‘Kente saygısızlık’ belgelendi

Oktay Ekinci'nin 1 Aralık 2011 tarihinde Cumhuriyet Gazetesi'nde yayınlanan yazısı.

‘TOKİ’nin Bursa Kentine Tokadı’ fotoğraf yarışmasına 74 sanatçı 333 eseriyle katıldı.

“Fotoğraf çekerken yapıların ve kentlerin mimarisini daha yakından tanıyorsunuz. İki sanat adeta birbirlerini tamamlıyor. Kent ve çevreyle uyumlu bir mimarinin fotoğrafı insanda, kente ve çevreye saygılı bir yapılaşma bilincini yaratıyor. Tersi ise mimaride ve şehircilikte olmaması gerekenleri bazen yapılardan çok daha açıkça göstermiş oluyor.”

Fotoğraf sanatçısı ve hocası, mimar Prof. Dr. Reha Günay, ekimde Antalya’da yapılan “1. Uluslararası Mimarlık Bienali”nde özetle bunları söylüyordu… Mimarlar Odası Antalya Şubesi’nin etkinliğinde mimarlığın diğer sanatlarla “kesişme”leri irdelenirken, Oda’nın Bursa Şubesi’nce adeta eşzamanlı düzenlenen “TOKİ’nin Bursa Kentine Tokadı” konulu fotoğraf yarışmasında da artık sona gelinmişti…

74 sanatçının 333 “eser”le katıldıkları yarışmanın “çağrı”sında deniyordu ki: “TOKİ yapılarının Bursa yaşamına getirdiği ‘olumsuzluklar’ın belgelenmesi ve fotoğraf sanatına katkı konulması amaçlanıyor.”

Bu “olumsuzluklar”ın nedeni ise seçici kurulun değerlendirme raporunda şöyle özetlendi:

“Konut sorununun çözülmesi amacıyla kurulan Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, ülkenin her bölgesinde plansız bir şekilde, ‘şehre özgü yapıları dikkate almadan’ projelerini gerçekleştirmektedir.”

Peki, bu projelerle ortaya çıkan “sakıncalı durum” nedir?

Yine değerlendirme raporunun bazı bölümlerini birlikte okuyalım:

“TOKİ’nin ‘tek tip’ uygulamalarında kentin mimari dokusuyla uyuşmayan yapılaşmaları, çevre ile kentin sosyal, kültürel ve coğrafi özelliklerinin göz ardı edildiği gerekçesiyle eleştirilmektedir.

(Bu uygulama) ‘vatandaşa ucuza konut edindirmek’ parolası ile toplumsal, kültürel ve ekonomik dinamiklere zarar vererek tüm toplum katmanlarını olumsuz etkileyecek bir olgudur.

Yarışma bu gerçeğin fotoğraf sanatıyla belgelenmesini sağlamıştır.”

Bursa’daki TOKİ’lerin; özellikle de kent merkezindeki Doğanbey Semti’nde gerçekleştirilen yapılaşmasının yarattığı siluet, peyzaj ve kültürel etkilerini, farklı açılardan ve kesimlerden görüntüleriyle gözler önüne seren yarışmacılar, tarihî kentin rant amaçlı yapılaşma uğruna nasıl tahrip edildiğini kanıtladılar.

“Bursa’nın Uludağ’a yaslanmış görüntüsü”nün nasıl yok edildiğini; mimarlığın ve şehirciliğin önemsenmediği çevreye duyarsız projelerle kent kimliğinin nasıl ortadan kaldırıldığını fotoğrafın “objektij” sanatsallığı ile belgelemiş oldular.

TOKİ’nin davası

Yarışmanın kendisi ve adı kadar “çarpıcı” bir başka özelliği de Başbakanlığa bağlı TOKİ Başkanlığı’nın “yürütmeyi (yarışmayı) durdurma” ve iptali için açtığı davaydı…

“Kentsel Dönüşüm” adına gerçekleştirilen TOKİ Doğanbey projesinin, mimarlık sanatına ve şehircilik bilimine uygun planlanıp tasarlandığı, projeye itirazın zamanında yapılmadığı ileri sürülen davada, aynı zamanda Mimarlar Odası’ndan 10 bin lira manevi tazminat da istenmişti.

Mimarlar Odası Bursa Şubesi Başkanı Nizamettin Kaya ise uygulama daha başlamadan, hem yerel yönetimin ve ilgililerin, hem de kamuoyunun “proje ve imar planında açıkça görünen sonuçları”ndan ötürü defalarca yazılı ve sözlü uyarıldığını belgeleriyle kanıtlıyordu.

“Bir sanat faaliyetine ve bir meslek odasının uzmanlık alanıyla ilgili eleştirel etkinliğine iptal davası açılması”nın ülkemizdeki “ilk örneği”ni oluşturan başvurunun “yürütmeyi durdurma” istemi, yargı tarafından yasalara ve hukuka uygun görülmeyerek “reddedildi”.

Sonuçları 17 Kasım’da açıklanan yarışmada birincilik Mehmet Dağ’ın; ikincilik Gürsel Egemen Ergin’in; üçüncülük Erdal Yavuzak’ın fotoğraflarına verilirken; Yiğit Çetin, Bülent Suberk, Gürsel Egemen ve Tarık Zafer de mansiyonları üleştiler…

Fotoğraflar Mimarlar Odası şube ve temsilciliklerinin bulunduğu il ve ilçelerde de sergilenerek, kente ve çevreye saygısız yapılaşmanın ülke düzeyinde sorgulanmasına katkıda bulunulmuş olacak…