplumsal ve Kentsel Bir Aktör Olarak Dolmabahçe/ Bahar Kaya

İKİNCİ BÖLÜM Mekânlar
2 18. Yüzyıl İstanbul’unda Kamusal Yaşam/ Shirine Hamadeh
3 “Dolmabahçe Sarayı”ndan Evvel Dolmabağçe…/ Nilay Özlü
4 Kentsel Tasarım Bağlamında “Dolmabahçe Sarayı”/ Afife Batur
5 Ayaspaşa’da Kentsel Dönüşümün İzleri/ Sıla Durhan
6 “Alafranga”dan “Modern”e: Teşvikiye-Nişantaşı/ Yıldız Salman

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yapılar
7 Dolmabahçe Bölgesi’ndeki Güvenlik Çemberi: Askerî Yapılar/ Deniz İkiz
8 Osmanlı Sivil Mimarlığı Bağlamında Teşvikiye/Nişantaşı Sarayları ve Konakları/ M. Burak Çetintaş
9 Dolmabahçe Gazhanesi ve Temporal Zamanın Dönüşümü: Grand Rue de Pera, Sokak Lâmbaları, Gece Mekânları/ Işıl Uçman Altınışık
10 Akaretler Sıra Evleri: Bir Multigrafik Okuma Denemesi/ Deniz Güner
11 Istabl-ı Âmire’den Beden Terbiyesi Mabedi’ne: Dolmabahçe Stadyumu/ Bahar Kaya
12 “İki No’lu Park”ın Kodları: Gezi Vadisinden Oteller Vadisine Değişimin İzleri/ M. Burak Altınışık

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Sanat
13 Yer Değiştiren Yapılar: Dolmabahçe Bölgesi’nin Çeşme ve Sebilleri/ Hatice Aynur
14 Osmanlı Celî Ta’lik Hattının Bürokratizasyonu: Tophâne’den Ortaköy’e Dolmabahçe Bölgesi’ndeki Celî Ta’lik Kitâbeler/ Philippe Bora Keskiner

BEŞİNCİ BÖLÜM Toplumsallık
15 19. Yüzyıl Fotoğrafçılığı ve Dolmabahçe Sarayı’nın İlk Fotoğrafları/ Esra Akcan
16 Mimarlık Tarihinde Şarkiyatçılığın Sonu ve Dolmabahçe/ Ahmet Ersoy
17 Modernleşme Piramidini Tartışmak: Halid Ziya Bey Dolmabahçe’de/ Uğur Tanyeli
18 Bir Mekânın Yeniden Üretimi: Park Otel/ Erhan Berat Fındıklı