İran’da Sosyal ve Yerel Bir Proje: Jadgal İlköğretim Okulu

İranlı mimarlık ofisi Daaz, İran'ın güneyindeki Seyedbar-Jadgal köyünde (Çabahar'a 100 km uzaklıkta) bir ilkokul projesi tasarladı.

Proje, Seyedbar-Jadgal köyü halkının ve gençlerinin birkaç yıldır okul inşaatı alanında çalışan Iran-e-Man adlı bir sivil toplum kuruluşuna köylerinde bir okul inşa etme talebi iletmesi üzerine başlamış.

Ekip, başlangıçta alanda ve bölgede birkaç ay boyunca farklı mimari ve sosyal çalışmalar yürütmüş. Katılımcı bir yaklaşımla, köyün ve yerli halkın ihtiyaç ve eksiklikleri belirlenmiş ve önceliklendirilmiş. Bunun yanı sıra bölge kullanıcılarının ve bölgenin potansiyelleri de belirlenmiş, gruplandırılmış ve değerlendirilmiş.

Projenin sınırlı bir bütçesi olduğu için ve insanların bağışlarıyla inşa edileceği göz önünde bulundurularak, sadece bağışlardan öte sürdürülebilir kalkınmayı teşvik edecek, sosyal ve ekonomik üretim sağlayacak katılımlı bir inşaat yöntemi seçilmiş.

Daaz Office, bu okul projesini köy ve yerli halkı için bir kalkınma merkezi olarak önermiş. Okul, çocuklar için bir eğitim merkezi olduğu gibi köydeki herkes için bir buluşma ve öğrenme noktası haline gelmiş. Bu fikri hayata geçirmek için çeşitli katılımcılarla iş birliği içinde, köylüleri köyün hijyen ve temizliğini sağlamaya davet etmek, kanalizasyon inşaatı, iğne oyası atölyesi ve iğne oyası ürünlerini sergilemek ve satmak için açılan Instagram hesapları gibi çeşitli grup çalışmaları yapılmış.

Bu sayede köyün kadınları da sosyal faaliyetlerde yer alarak kadınların köyün sosyal ve ekonomik alanlarındaki varlıkları da görünür kılınmış. Ayrıca, sosyal katılımlı kalkınma yöntemine ek olarak, köy halkı şantiye işçisi olarak çalışarak okulun inşasına yardımcı olmuş. Böylelikle okul halkın katılımıyla inşa edilmiş ve köydeki herkesin iyi niyetini kazanmış.

Daaz Office’in tek katlı bir yapı olarak tasarladığı Jadgal İlköğretim Okulu, dairesel bir düzende yerleşen büyük bir orta avlu etrafında dizilmiş yedi hacimden oluşuyor. Hacimler dairesel bir çevre duvarı ile çevreleniyor ve bu çevre duvarı çocukların oynayabileceği rastgele açıklıklar barındırıyor.

470 metrekarelik kapalı alana sahip proje, birleşebilen ve birlikte çalışabilen dört ilköğretim sınıfı, bir kütüphane, konferans salonu, atölye veya sınav salonu olarak çalışan çok işlevli bir salon ve köyün toplum merkezi olmayı ve tüm nüfusu eğitme hedefi ile tasarlanan ikincil oyun bahçelerinden oluşuyor.

Köyün öğrenci ve öğretmen popülasyonu göz önünde bulundurularak okulun dört sınıfa ihtiyacı olduğu belirlenmiş. Sınıfları tasarlarken, büyüklükleri birbirinden farklı olan iki ayrı sınıf birbirine bağlanmış. Boyut olarak daha büyük olan sınıfta bir orta alan oluşturulmuş. Bu orta alan, daha genç öğrencilerin büyük sınıfa da katılmalarını sağlayan, öğretim personelinin sınırlılığı nedeniyle gerekli olan öğretmenin eğitiminden yararlanabilecekleri ve üst sınıfla da etkileşimde bulunabilecekleri bir alan yaratmış oluyor.

İran’daki okul yenileme yönetmelikleri ve depreme dayanıklı yapıların inşa edilmesi gerekliliği ile birlikte, okul strüktürü Yalıtımlı Beton Kalıp (ICF) yöntemi kullanılarak inşa edilmiş. Polistiren (EPS) paneller, galvanizli çelik profiller ve betonarme kullanılarak yapı, tasarımın eğrisel formları sayesinde kolonsuz olarak inşa edilmiş. Uygulanan son katman, Simgel adı verilen, yerel çimento ve topraktan oluşan, aşırı sel ve yağmur sonrası olası paslanmayı önleyen, çevredeki renk ve dokularla uyum oluşturan yarı-yerel bir malzeme. Bu yerel malzemenin seçim sebebi olası yıkım veya çatlama durumunda köylüler tarafından kolayca tamir edilebilir olması.

Okul, ana amacı olan eğitim işlevinin yanı sıra çocuklar için oyun alanlarına, yerlilerin aileleri ile toplanmasına imkan veren ve film ve futbol gibi çeşitli spor ve kültürel aktivitelere ev sahipliği yaparken, tatillerde yabancı turistlerin de konaklamalarına olanak sunuyor. Okulun idaresi ve bakımı köylüler ve öğretmenlerden oluşan bir ekip tarafından turizm ve iğne işi gibi işlerden elde edilen gelirle karşılanıyor. Bu şekilde okulun sadece yapım aşamasında değil daha sonrasında da halkın katılımı ile devamlılığı sağlanmış oluyor.

Tarsus-Gözlükule Kazıları Araştırma Merkezi Ağa Han Mimarlık Ödülü 2022 Kısa Listesinde