Kentin Tozu’nda TOKİ’ye Dair

Kentin Tozu'nda Cihan Uzunçarşılı Baysal, Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Yardımcı Doç. Dr. Tuna Kuyucu ile Samsun'daki sel felaketiyle gündeme gelen TOKİ'yi bir daha tartışmaya açtı.

TOKİ üzerine çalışmaları, yayınları bulunan Tuna Kuyucu’nun Washington Üniversitesi’nde verdiği, yoksulluk, mülkiyet ve iktidar konulu doktora tezinin* önemli bir kısmı da TOKİ ile ilgiliydi.

TOKİ 1984 yılında kurulmuş bir kurum, alt gelir gruplarına yönelik konut inşa ederek gecekondulaşmayı önlemek en önemli görevi. Oysa bugün geldiği noktada, ardındaki müthiş yasalarla ülkenin her yerinde, istisnasız her yerde, son yasa değişiklikleri ile artık askeri alanlar da dâhil, sadece elçilik/konsolosluklar hariç her yerde, tapulu/tapusuz, imarlı/ imarsız, üzerinde yapı olan arsa/ boş arazi fark etmeden, her istediği yerde, her istediği projeyi yapabilecek yetkilerle donatılmış ve Başbakan dışında hiçbir kuruma da hesap verebilirliliği olmayan bir kuruma dönüştürülmüş durumda.

AKP TOKİ’yi önce KİT statüsüne alarak Kamu İhale Kanununun denetiminden çıkarttı; 2985 sayılı Toplu Konut Yasası Ek Madde 5 (1990) ile kurum zaten Sayıştay denetiminin dışındaydı; sadece Devlet Denetleme Kurulu tarafından denetlenmekte. Doğrudan Başbakana bağlı olduğundan hesap verebilirliliği de sorunlu. Ayrıca, bir kamu kurumu olan TOKİ’nin kar amaçlı bir müteahhit firma gibi çalışmasıyla devlet adeta bir tür ‘yap-satçılık’ yapmakta. Böyle hegemonik, devlet içinde adeta devlet olan bir kuruma neden ihtiyaç doğar? Bu değişimin önemli kilometre taşları ve ardında yatan iktisadi, siyasi nedenler nelerdir?

TOKİ üst gelir grupları projelerinden gelen parayla alt gelir gruplarına ucuz konut ürettiği iddiasında. Cihan Uzunçarşılı Baysal ve Tuna Kuyucu, TOKİ’nin kendi yayınlarından birinden faydalanarak, bu Robin Hood iddiasını da deştiler. Ekim 2010 tarihli TOKİ Araştırma Dizisi 7: Müşteriye Danışma Süreci: 2006-2010 Yılları Karşılaştırma Raporu başlıklı yayından bazı istatistikleri tartışarak, kira öder gibi konut sahipliğini, hem gecekondu dönüşümüyle yeniden iskân edilen nüfuslar hem de alt gelir grupları açısından sorguladılar.

* Poverty, Property and Power: Making Markets in Istanbul’s Low Income Informal Settlements.