Şelale Evi 75 Yaşında

Wright'ın Kaufmann Ailesi için tasarladığı, Pennsylvania-Pittsburgh'da bir akıntının üzerinde yer alan efsanevi ev, bu sene 75 yaşına girdi.

Aşağıda, editörlüğü Lynda Waggoner tarafından yapılan, fotoğraflarını ise Christopher Little’ın çektiği “Fallingwater” kitabından bir seçki yer alıyor.

Şelale Evi bu kadar önemliyse, diğer yapılar neden ona benzemiyor?

Bu Wright’ın kendisine defalarca sorduğu bir soru, yanıtı ise duymak istemeyeceği türden. Ününe rağmen, Şelale Evi devamı gerçekleşememiş bir baş yapıt olarak nitelendiriliyor. Bunun ana sebebi ise 1930’ların sonlarında, Kaufmann Evi’nin inşası henüz bitmişken, el yapımı üretimin sona erip endüstriyel tabanlı modernizmin baskın hale gelmesi. Bu sebepten Seagram binasının çok fazla ucuz kopyası varken bu konutun benzerlerine rastlamıyoruz.

Şelale Evi bir modernizm ürünü müdür?

Hayır. Philip Johnson’ın Glass House tasarımı veya Lever Evi birer modernist yapıdır. Şelale Evi alışılmadık bir formu olmasından dolayı modern bir etki yaratıyor fakat Ludwig Mies Van der Rohe ve Walter Gropius’un öncülüğünü yaptığı “modern mimarlık okulu”na dahil bir tasarım değil. Şelale Evi, genel tasarım anlayışlarının yanı sıra Wright’ın öncülüğünü yaptığı çizgisel formlar, el işçiliğinin kullanımı ve en önemlisi doğayı kucaklayan, doğaya benzeyen organik mimarlık yaklaşımı ile oluşturulan bir yapı. Döneminde çok takdir edilen ve MoMA’nın 1938 senesinde yapıya adanan ilk gösteriminden itibaren günümüze kadar övgüyle sözedilmiş, öncü olarak görülmüş bir bina. Fakat sağlamlık, doğruluk her zaman için kültürel egemenlikle paralellik göstermez. Bu durumun aynısı Le Corbusier ve Louis Kahn’ın da başına geldi.

Harika mimarlık ürünleri beraberlerinde mutluluğu da getirirler mi?

Şelale Evi, Büyük Buhran döneminde parasını koruyabilmiş bir aile tarafından finanse edilen ütopik bir proje. Fakat bir şaheserin içerisinde yaşamak insanı herhangi bir evde yaşamaktan daha mutlu etmiyor gibi görünüyor. Liliane Kaufmann yüksek dozda uyku ilacı alarak öldü. Yapının mimarı ve MoMA’da aynı konutla ilgili olan projede yer aldıktan sonra kariyerinde hızlı bir yükseliş yaşayan Kaufmannların oğlu Edgar, en büyük kazananlardı. Tabii ki biz de bu gruba dahiliz.

Bir baş yapıt oluşturmak zaman alıyor mu?

Eğer bir dahi değilseniz evet. Şu hikayeyi o kadar çok duydum ki inanmak zorunda kalacağım: En az Donald Trump kadar ilgiden ve iltifattan hoşlanmayan ve kendisine “usta” yakıştırması yapılmasından hoşlanan Wright, Mart 1935’te şiparişin detaylarını ve topoğrafik incelemenin sonuçlarını alır. Sonrasında 7 ay boyunca hiçbir şey yapmaz. Eylül 1935’te bir gün, meraklı Edgar Kaufmann Taliesin’den telefon açar ve Wright’ın ofisine gelmek ve tasarımın nasıl ilerlediğini görmek istediğini söyler. Wright ise teatral bir biçimde “Biz de sizi bekliyorduk Bay Kaufmann” diye yanıt verir ve şüphe içerisinde olmayan, ihmal edilmiş işverenini öğle yemeğine davet ederek, Şelale Evi tasarımını birlikte gözden geçirmeyi teklif eder. Wright sonra çok hızlı bir şekilde eskiz çizmeye başlar ve yanında çalışanlarına temize geçirmeleri için verir. Söylenildiğine göre eskizleri temize geçirenler kalemleri yeterince hızlı açamazlar, fikirler Wright’ın ellerinden adeta akmaktadır.