Mimarlık Okullarında Tasarım Stüdyoları: Farklı Denemeler

Mimarlık eğitiminde farklı üniversitelerin bakış açılarını Türkiye mimarlık ortamıyla paylaşmak amacıyla Prof.Dr. Ayşen Çelen Öztürk tarafından hazırlanan Mimarlık Okullarında Tasarım Stüdyoları: Farklı Denemeler adlı yeni kitap YEM Yayın’dan çıktı.

Tanıtım metni:

Türkiye’deki mimarlık okullarının proje atölyelerinde yapılan çalışmaların çeşitli ortamlarda paylaşılması, bu konuda çalışan akademisyenlerin ve öğrencilerin birbirlerini takip edebilmesi, tecrübelerini paylaşabilmesi açısından büyük önem arz ettiğini düşünen Öztürk’ün, kitap üzerine görüşleri şöyle:

“ Mimari tasarım stüdyoları, mimarlık eğitiminin en önemli parçasını oluşturmakta ve mimarlık öğrencisinin tasarlama zihnini kurgulamaktadır. Bu derleme kitabın oluşum amacı da mimarlık eğitiminde farklı üniversitelerin, farklı bakış açılarını ortama sunmak için yazılı bir iletişim materyali yaratmaktır. Bu kitapta yer alan Üniversite ve tasarım stüdyosu seçimleri, zaman içerisinde çalışmalarını takip edebildiğim ve tasarım ortamlarında öncü çalışmalar olduğuna inandığım akademisyenlerin, davet edilmesi ile oluşmuştur. ‘Mimarlık yapı yapmanın ötesinde düşüncenin inşa edilmesidir.” Mimarlık ortamında yapılan, birçok değerli stüdyo çalışmasının gelecekte de paylaşılması dileğiyle…

Mimari tasarım bir araştırma modelinin ve yordamının aynı zamanda tasarım araştırmalarının kaynağı ve nesnesi olduğu fikrini ileri süren Prof.Dr. Nur Çağlar ise kitap için yazdığı Önsöz’de şunları söylüyor:

“….. Stüdyo pratiklerine dair bildirişim kaynaklarının çoğalması araştırma potansiyelinin kullanılmasına zemin hazırlar. Elimizdeki kitabın, bu yolda atılmış adımlardan biri olduğunu düşünüyorum. Mimari tasarımın bağlam ve içeriği, araç ve eylemleri, sürekli olarak değişiyor, çeşitleniyor, dönüşüyor ve eviriliyor. Bu yeniliklerin mimarlık eğitimine eklemlenme ve aktarılma yolları üzerine açılımlar çeşitleniyor. Mimarlık okullarının her geçen gün çoğalması, mimarlık eğitim pratiklerine yaklaşımların yelpazesini genişletiyor. Bu durumda mimari tasarım eğitiminde ve pratiklerinde çok sesliliğin, çeşitliliğin ortaya çıkması kaçınılmaz bir sonuç oluyor. Dolayısıyla stüdyolar üzerine kaynak yaratma girişimleri eğitimdeki çeşitlilikleri, farklı ve benzer nitelikleri, değişimi ve gelişmeleri görünür kılmak açısından da önem kazanıyor. Çeşitlilik ister istemez eğitimin niteliğine, mezunların beceri ve yetkinliklerine de yansıyor. Ancak, mimarlık ortamının ve yapılı çevremizin niteliği aynı hızla değişmiyor. Ayrıca değişimlerin pek de olumlu sonuçlar vermediği ortada. Oysa mimarlığımızı değiştirmenin en kısa ve etkili yolu eğitimini değiştirmektir. Dolayısıyla mimari tasarım eğitimi üzerine araştırma ve çalışmaların yoğunlaştırılması yararlıdır.

Mimari tasarım stüdyolarının eğitimsel ve yöntemsel yaklaşımları, kurgusu ve benzeri niteliklerinin sunduğu araştırma potansiyelinin çok yüksek olduğu uzunca bir süredir biliniyor. Çoğu mimarlık okulu stüdyolarında yapılan çalışmaları belli aralıklarla yayına dönüştürüyor. Bazen amacı okul tanıtımının ötesine geçmese de nicelik ve nitelik olarak potansiyel yaratıyor. Ancak, bu potansiyelin nasıl yönetilmesi gerektiği konusunda henüz üzerinde görüş birliğine varılmış belirgin bir model, yöntem veya yaklaşım geliştiremedik. Benim de önemsediğim ve desteklediğim genel ve kapsamlı yaklaşım bu çalışmaların bize bir harita sunuyor olmasıdır. Harita yol bulmaya ve kaybetmemeye yarayan bir araç ve okunabilir bir metindir. Ancak alışageldik metinlerden farklı olarak farklı başlangıç noktaları ve rotalar keşfetmek üzere herhangi bir başlama noktasından herhangi bir yöne doğru okunabilir. Haritalar amaç farklılaştıkça okuma yönü ve yöntemini değiştirebileceğimiz esneklikte ve tekrar tekrar okunabilir metinlerdir.

Dolayısıyla her okumada yeni ilişkiler kurma ve mimari tasarıma eğitimsel yaklaşımları kavramakta ve dönüştürmekte yol gösterici olabilecek çok çeşitli bilgiler üretme olanağı sunar. Okuma yöntemleri üzerine bir kaç örnek verebiliriz. Mimari tasarım stüdyolarının belirli bir zaman dilimindeki eğitim, konu, bağlam ve pedagojilerinin çeşitliliğini, benzerlik ve farklılıklarını anlamak üzere eş zamanlı bir okuma yapılabilir. Bu benzerlik ve farklar tasarım stüdyolarının kişisel, kurumsal, ulusal, uluslararası, bölgesel düzeylerdeki eğitimsel paralaksını ortaya koyar. Tarihsel sırayla okumak mimari tasarım eğitiminin zaman içindeki evrim sürecini görünür kılar. Mimari tasarım stüdyolarında üretilen malzemenin, bütün metin ve grafik bilgilerin öğretsel yöntemle okunması olanaklıdır. Bu tür bir okuma, stüdyonun mimari tasarım yaklaşımı, ürünlerin tasarımsal nitelikleri ve dili üzerine öğretici bilgiler üretebilir. Mimari tasarım stüdyolarının ilkeleri üzerine de ampirik araştırmalar yapılır, stüdyoda üretilen verilerle mimarlık söylemi yeniden kurulur ve mimarlığın kuram ve kültürüne katkı sağlar. Manifestolar böyle ortaya çıkar. Dolayısıyla yapılan bu ve benzeri çalışmaları önemsiyorum. Bu nedenle önsöz söyleme gibi ağır bir sorumluluğu gönüllülükle üstleniyorum. Bilimsel bir araştırma sürecinde olmamakla birlikte eğitim kurumlarında geçirdiğim 30 yılın deneyimine ve bilgi birikimine dayanarak özgür ve özgün mimarlık pedagojilerine ulaşmakta umut ve beklentilerimi dile getirme fırsatını da değerlendirmek istiyorum. Sözlerim günümüzün ve yakın geleceğimizin teknoloji sonrası toplumlarında mimari tasarım eğitimi için tartışmaya açık, düşünsel öneriler olarak kabul edilmelidir…..”

KİTAPTA YER ALAN STÜDYOLARI VE ÜNİVERSİTELER
– Mimar Figürü: Mimarlığın İcadı / Mimarın İnşası; Adnan Aksu, İrem Yılmaz – Gazi Üniversitesi
– “Han’dan Mek[h]an’a Bir Stüdyonun Anatomisi”; Deniz Dokgöz – Dokuz Eylül Üniversitesi
– Kümülatif Stüdyo Deneyimi: İç Mimarlık Temel Stüdyo Örneği; Sait Ali Köknar – Kadir Has Üniversitesi
– Primitif ve Endüstriyelin Diyalektiği: Melez Yapım Tektoniği; Ayşe Duygu Kaçar, Orkun Alptekin – Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
– Y I K I M E K İ B İ: Mimari Tahakkümlere Hükmetme Girişimi; Murat Sönmez – TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
– Mimari Tasarım Stüdyosunda Bedensel Farkındalık ve Alternatif Kavrayışlar Üzerine; Ömür Kararmaz, Ayşen Ciravoğlu – Yıldız Teknik Üniversitesi
– Mimari Tasarım Sürecinde Sürdürülebilirlik Bilincine Katkı: Ekolojik Eğitim Köyü; Arzu Çahantimur, Rengin Beceren Öztürk – Uludağ Üniversitesi
– Çalışma İstasyonu (Learning Hub): Temel Tasarımdan Mimari Tasarıma Geçiş Süreci İrdelemesi; Derya Yorgancıoğlu, Tayibe Seyman Güray – İstanbul Kemerburgaz (Altınbaş) Üniversitesi
– Karmaşıktan Bütünsele: Karma Kullanım Üzerine bir Atölye Deneyimi; Ece Kumkale Açıkgöz – Gazi Üniversitesi
– Mekânsal Fragmanlar; Elif Yeşim Özgen Kösten, Gülhis Duygun, Emre Demirtaş – Kocaeli Üniversitesi
– Bir Mimari Tasarım Stüdyosunun Anı Defteri; Naime Esra Akin – İstanbul Kültür Üniversitesi
– Kavram ve Bağlam Üzerine Tartışmalar: Ankara, Kentsel Tasarım Stüdyosu; Başak Güçyeter, Gökçe Ketizmen Önal – Eskişehir Osmangazi Üniversitesi