ŞPO: Belediye yasası bildiğiniz gibi değil

TMMOB Şehir Plancıları Odası (ŞPO), Belediyeler Yasa Tasarısı'nın yerel yönetimleri adeta talan edeceği, büyükşehir belediyelerini ise tam bir sorun yumağı haline getireceği uyarısı yaptı.

ŞPO tarafından hazırlanan raporda, tasarının yasalaşması durumunda yerel yönetimlerde önemli değişimlerin gündeme geleceğine dikkat çekildi.

2004’TEN DERS ALINMALI

ŞPO Raporuna göre, 10 yıl içinde ülke genelindeki belediye sayısı yaklaşık yüzde 60 azalacak. Büyükşehir belediyelerinin sınırlarının genişletilmesine dair önceki yılların deneyimleri ise gelecek hakkında da bilgi veriyor.

ŞPO, “Büyükşehir Belediyesi sınırlarının 2004 yılında pergel ile genişletilmesi sonrasında yaşanan 8 yıllık deneyim ve büyükşehir sınırları il geneli olan İstanbul ile Kocaeli illerinde yaşanan deneyim göstermiştir ki, büyükşehir-ilçe arasında var olan mevcut yasal yetki ve güç dağılımı ile bu sistemde hizmetlerin aksamadan sürdürülmesi olanaklı değildir” hatırlatması yapıyor.

EKSİK VE PAHALI HİZMET

Geçmiş deneyimlerin de hatırlatıldığı rapora göre, bugüne kadar büyükşehire dönüştürülen illerde hizmete ulaşmak zorlaşırken, alınan hizmetler (su, kanalizasyon vb.) pahalılaştı.

Köylerde yaşayanlar ile küçük beldelerden mahalleye dönüşen bölgelerde yaşayan halk açısından yoksullaşmaya neden olacak gelişmeler yaşandı.

Mevcut yetki ve güç dağıtımı ile sınırların genişlemesi de belediye hizmetleri açısından hizmetin de genişlemesi ve yaygınlaşması anlamına gelmiyor. Aksine, genişletilen sınırlar, belediyelerin ve seçilen belediye başkanının toplumdan kopması anlamına geliyor.

YEREL YÖNETİMDE ÇÖKÜŞ DÖNEMİ

Nüfus kriteri ile belde belediyelerinin köye dönüştürülmesi de hizmetin yerelden sağlanması ve toplumun kararlara katılması açısından büyük dengesizliklere neden olacak. ŞPO, ülkenin büyükşehire dönüştürülen bazı illerinde il özel idareleri kapatılırken, bazı illerde ise tam tersine daha da güçlendirilecek, görev ve sorumluluk alanı daha da genişleyeceği uyarısı da yaptı.

Odanın raporuna göre bu ikili anlayış yerel yönetim sistemini ilkesizliğe ve çöküşe sürükleyecek. (Ankara/EVRENSEL)

TASARI YASALAŞIRSA NELER OLACAK?

* 1591 belde belediyesi ile 16 bin 82 köyün tüzel kişiliği sona erecek, 29 il özel idaresi kapatılacak.

* Manisa’da toplam yerleşim yeri sayısı; 1584. Büyükşehir belediye başkanı seçilecek bir kişinin, mesafelerden bağımsız biçimde, yönetme yetkisine sahip olduğu tüm yerleşmeleri dönem boyunca yalnızca bir kez gidip görmek ve ziyaret etmek istemesi ve her gün bir yerleşmeye gitmesi durumunda görev süresi bu ziyaretler için dahi yeterli olmayacak.

* Bu yasa ile kapatılması ve mahalleye dönüşmesi öngörülen İzmir’in Ödemiş ilçesi, Birgi beldesinde belediye teşkilatının kuruluş tarihi 1889. Osmanlı öncesinde, Aydınoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmış, yerleşim tarihi ilk çağlara uzanan bir yerleşmenin 123 yıllık belediyesi kapatılırken, önemli bir yerel yönetim kültürü de yok edilecek.

* Turizm açısından önemli yerleşmelerde, belediyenin kapanması, hizmetin uzak bir merkezden verilmeye çalışılması, bu bölgelerde hizmetlerde kısa süre içinde büyük aksamalara neden olacak. Örneğin; Muğla’da, Marmaris ilçesi ile bu ilçenin mahallesine dönüşecek olan, yaz aylarında büyük nüfus çeken Bozburun beldesi arasındaki mesafe 51 km.

* Yapılan düzenleme ile Örneğin; Afyonkarahisar ilinde 89 belde belediyesinin 50’si kapanacak, köye dönüşecek. Beldelerin yüzde 56’sı kapanır ve köye dönüştürülürken, hizmetleri il özel idaresi verecek.

* Büyükşehir haline gelen Balıkesir’de köylerde bulunan tüm kaçak yapılar ruhsatlı sayılacak, komşu Çanakkale köyleri açısından bu uygulama söz konusu olmayacak.

CUMHURİYETTEN ESKİ BELEDİYELER

Tasarı ile 100 yıldan fazla ömrü olan belediyelerin kapatılması gündemde. Oysa Anadolu topraklarındaki yerleşmelerin bir bölümünde belediye kültürü, cumhuriyetten bile eski. ŞPO’ya göre belde halkına referandum ile önceden danışılmaması, yüzyıllık yerel yönetimin kapatılması Avrupa Yerel Özerklik Şartı’na da aykırı. ŞPO durumu, “Bir yandan ilin genelinde belediyeler halktan uzaklaşırken, kent merkezlerinde ise belediye sayısında artış yaşanmış, karmaşaya davetiye çıkarılmıştır. Zorlama karar ve bölünmelerle kentler parçalanarak ilçe ve belediye oluşturulmaya çalışılırken, yerleşmenin tarihiyle, kültürüyle ne derece bağdaştığı tartışmalı, atama isimlendirmelerle yerleşmeler kendi tarihlerinden ve kültürlerinden uzaklaştırılacaktır” şeklinde yorumluyor.

YOKSULLAŞMA BÜYÜYECEK

Köylere yönelik tip proje uygulamasının getirilmesinin mahalleye dönüşen ve “ruhsatlı yapılaşma” kavramı ile tanışacak olan köyler için ŞPO Raporunda, “Köylerin tek tip yapılarla donatılması riskinin ortaya çıkacağı” uyarısı yapıldı. Raporda, “Özellikle mahalleye dönüşen köylere yönelik bir ayrımın bulunmaması, köylerde yoksullaşmaya, vatandaş ile belediyeler arasında önemli çatışmalara neden olabilecektir” denildi. Ayrıca düzenlemede, 5 yıldan sonrası için hiçbir kısıtlama ve sınırlamanın olmadığı vurgulanan raporda, “sorunları 5 yıl ertelese de, 8 yıl önce düzenleme yapılan köyler için bugün geri atım atılıyor olması da dikkate alındığında, bunun çözüm olamayacağı açıktır. Bu düzenleme özellikle köylerde yoksullaşmayı daha da büyütecektir” denildi.