İşte İstanbul’un çöpe attığı tarih

Ayasofya Meydanı, Bozdoğan Kemeri, surlar... 'Park düzenlemesi' için üzerine beton dökülen Bizans Zafer Takı, İstanbul'u İstanbul yapan bu eserlerin bir devamı ve önemli bir parçasıydı.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin karşısında Bizans döneminden kalma Theodosius Zafer Takı’nın Fatih Belediyesi’nin park düzenlemesi sırasında parçalandığını, tarihi eserlerin üzerine beton atıldığını geçen günlerde duyurmuştuk. Koruma kurulundan izinsiz, üstelik İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin ”Durdurun” ikazına rağmen tahrip edilen Zafer Takı nedir? Dünyada eşi benzeri var mıdır? İstanbul için önemi nedir? Ünlü mimar Sinan Genim tarafından yeniden yapımı düşünülen tarihi eserin özellikleri neler? İşte cevapları.

Doğu Roma ‘nın imar atağı
MS 324’ten başlayarak Constantinus ile Roma’nın pagan üst tabakası arasındaki görüş farklılıkları giderek büyür ve İstanbul 328’de Roma İmparatorluğu’nun yeni yönetim merkezi olarak ilan edilir. Cibali ile Samatya arasında yeniden yapımına başlanan surlar şehrin üçüncü defa büyütülmesini sağlar. Bu dönemde iki önemli meydan Augusteion (Ayasofya) ve Forum Constantinus (Çemberlitaş) inşa edilir.

11 Mayıs 330’da görkemli bir törenle Roma’yı en ince ayrıntılarına kadar taklit eden şehrin açılışı kutlanır. Daha sonraları Constantinus’un halefleri tarafından devam ettirilen uzun süreli inşaat döneminde, İmparator Valentinianus (368-373) tarafından yaptırılan Valens (Bozdoğan) Su Kemeri, V. yüzyılın başında yapımları tamamlanan Forum Tauri (Beyazıt Meydanı, 380-393), Forum Bovis (Aksaray Meydanı) ve Forum Arcadii (402-421) şehrin genel görünümünü simgeleyen düzenlemeler olarak günümüze kadar varlıklarını sürdürürler.

Forum Tauri’nin en önemli yapısı ise İstanbul’un Roma döneminden kalma sayısız yapı arasında boyutlarını ve genel görünümünü saptayabildiğimiz nadir eserlerinden olan Theodosius Zafer Takı’dır.

Zafer Takı’nın 34 metre uzunluğunda, 7 metre genişliğinde, orta açıklığı geniş, yan açıklıkları dar, her açıklığın dörder sütunla taşındığı düşünülüyor. Caddenin ana geçişinin sağlandığı orta açıklık 7 metre genişliğinde olup kilit taşının 18 metre yükseklikte olduğu, dar geçitlerin ise 3.80 metre genişliğinde olup kilit taşlarının yüksekliğin de 9.50 metreye ulaştığı tahmin ediliyor. Marmara adalarından getirilen mermer ile yapıldığı, Roma Zafer Takı’na benzer biçimde inşa edildiği biliniyor.

Genim proje ‘hediye etti’
Benzerlerine Roma, Atina gibi Avrupa şehirlerinde rastlanan zafer takı için Mimar Sinan Genim 2005 yılında İstanbul Valiliği’ne proje hediye etti. Genim, projenin gerekliliği için şu cümleleri kullanıyor: ”Yapım faaliyeti sırasında bütün dünyanın ilgisini çekecek böylesi bir anıtın Beyazıt Meydanı’nın uygun bir yerine yeniden kurulması, hem kültür hem mimarlık hem de halkla ilişkiler açısından inanılması güç büyüklükte bir fayda doğuracaktır.”