Tarihi Karşıyaka İstasyon Binası Yıkılmasın!

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk demiryollarından olan Basmane-Bandırma hattının önemli yapılarından 1800’lü yılların sonunda yapılan Karşıyaka İstasyonu’nun tarihi dokusu göz ardı edilerek iç bölümleri yıkılmaya başladı.

Birbiri ardına gelen metro durakları, yeni ulaşım sistemlerinin açılış kutlamarındaki o balonlu müzikli kutlamalar, zevk verici bir madde gibi bazı gerçeklerin ve yanlızlıkları unutmamıza neden oluyor.

Unutkan bir toplum olduğumuz tekrarlarına düşmeden günü kurtarmak adına kaybettiklerimizi çok sonra farkkettiğimizi de belirtmeden geçemeyeceğiz. Özellikle fiziksel mekanda açılan her bir yaranın bundan yıllar sonra bize “ah keşke zamanında bu yapılmasaydı” olarak geri döndüğünü henüz bu yaşta anlamış biri olarak, bu hataya budenli genç bir Cumhuriyet’te kaç kere düşüldüğünü görmek gerçekten üzücü.

“Nedense” çözümsüzlüğün devamlılığını sağlamak adına geliştirilmiş gözüken ulaşım sistemleri istenilen devingenliğe ulaştı. Sırrı Süreyya Önder’in tespiti oldukça yerinde; “ilk köprüyü yapalım sorun çözülecek! Ardından diğeri ardından diğeri… 30’a kadar gider…” Peki ya ardında bıraktıklarımız?

Yeni metro sistemleri kurgulandı. Öyle istasyonlar doğdu ki dünyaca ünlü isimlerin tasarımı gerekti… Bir de bazı istasyonlar vardı ki bir dünya mirasıydı ve devre dışı kaldı… Örneğin Haydarpaşa… Kaderi meçhul!

Buna benzer fakat muhtemelen yine İstanbul’un gölgesinde pek duyamadığımız bir örnek de İzmir de var. Tarihi Karşıyaka İstasyon Binası yapılacak metro için işlevsiz kaldı ve çürümeye bırakıldı. Bu sefer onun hikayesine bakıyoruz.

“İzmir için Bir Odak”

Bahsettiğimiz yapı aslında hem kent belleğinde hem de demiryolu tarihinde özel bir yere sahip. 120 yıla tanıklık eden bu istasyon bir çok ilke ev sahipliği yapmış. Demiryolları tarihinde ilk kez kombine taşımacılık Karşıyaka’da gerçekleşmiş. Banliyö trenle, atlı tramvaylarda kombine bilet uygulaması burada 21 Ağustos 1903 tarihinde başlamış. Yine banliyö trenlerinde ilk mevki uygulaması Karşıyaka trenlerinde başlıyor. 1984 yılında vagonlar üzerinde edna (adi), evsat (orta), ala (çok iyi) yazıyor sonraki yıllarda ise Vali Hasan Fehmi Paşa bu yazıları kaldırarak birinci, ikinci ve üçüncü yazdırıyor.

Fakat bunlardan çok daha önemlisi İzmirliler için buranın bir buluşma noktası olması. Karşıyaka için bir odak… 70’lerde, henüz Adliye ve Kaymakamlık binaları ortada yokken, o vardı… 1990’lı yılların başında istasyonun hemen yanına katlı otopark yapılması başlatıldığında çevre sakinleri ve çevreciler sıkı bir kampanya yürüterek katlı otoparkın inşaatını durdurmuştu! “Tam işte o tarih de istasyon binalarından birinde kahvehane işleten Uşaklı Naci Ağabey’in mekanında tren yoluna sıfır bir masada tavla partileri yaptıklarını söylüyordu Alahattin Gürırmak.

Yüklenici Anıtlar Kuruluna Proje Sundu mu?

Vehbi Moğol ve Tufan Atakişi, “Karşıyaka Tarihi İstasyon Binası Karşıyaka Müzesi olsun” kampanyasını ilk başlatan isimlerden. Birçok STK ve vatandaşında desteklediği kampanya İzmirlililerin anılarında oldukça naif kent belleğinde yeri büyük olan büyük bu istasyonun çürümeye bırakılmasını önlemek için.

Geçtiğimiz günlerde ise bir basın açıklaması yapıldı.

Gurup adına konuşan Araştırmacı-Yazar Tufan Atakişi: ” Karşıyaka İstasyonu’nun Kent Müzesi olması için 2010 yılının Mart ayından bu yana uğraşıyoruz. Değişik dönemlerde yetkililerden söz almamıza rağmen bu güne kadar hiçbir gelişme olmadığı gibi hafta başı tarihi binanın içi yıkılmaya, doğramalar sökülmeye başlandı. Biz bu işlemlerin hangi kurum tarafından neden ve niçin yaptırıldığını yetkililer tarafından Karşıyakalılar resmen açıklanmasını istiyoruz. Bir oldu-bittiyi kesinlikle kabul etmeyeceğiz.” dedi.

Yapının Levent Merter adlı bir yükleniciye 9 ay gibi bir sürede bitirmesi için ihale edildiğini belirten grup yüklenici bu tarihi dokusu olan alanda ne yapacağını sordu. Ayrıca İstasyonun 1.derece sit alanında bulunduğunu vurgulayan Atakişi; “Acaba Anıtlar Kurulu’ndan burası için bir proje alındı mı? Bu sorularımızın açıklanmasını istiyoruz. Hürol Dağdelen bir yazısında bu tarihi istasyonun kent müzesi yapılmasını, toplanan materyallerin da burada sergilenmesini belirtmişti.” dedi. Basın açıklamasına Karşıyakalıların yanısıra, MHP Karşıyaka Belediye Başkan Adayı Lütfi Kılıç, İşçi Partisi Belediye Başkanı Adayı İrfan Erol, Türkiye Gazeticiler Sendikası İzmir Başkanı Halil İbrahim Hüner, Atatürkçü İzmirliler Grup Başkanı Yücel Kaya katıldı.

“Restore Ediyoruz”

İddialar konusunda İHA’ya açıklama yapan Devlet Demiryolları 3.Bölge Müdürü Selim Koçbay, “Karşıyaka istasyonumuzu aslına uygun şekilde restore ediyoruz. Ya müze yapılacak, ya da çeşitli etkinliklerde kullanılacak. Bu konuda ileri sürülen iddialar gerçeği yansıtmıyor. Yıkılması kesinlikle mümkün değil” diye konuştu.

Açıklamalardan bina ile ilgili bir kararın bulunmadığı düşünülmekte. Bu denli özel bir yapıya müdahele yapılırken, ihaleye çıkarken “ya müze olacak ya da çeşitli etkinliklerde kullanılacak” gibi değil, açıkça ne için onarıma gidildiği ve projesinin ne olduğu belirlenerek gidilir. Belli olmalıdır! Tarihi yapılara müdahele ederken “ah keşke böyle olmasaydı” dememek için konuyu takip etmeyi süredüreceğiz…