Le Corbusier’nin Chandigarh Planı Boşa mı Gidecek?

Şehir tehlike altında. Sınırlarının ötesine geçen şahlanmış büyüme, Le Corbusier'nin dikkatlice planlanmış şehir vizyonunu alt etmekte!

Le Corbusier’nin Chandigarh için yaptığı nazım planı ve Capitol Complex için yaptığı tasarımlar, modern ustasının en meşhur çalışmalarının arasındadır. Chandigarh, Le Corbusier’ye nadir bir fırsat sunmuştur! Bir şehri temelden tasarlama fırsatı ve bu sadece mimari bir başarı da olmamıştır – betondan yapılmış ve açık havaya maruz bırakılmış modernist binalarıyla, kibar bölüntüleri ve verandalarıyla tanınmıştır. Bunun dışında Chandigarh dayanıklı ve yaşanılır bir şehir olmuş ve kişi başı gelirin Hindistan’daki en fazla olduğu yer haline gelmiştir.

Fakat şu anda şehir tehlike altında. Sınırlarının ötesine geçen şahlanmış büyüme, Le Corbusier’nin dikkatlice planlanmış şehir vizyonunu alt etmekte. Şehrin altyapısal geliştirmelere ve mekânsal büyümelere ihtiyacı olduğu bir gerçek. Capital Complex’in binaları ve anıtları hava koşulları nedeniyle harap hale geldi. Devletin Chandigarh’ı kurtarma niyeti varsa şehrin büyümesini korumacı bir anlayışla kontrol edip dengelemesi gerekiyor.

Le Corbusier’nin nazım planı. Görsel Fondation Le Corbusier’nin izniyle kullanılmıştır

Bu sıfır kilometre şehrin temelleri Hindistan’ın 1948’de bölünmesiyle ve Punjab’ın önceki başkenti Lahore’yi Pakistan’a kaybetmesiyle atılmıştır. Hindistan’ın ilk başbakanı Jawaharlal Nehru, yeni ve modern bir başkentin yapılmasını bir öncelik olarak görmüştür ve Albert Mayer ile Matthew Nowicki’y Himalayalar’ın eteklerinde, 500,000 nüfuslu 44 mil-karelik kırsal alana bir şehir yapmaları için göreve almıştır. Fakat plan yerine getirilemeden Nowicki bir uçak kazasında ölmüş ve devlet Le Corbusier’ye dönmüştür.

Chandigarh’ın bir maketi. Görsel Fondation Le Corbusier’nin izniyle kullanılmıştır

Le Corbusier planını Mayer ve Nowicki’nin önceki işlerinin üzerine kurmuştur, fakat sokak planını dikey olarak düzenlemiş ve yol sistemleri arasında bir hiyerarşi yaratıp ana arterleri mahalle sokaklarını ve yaya yollarını ayırmıştır. Corbusier sadece önemli Capitol Complex binalarını tasarlamamış, müzeler, göller, parklar ve bir mimari okul da yapmıştır. Punjab bölümlendikçe şehir birkaç kez genişletilmiştir; Hintçe konuşan Haryana eyaleti ve Punjabice konuşan Punjab eyaleti için ortak başkent olmuştur.

Le Corbusier’nin Yargıtay binası. Görseller Flickr’dan alınmıştır

Dengeleme planı, 1966’daki ikinci bölünmeden beri yürüyen planın, şuan şehri paramparça etme tehlikesi vardır. Punjab hükumeti, şehre komşu olan mevcut Mullanpur bölgesinde “Yeni Chandigarh”ı kurmayı planlamakta. Bu şehir için yapılan mega planlara bir “Eko Şehir”, bir “Medikal Şehir” ve bir “Eğitim Şehri” dahildir. İlk çizimler ve renderlardan görüldüğü kadarıyla dev ticaret merkezleri, ayna camlı gökdelenler ve belli belirsiz Neoklasik villalar plana dahil – Corbusier’nin görüşünden epey uzak.

 
Yeni Chandigarh için örnek tasarımlar

Yeni Chandigarh’a karşı çıkanların sayısı da artıyor. Haryana eyalet başkanı Bhupinder Singh Hooda Punjab hükumetinden, eğer Yeni Chandigarh planına devam ederlerse Chandigarh’ı boşaltmalarını istiyor. Fakat onun şikayeti yapılan projeye değil de başkentin adının kopyalanmasına… “Chandigarh bir markadır ve adı kopyalanmamalıdır. Bu hiç etik değil.” diyor Punjab.

Hükumet sekreterliği

Bu sırada, MN Sharma, Chandigarh’ın eski (ve ilk) şef mimarı, kendi reddini de sundu. Le Corbusier ile birlikte planı uygulayan 90 yaşındaki mimarın düşüncesine göre Yeni Chandigarh’ın inşaası sadece müteahhitlerin cebine para doldurmasını sağlarken Corbusier’nin de vizyonuna zarar verecek. “Benim yaptığım Chandigarh Bölgesel planı üç sayfalı bir belgeliydi. Şimdi teklif edilen nazım planı ise 500 sayfalık.” dedi ve “Hepsini okuyamadım, birisinden benim için planı okuyup en dikkat çekici 10 noktasını anlatmasını istedim.” diye ekledi.

Meclis binası

Sharma Capitol Complex binasının da harap durumu hakkında endişeleniyor. UNESCO Chandigarh’ı koruması altındaki bölgeler listesine eklemeyi düşünmüş fakat sonra bu karardan vazgeçilmiş. Şimdilerde ise, dışarıdaki dev havuz kuru kaldığı için buharlaşmayla serinleme sağlanamıyor bu yüzden de klima sistemi için binanın cephesinde delik açılması tartışılıyor. Dahası, şehre turist ziyaretleri gittikçe azalıyor çünkü Capitol Complex’i ziyaret etmek zorlaştırılmış ve birçok evrak işi isteniyor.

Chandigarh eşsiz ve güzel, korumaya değer bir şehir. Yeni Chandigarh, restorasyon ve onarıma olan ilginin azalması gibi sebeplerden ötürü şehrin görkemli mimari mirası tehlike altında.

Le Corbusier’nin sembolik Açık El Anıtı