• 1 Temmuz 2016
  • 3931 defa okundu.

Süper Kent Diyarbakır Dosyası Başlıyor

İki ay boyunca dosya konusu olan kente dair güncel ve kapsamlı içerik üretmeyi amaçladığımız "Süper Kent" dosyamızda Temmuz ve Ağustos aylarında Diyarbakır’a odaklanacağız.

Diyarbakır dosyasında, gündem dolayısıyla, çoğunlukla Suriçi ve genel olarak Diyarbakır’daki soylulaştırma, mülksüzleştirme konularına ve kenti yeniden kurma çabalarına odaklanmayı planlıyoruz.

Suriçi’ndeki sokağa çıkma yasaklarının ardından, Diyarbakır Şehir Plancıları Odası’nın tespitine göre, Sur’da toplamda 1312 bina tamamen yıkılmış. Yıkılan yapılardan 125’i de tarihi yapılar. Yıkım tehlikesiyle karşı karşıya olan yapı sayısı ise 3187. 


Sur İlçesi – Yıkım öncesi hava görüntüleri


Sur İlçesi – Yıkım sonrası hava görüntüleri

Gözlerin Sur’a dönük olmasının sebepleri; kent mühendisliği ve mekânın yeniden düzenlenmesi; toplum mühendisliği ve toplumun yeniden düzenlenmesi olarak da okunduğunda bir taraftan İslamcı-neoliberalizmin başlıca ekonomik lokomotifi olan inşaat sektörünün, savaşı yeni lüks konut-ticaret alanları üretmek için bir fırsat olarak görmesi; egemenlerin güvenlik politikalarının aynı zamanda onların ekonomik amaçlarıyla nasıl uyum içinde ilerlediğini göstermesi ve Suriçi’ni kamusallaştırması; diğer taraftan da bu fırsatçılığı bertaraf edebilecek; Suriçi halkının, evleri, yaşantıları hakkındaki kararlara müdahale edebilecekleri; konut sorunlarına yerel yönetim ve bağımsız sivil toplum örgütlerinin ve halkın birlikte çözüm üretebilecekleri yöntemler geliştirme gerekliliği. Bunun yanı sıra bir diğer tartışılan konu da, kültürel mirasın korunması ve çatışmalı kentlerde savaş sonrası kentsel dokunun nasıl restore edilebileceği.

Ancak soylulaştırma riski kentin belli bölgelerinde, özellikle Suriçi’nde günümüzdeki savaş öncesinde de vardı. Kentsel dönüşüm ve ülke genelindeki TOKİ konutlarıyla tek-tipleşme, elbette Suriçi’nin yıkılmasından, günümüzde yeniden başlatılan savaştan çok daha geriye gidiyor.

Diyarbakır’ın mekansal değişimini anlamak için, Türkiye’deki kentsel gelişme dinamiklerine bağlı olarak 50’lerdeki göç hareketlerinin ve 90’lardaki yıkımdan sonra gelen köyden kente göçlerin mekandaki yansımalarına ve Dicle-kent gibi lüks-müstakil sitelerin yapıldığı dönemlere bakmak gerek. Mehmet Atlı, kentin mekansal yayılmasının 1950’lerden sonra nasıl olduğunu, “Hepsi Diyarbakır – Herkesin Bildiği Kimsenin Bilmediği” kitabında şöyle anlatıyor:

1960’lara gelindiğinde, Suriçi zaten dolmuş ve surdışındaki Yenişehir, kamu yapılarını da içeren, belli bir kentsel-mimari karakterle tanımlanmış durumdaydı. Türkiye’deki genel kentleşme dinamiklerine paralel bir biçimde, 50’li ve 60’lı yılların göçleri Diyarbakır’ı da etkilemiş ve zaten sıkışık durumdaki kentsel mekan stoğu yetmemeye başlamıştı.

Bu göç dalgasıyla, 1960 ve 70’lerde, çekirdekteki tarihi merkezin (Sur’un) dışındaki Bağlar ilçesi şekilleniyor.

70’lerin sonlarından başlayıp, 80’ler boyunca sürecek ve 90’larda ‘bölge’de yaşanan savaşın büyüttüğü göçlerin ardından zirve yapacak olan yap-sat trendinde, Bağlar’da gecekonduların, kaçak yapıların çoğu, aynı altlık üzerinde çok katlı olarak yükseldiler.

1950 sonrası ve 1990’larda farklı dinamiklerle yaşanan bu iki göçün ve mekansal değişimlerin ardından 2000’li yıllarda Dicle-kent gibi lüks-müstakil sitelerin yapıldığı Kayapınar İlçesi de çoğunlukla, eski kent merkezlerinden bu bölgeye göçlerle şekilleniyor. 


Mehmet Atlı’nın “Hepsi Hepsi Diyarbakır” kitabından


Mehmet Atlı’nın “Hepsi Hepsi Diyarbakır” kitabından

Dosyada, ilk olarak, yıkımlardan önce, Diyarbakır’daki konut stoğu problemini çözmek için tektipleşmiş TOKİ konutlarına alternatif sosyal konut üretmeyi amaçlayan bir projeyle ilgili Mayıs 2014’te yapılmış bir söyleşinin çevirisine yer veriyoruz.    

Kaynaklar
http://xxi.com.tr/yazilar/sur-notlari-yikim-kusatma-yeniden-insa
http://www.imctv.com.tr/surda-toplam-1312-yapi-tamamen-yikildi/
http://www.diyarinsesi.org/haber/diyarbakir-surici-koruma-paneli-18-haziranda-85006.htm
“Hepsi Diyarbakır – Herkesin Bildiği, Kimsenin Bilmediği”, Mehmet Atlı
http://aljazeera.com.tr/interaktif/uzaydan-sur-oncesi-ve-sonrasi                                                                                                     

Etiketler

Bir yanıt yazın

7 gün içinde en çok

İlgili Haberler

-->