İTÜ Nadir Eserler Koleksiyonu Dijital Ortama Aktarılıyor

İTÜ, Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde yazılan mühendislik kaynaklarını dijital ortamda da araştırmacılara açıyor.

İTÜ rektörü Prof.Dr. Mehmet Karaca 17’inci, 18’inci, 19’uncu ve 20’inci yüzyıllara ait yaklaşık 6000 kitabı ve süreli yayını barındıran nadide eserler arşivinin, büyük emeklerin ardından sonunda dijital ortama aktarılmaya başlandığını belirtti. Koleksiyondan yakında araştırmacıların da yararlanabileceğini belirten Karaca bu sürecin tamamlanmasıyla birlikte, bugün internette ve ansiklopedilerinde bulunmayan pek çok bilginin Türkiye’nin mühendislik hafızasını ortaya çıkaracağını söyledi.

Türkiye’nin mühendislik birikimini yansıtan eserler

Üniversitenin sadece teknik bir okul değil, aynı zamanda Türk dünyasının mühendislik hafızası anlamına da geldiğine dikkat çeken Karaca, araştırmacılara açılacak bu akademik mirasın yeni eserlerin yazılmasına kaynaklık edeceğini, bunun yanında, aktarılan kaynakların oldukça geniş bir çeşitliliğe sahip olduğunu ifade ederek koleksiyonda; Osmanlı İmparatorluğu’nda üretilen mühendislik, tarih, edebiyat, sosyoloji ve sanat metinleri ile mühendislik öğrencilerinin çıkardığı mizah dergisi, dönemin ders notları, Osmanlı İmparatorluğu döneminde hayata geçen demiryolları, elektrik, tramvay gibi altyapı projelerine ilişkin sözleşmeler, planlar, projeler ve haritaların da bulunduğunu sözlerine ekledi.

Genç kuşağın günümüzde tüm araştırmalarını dijital platformlar üzerinden yaptığına dikkat çeken Karaca düşüncelerini: “Bugün, Türkiye’de mühendisliğin başhocası olarak bilinen Hoca İshak Efendi’ye dair internette çok az bilgi vardır. Aynı şekilde, üniversitemize tam 43 yıl hizmet veren Ord. Prof. Fikri Santur’a ait yayınlara ve eserlere dair bilgiler de düşük düzeydedir. Aralarında Şişli Camii’nin de bulunduğu pek çok yapının dayanıklılık (mukavemet) hesaplarını da yapan Santur, ülkemizin mühendislik birikimine 30’un üzerinde telif ve çeviri eser kazandırmıştır. Türkiye’nin ilk kadın mühendislerinin de yetiştiği üniversitemizdeki dijital arşivimiz bu sayede, sosyal ve kültürel tarihimize de ışık tutacak.” Sözleriyle paylaştı.

Fotoğraflar, mizah dergileri, benzersiz nota kayıtları

Dijital ortama aktarılacak İTÜ Nadide Eserler Koleksiyonu’nda, 1793’te, III. Selim’in emriyle kurulan kütüphanenin koleksiyonunda bulunan; askeri teknoloji ve fen bilimleriyle ilgili kaynaklar, teknik kitaplar, ansiklopediler, sözlükler, tarih, coğrafya ve dil eğitimi üzerine verilen nadide eserlerin yanında, haritalardan ve coğrafi materyallerden müzik arşivlerine dek uzanan geniş bir yelpazede, toplam 7363 parça referans kaynak yer alıyor. Astronom ve matematikçi Ali Kuşçu’nun Farsça kaleme aldığı “Menâzil” adlı astronomi kitabının 1515 tarihli Edirne’de yazılmış el yazması bir kopyası da eserler arasında bulunuyor.

1909-1928 yılları arasında mühendislik öğrencileri tarafından çıkartılan “Şaka” adlı mizah ve edebiyat dergisi ise koleksiyonun diğer önemli parçalarından biri olarak göze çarpıyor. Dergi, dönemin mühendislik eğitimi hakkında çok önemli ipuçları veriyor, son derece değerli karikatür ve çizimlere de yer veriyor. Topkapı Sarayı ve Hamidiye Kütüphanesi’nden devredilen kitaplar, 1910’da İstanbul’un elektrifikasyonu imtiyazını kazanan Ganz Elektrik Şirketi’nin hediye ettiği fotoğraf albümü gibi pek çok kıymetli esere de bu dijital arşivden ulaşılabilecek.

Proje kapsamında İTÜ Nadir Eserler Koleksiyonu dışında, dijital ortama aktarılacak diğer koleksiyonlar ise şöyle:

İTÜ Dijital Harita ve Coğrafi Materyaller Koleksiyonu: Çoğu, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü öğretim üyemiz Prof. Dr. Celal Şengör’ün bağışladığı kaynaklardan oluşan koleksiyonda, jeolojiyle ilgili yaklaşık 5000 harita bulunuyor. Koleksiyon Türkçe, Çince, Rusça, İngilizce, Bulgarca, Arapça, Portekizce, Katalanca ve Macarca başta olmak üzere, İbraniceden Felemenkçeye uzanan farklı dillerde kaleme alınan haritalardan oluşuyor.

İTÜ TMDK Dijital Müzik Arşivi: Arşiv, İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuarı (İTÜ TMDK) kurucularından kemençe üstadı Cüneyd Orhon’a ait nota koleksiyonunu barındırıyor. Orhon’un ailesi tarafından 2014 yılında, İTÜ TMDK Ercümend Berker Kütüphanesi’ne bağışlanmış bu özel koleksiyonda, tekrarlar çıkarıldığında 748 sözlü eser ve 524 saz eserinden oluşuyor. Orhon’un, kullanıldığı kaynaklar hakkında her eserin arka sayfasına, el yazısıyla düştüğü notlar ise koleksiyonun bir diğer önemli özelliği olarak öne çıkıyor.