Ermeni Kültür Varlıklarıyla Develi, Adana ve Sivas

Hrant Dink Vakfı’nın, yaklaşık iki yıl boyunca sürdürdüğü Kayseri'nin Develi (Everek-Fenesse) ilçesiyle Sivas ve Adana illerinde çok kültürlü mirasın durumunu ve yeniden kullanım olanaklarını inceleyen araştırması kitaplaştırıldı.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu ve Chrest Vakfı desteği ve yereldeki akademisyenler, araştırmacılar, yerel yönetimler ve sivil toplumun işbirliğiyle süren araştırma sonucunda yayınlanan kitaplarda, şehirlerin ve binaların hikayesi, tarih çizelgeleri, kültürel miras envanterleri, yerelde yürütülen sözlü tarih anlatıları, anılar, kent merkezlerinde Ermenilerin hatırasının izini süren hafıza turları ve yer yer Doğa Derneği araştırmacıları ile ortak çalışma yürütülen üretim yöntemleri ile anlatılıyor. 

Ermeni Kültür Varlıklarıyla Develi kitabında, ağırlıkla sözlü tarihle derlenen bilgiler doğrultusunda Cumhuriyet dönemi Develi Ermenileri tarihini ele alan bir bölüm ve son Ermeni evinin hikâyesi yer alıyor. Develi Ermenilerinden Hagop Arzumanyan’ın 1935 yılında kaleme aldığı anı kitabının tam metin olarak çevirisi ve Jack Der Sarkissian’ın geç 19. yy ve 20. yy başında Develi Ermeni toplumunun geçirdiği dönüşümleri anlatan makalesi de yayınlanarak Türkçe’ye kazandırıldı.

Ermeni Kültür Varlıklarıyla Adana kitabı, Bizans döneminden Kilikya’ya, 19. yy Çukurova vadisine ve Cumhuriyet dönemi Adana’sına uzanan dönüşümlerin izini sürüyor. Kitapta ayrıca Adana kent merkezinde çok kültürlü dönemin hatırasının izini süren hafıza turu yer alıyor. Yeniden kullanım olanaklarını tartışan bölümde Adana’nın merkezinde bulunan, bugün Nuri Has Pasajı adını taşıyan Apkaryan Okulu ve Doğa Derneği uzmanlarının katkılarıyla araştırma fırsatı bulduğumuz Aladağ’daki kültürel miras ve kadim üretim havzaları ilişkisi ele alınıyor.

Ermeni Kültür Varlıklarıyla Sivas kitabı, bir yandan Sivas’ı bir bütün olarak gösterirken diğer yandan Sivas’ın her bir bölgesinin kendine has özelliklerini ele alıyor. Kitapta ayrıca Sivas kent merkezinde Ermenilerin ve bugün neredeyse yok olan diğer toplumların yaşadıkları dönemin hatırasının izini süren hafıza turu yer alıyor. Ayrı bir bölüm ile Sivas şehir merkezindeki Ermeni okulları hakkında bilgi vererek, şehrin 19. yy ortalarında başlayan modernleşme serüveni anlatılıyor. Son bölümde, Sivas’ın merkezine en yakın konumdaki ayakta kalmış Tavra Surp Sarkis Kilisesi’nin yeniden kullanım olanaklarını tartışılıyor ve Divriği’deki kültürel miras ve kadim üretim havzaları ilişkisi ele alınıyor.