Petrol Karası Şehre Kar Beyazı

Dünyanın eski petrol endüstrisi merkezlerinden Bakü'nün doğusunda yer alan ve Kara Şehir olarak bilinen bölge çehre değiştirmeye hazırlanıyor.

“Kara Altın” olarak da bilinen petrolün getirisi olan ekonomik canlanma ile 19. yüzyıl sonlarında gelişen Kara Şehir, yüzyıl sonra kendine yeni bir yol çiziyor. Kaderinde yarattığı dramatik dönüşümü ismine de yansıtan kent, “Bakü Beyaz Şehir” oluyor. Şimdiden dünyanın sayılı kentsel planlama örnekleri arasına giren yeni şehir, Azerbaycan’ı modern kent planmasına dair son trendlerle entegre eden büyük bir proje.Haydar Aliyev’in 1970’lerde “Kara Şehir beyaza dönüşecek. Çiçekleri ile Azerbaycan’ın güzel bir işareti olacak” şeklinde görselleştirdiği vizyon, 2006 yılında Azerbaycan Başkanı İlham Aliyev’in çevresel olayların önemine açıklama getirerek çevresel faaliyetlerin önceliğini vurguladığı kararnamenin yayınlanmasıyla somutlaşmaya başladı. Master planı 21 Haziran 2010 tarihinde kabul edilen Bakü Beyaz Şehir mimari çeşitlilik, ekolojik uyum ve eski ile yeninin entegrasyonu temaları ile şekillendi. Proje, Bakü Körfezi’nin merkezi ile bağlantı içinde olan bu endüstriyel alanın restorasyonu ve akılcı kullanımı için eşi benzeri olmayan bir umut verdi.

Bir Ülkenin Geleceğine Yeni Bir Şehir Projesi Nasıl Etki Edebilir?

Azerbaycan için heyecan yaratan, MIPIM 2011’de Geleceğin Projesi olarak aday gösterilen Bakü Beyaz Şehir projesi, bir kentin içinde bulunduğu ülkenin geleceğine olan etkisinin sorgulanması açısından da önemli bir örnek.

Kentsel çevre sadece yaşayanların günlük davranış ve tutumları üzerinde değil ayrıca uzun dönemde sivil toplumun temel süreçlerinde de etkili. Değerler, kamu kurumlarına olan güven, sosyal gruplar arasındaki ilişkiler, normlar ve davranış örüntüleri, tarihi mirasa karşı olan tutumlar, gençliğin oluşumunda etkili olan koşullar kentsel çevreden etkileniyor.

Petrolle kararıp kirlenmiş bir şehirden dünyanın faklı noktalarından yatırımcıları kendine çeken bir şehrin yaratılması, yeni bir ekonomik yapıya kavuşturulması ve sakinleri için bambaşka bir yaşam tarzının oluşturulmasının ülke dinamizmine etkisi büyük.

Kara Şehri Kimler Beyaza Çevirdi?

10 farklı bölge şeklinde ayrıştırılan Bakü Beyaz Şehir’de, Bakü Yürütme Gücü’nün tertibi ile ADEC’in (Azerbeycan Tasarım Kurumu) imzası bulunuyor. Tüm master planının yanında, 10 bölgenin 6’sı Atkins tarafından tasarlandı. Kıyı bölgesinin daha detaylı planı için Norman Foster devreye girdi. Middle East Shopping Center Mall of Emirates ile bilinen F+A Architects de Bakü Beyaz Şehir projesi için seçilen isimler arasında yer aldı. F+A Architects, projenin omurgası olarak nitelendirilen 3 unsur için projeye davet edildi ki bunlar Çeşme Meydanı, alışveriş caddesi ile yaya köprüsü arasındaki bölge ve İş Merkezi ile Bulvar arasında kalan kısımdı.

Bakü Beyaz Şehir Monaco’dan Büyük

Atkins’in yöneticilerinden biri olan Tim Askew, “Yeniden bir şehir tasarlayıp inşa etmek, disiplinlerarası bir yaklaşımla kent kavramını somutlaştırmayı, çeşitli bilim kollarını entegre ederek pratiğe geçmeyi gerektiriyor. Bu aynı zamanda insanlığın modern zamanlarda içinde yaşadığı karmaşık ve içiçe geçmiş problemlere çözüm getirmeyi de zorunlu kılıyor. Bu anlayıştan yola çıkılarak hazırlanan projenin planında işlevsel alanlar farklı amaçlarla birbirinden ayrıldı” diyor.

Askew’in anlatımıyla projede göze çarpan noktalar:

– Bakü Beyaz Şehir, modern dünyadaki sanayi alanından dönüştürülmüş en büyük projelerden biri olacak.
– Şehir, Monaco’nun büyüklüğünü aşan bir alana sahip. (221 hektar)
– Proje 9 hektarlık bir peysaj alanına sahip olacak ki bu Londra’daki en büyük parklardan biri olan Hyde Park’ın 1/3’ü kadar.
– 50 bin kent sakini olacak.
– 40 bin araçlık park alanı olacak.
– 23. metro istasyonu yapılacak. Deniz taksi ve tramvay hattı ekelenecek.
– Mevcut bulvarın uzunluğu artırılarak dünyanın en uzun bulvarı yapılacak. Bulvar, 65 metre yüksekliğinde dönme dolapla dekore edilecek.
– Bölgedeki en geniş alışveriş merkezi yapılacak.
– 10 farklı bölgeden oluşan her projenin kendi incisi olacak. Göze çarpan ve orijinal binalar, köprüler ve şehri girişi gösteren kompozisyonlar vb. gibi.
– Caddeler yeşillendirilerek motorlu araçlardan yayılan kirliliğin etkileri azaltılacak.

Dünyadan Örnekler İncelemeya Alındı

Bakü Beyaz Şehir projesinde uygun bir yaşamsal alan yaratılması, aşırı nüfus yoğunluğunun önlenmesi, çevresel kirlenmenin önüne geçilmesi, peysajın korunması, doğal ve insan kaynaklı nedenlerle oluşan olumsuz koşullara karşın önlemlerin alınmasına yönelik olarak yapılan çalışmalar öncesinde dünyanın belirli bölgelerindeki kent alanları, caddeler, plazalar incelemeye alındı.

Araştırma esnasında Londra (Belsize Park, Notting Hill, Pimlico, Broadgate, Covent Garden, Paddington, Canary Wharf, Mayfair), Central Birmingham (Brindley Place), Kingston-on Thames (Charter Quay), Manchester, Berlin (Potsdamer Platz, Prenzlauer Berg), New York (East Village, Upper West Side, Upper East Side, West Village, Battery Park City), Barcelona, Paris (Champs Elysees, La Defense) ve diğer pek çok şehir üzerinde çalışılırken Çin ve Hindistan’da bulunan kentleşmede öne çıkan yükselen pek çok şehir de göz ardı edilmedi.

Ulaşım Özellikle Dikkate Alınıyor

Tim Askew, Bakü Beyaz Şehir’in toplam arsa alanının yüzde 75’inin konutlara ayrılırken, yüzde 9’luk kısmının ofislerden oluşacağını dile getiriyor. Yüzde 5’lik bölüm perakende olanaklarına kavuşacak. Buna ek olarak “uyarlanabilir ticari alan” olarak isimlendirilen kategoride toplam sit alanının yüzde 11’i hesabın içine dahil ediliyor. Bu kategori binaların çoğunun giriş katında konumlanan pazar ihtiyaçları henüz net olarak tespit edilmemiş olan eğlence tesisleri, altyapı ve diğer hizmetleri temsil ediyor.

Şehir planı yapılırken ilk olarak kamu sağlık, kültür ve sanat, yüksek ve orta dereceli özel eğitim, spor, turizm ve catering tesisleri barındıracak şekilde iş ve sosyal alanlar dizayn edilmiş. Çok seviyeli yeraltı ve yer üstü otoparklar sosyal ve iş alanlarının geliştirilmesi için dahil edilmiş. Bakü Beyaz Şehir projesi kapsamında 2015 yılına kadar tüm yolların yapılması planlanıyor.

Araştırmalar ızgara şeklinde planlanmış kentlerde yüzde 26 oranında daha az araba kullanıldığını gösteriyor. Doğru ızgara düzeni olan yerlerde havanın daha temiz, yaşayanların ise daha az kilolu oldukları saptanmış. Tüm bu bilgilerden hareketle ulaşım altyapısına özellikle önem verilen kentte tüm binaların alışveriş imkanı sunulan alanlara 5 dakika yürüme mesafesinde olmasına dikkat ediliyor.

Bakü Beyaz Şehrin 10 Bölgesi

Yeşil Tepe – Şehrin ortasında huzur veren yeşil tepe

Master Planı Atkins’e ait olan Yeşil Tepe Bölgesi, batısında metro istasyonu ve Çeşme Meydanı ile Paris stilindeki az katlı evlerle çerçevelenmiş.

Toplam Alan: 22,5 ha
Konut: 312.200 metrekare
Perakande: 23.520 metrekare
Peysaj: Yeşil sokaklar, villalarda bahçeler
Avantaj: Özellikle sınırlı sayıda düşük katlı binalar ve düşük yoğunluklu konutlar ile şehir merkezinde villa parselleri sağlandı.
Çekim Merkezi: Aypara Rezidansı tepede körfez manzarası ile bölgenin dikkat çeken yapısı olarak değerlendiriliyor ve Bakü’nün modern mimarisine katkı yapacağı düşünülüyor.

Babek Şeridi – Mükemmel bir ticari konum

Master Planı Atkins’e ait olan kısımda önerilen konsept Babek Caddesi boyunca mevcut alanın ticari faaliyetler için bilinen kullanımını korumak. Buna göre 12 – 14 katlı açık geniş platformlu konut ve ticari binalar öneriliyor.

Alan: 23,8 ha
Konut: 251.640 metrekare
Ofis: 33.140 metrekare
Perakende: 49.000 metrekare
Peysaj: Yeşil sokaklar ve Meydan
Avantaj: Etkin bir şekilde geniş caddeleri ve park alanları ile planlanmış bölge, yaşamak ve ticari amaçlar için uygun. Babek Caddesine direk giriş ideal bir ticari lokasyonun yaratılmasını sağlamış.
Çekim Merkezileri: Kamusal meydan, okul, Babek Caddesi’nin girişindeki göze çarpan bina.

Babek Mahallesi – Merkezi iş çevresini saran karma kullanımlı alan

Master Planı Atkins’e ait olan Babek Mahallesi, projedeki en geniş mahalle olmasının yanı sıra Paris’te sıklıkla görülen mimari anlayışın parlak bir örneği. Planlanmış caddeler ve 5 – 7 katlı binalardan oluşan mahalle dikkat çekiyor.

Alan: 46,2 ha
Konut: 899.440 metrekare
Perakende: 147.900 metrekare
Peysaj: Yeşil sokaklar
Avantaj: İyi planlamış, orta yükselikteki binaları ve rahat park olanaklarıyla yeşil bir alan olması. İş merkezi ve metro istasyonuna yakınlığı cazip olmasını sağlıyor.
Çekim Merkezleri: Modern ofis binaları, yerel meydan, 2 okul

Park Bölgesi – Parka yukarıdan bakan konut alanı

Master Planı Atkins tarafından bölgede Merkez Caddesi ve Bakü’nün en büyük parkını çerçeveye alan 16 katlı bina zinciri mevcut. Yüksek katlı bina düzenlemeleri liman bölgesi ve Bakü Körfezi’ne ait güzel manzaralar sunuyor.

Alan: 24,0 ha
Konut: 606.920 metrekare
Perakende: 70.940 metrekare
Peysaj: Yeşil sokaklar ve yaya bölgeleri.
Çekim Merkezleri: Modern konutlar ve Nobel Park’ına giriş

Merkezi İş Alanı – Körfeze bakan iş alanı

Master Planı Atkins tarafından yapılan bölge, Bakü Beyaz Şehri’nin yüksek kısmı ve geniş ticaret caddelerinden birinin bitişiğinde bulunuyor. Burası Körfez’e bakan birbirinden bağımsız tam 11 gökdelenden oluşuyor.

Alan: 9,2 ha
Konut: 237.000 metrekare
Ofis: 85.800 metrekare
Perakende: 66.300 metrekare
Peysaj: Binalar arasında yaya bölgelerinde ve Kemer önündeki meydanda
Avantaj: Bakü Beyaz Şehri’nin tümü için en gözde bölgesi olacak. Yeni bir metro istasyonu buraya bağlanacak.

Çeşme Meydanı – Yeni bir eğlence ve dinlence merkezi

Master Planı F+A Architects tarafından yapılan Çeşme Meydanı, mevcut meydan ile benzerlik gösteriyor. 2 katlı binalarla çevrelenmiş alan açık bir alışveriş merkezi gibi organize edilmiş. Çeşme Meydanı, şehri yavaşça denize doğru yönlendiriyor ve zarif bir köprü ile alışveriş merkezine bağlıyor.

Alan: 16,4 ha
Konut: 307.280 metrekare
Ofis: 11.510 metrekare
Perakende: 102.430 metrekare
Peysaj: Bölgenin ortası tamamen sivil park olarak planlanmış.

Liman Bölgesi – Sahilde karışık kullanımlı yapılar

Master Planı, Foster and Partners tarafından yapılan bu bölge Bulvar’a yakın olmasından dolayı oldukça prestijli bir alan olarak nitlendiriliyor.

Alan: 41,9 ha
Konut: 742.410 metrekare
Ofis: 199.570 metrekare
Perakende: 97.430 metrekare
Peysaj: Yeşil gezinti alanı ve 3 park
Çekim Merkezleri: Konser salonu, Liman Kuleleri, Beyaz Şehir Ofis Binası, Alışveriş Merkezi ve okul

Alışveriş Merkezi

F+A Architects tarafından planlanan Alışveriş Merkezi projesi çeşitli eğlence ve perakende alanlarını içeriyor. Bu ülkede turizmin gelişmesi için de önemli bir girdi yaparak, bölgenin en büyük alışveriş merkezi olmak üzere tasarlanmış.

Alan: 400.000 metrekare
Konut: 8.000 metrekare
Ofis: 32 000 metrekare
Otel: 200 oda

Bulvar

Konsept projesi Atkins’e ait Bulvar’da ilk bakışta en önemli yapılardan biri otel olacak.
Alternatif su özellikleri ile özenle tasarlanmış peysajı, ziyaretçileri 65 metre yüksekliğe çıkaracak olan gözlem dönme dolap, alışveriş merkezi içinde bir buz pateni pisti, Bulvar’ın canlı festival atmosferini tamamlayacak.

Alan: 17,5 ha

Nobel Parkı – Mirasa yeni bir bakış

1883 yılında yapılmış olan Nobel Park, Atkins tarafından yeniden tasarlandı. Klasik olarak temalandırılan park, çocuklar için geniş bir oyun alanı sunacak.