Finlandiya’da Mimari Proje Yarışmaları 100 Yılı Aşkın Bir Gelenek

Yarışmayla Yap Projesi kapsamında Avrupa'daki mimarlık ve tasarım yarışmalarını inceledik. Finlandiya'da yarışmaların tarihi 1876 yılına dayanıyor.

Finlandiya’da simge haline gelmiş yapıların neredeyse tamamı yarışma ile yapılmış ve yapılmaya devam ediyor. Fin mimar Alvar Aalto’nun Paimio Sanatorium Binası da 1929 yılında açılan yarışma sonucu inşa ediliyor.

Paimio Sanatorium Binası, Mimar Alvar Aalto

Helsinki Tren Garı 1904, Mimar Eliel Saarinen

1890’ların sonuna doğru özel sektör de projelerini yarışmalar ile elde etmeye başlıyor.

Konutun yanısıra kasaba ve kent planları, parklar ve hatta ulaşım ağları da yarışmalar ile geliştiriliyor. 1899’da kentin bugün sanat ve kültür odağı olarak işleyen Töölö bölgesinde ülkenin ilk kent planlama yarışması düzenleniyor. Sonrasında Finlandiya’nın farklı şehirlerinde kent planlama yarışmaları açılmaya devam ediyor. (Haapaniemi ve Niirala 1900, Vaskiluoto 1903, Turku 1906)

1880’de 39 üyesi ile Fin Mimar ve Mühendisler Birliği (TFIF) kuruluyor. Yarışmalar, topluluğun gündemlerinden biri haline geliyor ve 1893 yılında ilk yarışma yönetmeliğini yazmaya başlıyorlar. Yarışmalar herkese açık ve davetli olmak üzere ikiye ayrılıyor. Jürinin çoğunluğunun yarışmaya konu olan yapı ile ilgili profesyonellerden oluşması gerekse de yarışmacıların mimar olma zorunluluğu kurallar arasında yer almıyor. 

Finlandiya Bankası, 1876, Mimar Ludvig Bohnstedt

1919 yılında mimarlar, TFİF’den ayrılarak SAFA’yı kuruyorlar. SAFA, 1947 yılında bir Yarışma Kurulu kuruyor ve 1963’den beri ayrı bir sekreteryası bulunuyor. SAFA bünyesine bağlı olan Yarışma Kurulu hala yarışmacılara en doğru bilgiyi aktarmakla ve şartnameyi yazmak ile yükümlü.

Süreç içerisinde Yarışma Kurulu yarışma kurallarını revize ediyor ve eleştiriler ışığında geliştiriyor. Bugün güncel olarak kullanılan Fin Mimari Yarışmalar Yönetmeliği 130 yıllık bir geçmişe dayanıyor.

Yarışmalar davetli veya açık, tek aşamalı ya da iki aşamalı olarak düzenlenebiliyor. Açık yarışmalara tüm Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşları katılabiliyor.

Finlandiya’da 130 yıl içerisinde açılan toplam yarışma sayısı yaklaşık 2000. Genellikle büyük ölçekli okul projelerinin planlaması ve tasarımı, kültür merkezleri, kiliseler ve yönetim binaları yarışmalar ile yapılıyor. Tekil bina tasarımı söz konusu olduğunda 100-120 yarışmacı katılırken, planlama yarışmalarda bu sayı 40-60 tasarım ile sınırlı.

Temppeliaukio (Meydan Tapınağı) Yeraltı Kilisesi Yarışması Proje Maketleri

Temppeliaukio Kilisesi, Mimar Timo Suomalainen ve Tuomo Suomalainen

Yarışma sisteminin giderek güçlendiği Finlandiya’da açılan yarışmaların neredeyse tamamı uygulanıyor ve yarışmayla yapılan binaların hepsi simge binalar olarak anılıyor.

Helsinki Töölö Bölgesi’nde aynı meydana bakan yapıların neredeyse tamamı farklı dönemlere ait yarışma projeleri. Kiasma Sanat Müzesi için açılan yarışmada 561 proje içerisinden Steven Holl’un projesi uygulanıyor. 

Kiasma Sanat Müzesi 

Kiasma Sanat Müzesi Giriş Holü

Aynı meydanda bulunan Helsinki Müzik Evi için iki aşamalı yarışma düzenleniyor. 1999 yılında açılan yarışmayı LPR Architects kazanıyor. İnşasına 2008 yılında başlanan proje 2011 yılında tamamlanıyor. 1995 yılında açılan davetli yarışma ile elde edilen Helsinki Sanomat binası üç gazetenin ofisi olarak kullanıyor. Meydana bakan tüm binalar farklı dönemlere ait ve birbirleriyle uyum yakalamak gibi bir kaygıları bulunmuyor. Yavaş yavaş formunu kazanan meydandaki en yeni gelişme ise Helsinki Merkez Kütüphanesi. İki aşamalı uluslarası bir yarışma açılıyor ve yarışmaya 500’den fazla katılım sağlanıyor. Finlandiya’nın genç ve yetenekli ekiplerinden ALA Architects yarışmanın birincileri. 

Kiasma’dan Helsinki Müzik Evi’ne bakış

ALA Architects’in kazandığı Helsinki Merkez Kütüphanesi Yarışması

Hüseyin Yanar’ın Töölö Meydanı ile ilgili yazısını inceleyebilirsiniz.

Hüseyin Yanar’ın yarışmalara Finlandiya örneği üzerinden yaklaştığı bir diğer yazıyı buradan inceleyebilrsiniz.