Türkiye Projeleri Panel Serisinin Beşincisinde ”Havalimanları” Tartışıldı

Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD) tarafından düzenlenen Türkiye Projeleri panel serisinin beşincisi, Seranit Grup sponsorluğunda, “Ulaşım Yapıları / Havalimanları” teması ile 22 Eylül 2016 tarihinde TSMD Mimarlık Merkezi’nde yapıldı.

Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD) Yönetim Kurulu Başkanı Aytek İtez ve Seranit Grup Proje ve İş Geliştirmeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Banu Uçak’ın açılış konuşmalarını yaptığı panelde, Türkiye’nin son dönemdeki en önemli yatırımları arasında yer alan ve 3. Havalimanı başta olmak üzere birçok yerde inşa çalışmaları devam eden havalimanı projelerinin elde ediliş yöntemlerini ve süreçlerini tartışmak üzere mimarlar, işverenler ve yükleniciler bir araya geldi.

TSMD Yönetim Kurulu üyesi Hacer Ayrancıoğlu Yetiş’in moderatörlüğünde düzenlenen panelde, Tekeli-Sisa Mimarlık’tan Doğan Tekeli, Ercan Çoban Mimarlık’tan Ercan Çoban, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’nden (DHMİ) Etüd Proje Şube Müdürü Sevgi Tokgöz, TAV İnşaat Genel Müdür Danışmanı Tayfur Özuğurlu ve AECOM Türkiye Ulaştırma Bölüm Lideri Serkan Mahmutoğlu konuşmacı olarak yer aldı.

Panelde ilk olarak söz alan Doğan Tekeli, mimarı Hayati Tabanlıoğlu’nun olduğu Atatürk Havalimanı’ndan bahsederek, Sami Sisa ile beraber kurdukları ofislerinin “havalimanları” konusunda ilk tanışmalarının 1989 yılında Antalya Havalimanı Yarışması ile olduğunu söyledi. Antalya Havalimanı’nın tasarımında Antalya’da o dönem postmodern turizm yapılarına kontrast oluşturacak bir yaklaşım ile sade ve yalın bir tasarım elde ettiklerini ve projenin birinci seçilerek uygulandığını aktardı. Uygulama sürecinde yaşadıklarını keyifli bir şekilde izleyiciler ile paylaşan Tekeli, artık Yap-İşlet- Devret modeli ile havalimanlarının yapıldığını, bunun da bazı sıkıntıları beraberinde getirdiğini ifade etti. Sabiha Gökçen Havalimanı’nın yapılış sürecinde programlarda değişiklikler yapıldığını, müteahhit ile karşı karşıya kalındığı için bazı zorlukların yaşandığını belirterek, “Müteahhitler doğaları gereği kendi çıkarlarını düşünürler.” dedi. Sözlerini tamamlarken, DHMİ’ye “havalimanları yapılırken, maliyet – kamu yararı istatistiki hesapları yapılıyor mudur?” sorusunu yöneltti.

DHMİ Etüd Proje Müdürü Sevgi Tokgöz, DHMİ’nin faaliyet alanlarını aktararak, havalimanları konusundaki deneyimlerini paylaştı. Yeni bir havalimanı yapma kararının, yolcu ve uçak trafiğinin zamanla artış göstermesiyle yeni terminallere ihtiyaç duyulmasından ötürü alındığını söyledi. Tokgöz, havalimanlarının %57’sinin Yap-İşlet-Devret yöntemiyle, %41’inin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile, %2’sinin ise DHMİ İhale Yönetmeliği ile yapıldığını ifade etti. YİD (Yap-İşlet-Devret) modelinin avantajları ve dezavantajlarını aktaran Tokgöz, 3. Havalimanı’ndan genel hatlarıyla bahsetti.

TAV İnşaat Genel Müdür Danışmanı Tayfur Özuğurlu, havacılık sektörü hakkında bilgi vererek, Atatürk Havalimanı’nın yapılış aşamalarından bahsetti. Terminal tasarımındaki parametreleri aktaran Özuğurlu, “Terminal binaları büyüyebilir olmalı, her seferinde yeni havaalanı yapılmamalı.” dedi. Sürdürülebilirlik konusuna önem verdiklerini, İzmir Adnan Menderes Havaalanı’nın LEED “Silver” sertifikası aldığını söyledi ve bunun tasarıma yansımalarını özetledi.

Mimar Ercan Çoban, mimari müellifliğin öneminden bahsederek, yarışmaların mimarlar için ikinci bir eğitim olduğunu ve artık yarışma ile havalimanlarının elde edilmediğini vurguladı. Ankara Esenboğa Havalimanı’nın yapılış sürecini ve yaşadıklarını aktaran Çoban, bu projede TAV ile verimli ve güzel bir çalışma yaptıklarını belirtti. YİD modelindeki endişelerini paylaşarak, havalimanlarında ticari birimlerin çok arttığını, yolcuların neredeyse oturacak yer bulamayacaklarını söyledi.

AECOM Türkiye Ulaştırma Bölüm Lideri Serkan Mahmutoğlu ise, kurumundan bahsederek faaliyet alanlarını aktardı. 3. Havalimanı’nın hava tarafı tasarımlarını (kule, altyapı, vs.) yaptıklarını belirten Mahmutoğlu, 3. Havalimanı’nın 150 milyon yolcu kapasitesi ve 22 milyar Euro maliyeti ile, Dünya’daki en büyük havalimanı olduğunu söyledi.

Panelin en çok sorgulanan konusu, 3. Havalimanı’nın mimarının kim olduğu konusu oldu. İzleyicilerden mimar Semra Uygur, DHMİ’ye “Dünyanın en büyük havaalanı projesini yapıyoruz demek yerine, en iyi tasarımlı havaalanını yapıyoruz deseydiniz daha iyi olmaz mıydı?” sorusunu sorarak, “Kamu ile şeffaf bir şekilde proje ve mimarlarının kim olduğu paylaşılmalı.” dedi. Bunun üzerine Sevgi Tokgöz, 3. Havalimanı’nın avan projesini DHMİ’nin yaptığını, uygulama projelerini ise yabancı ofislerin (Grimshaw Architects, Nordic Office of Architecture, Haptic Architects) yapacağını söyleyerek yanıt verdi. Ayrıca Ercan Çoban’ın yarışmalar konusundaki hassasiyetine, “Havalimanlarının yarışmayla yapılması gerektiğini düşünüyoruz fakat yarışma açmamız çok zaman alan bir iş, bizim maalesef çoğu projede o kadar zamanımız yok,” dedi.

Semra Uygur: “Ercan Çoban’ın da söylediği gibi Atatürk Havaalanı’nı, o dönem anlayamadığımız bir şekilde ihale edilerek yapılacaktı. Meslektaşlar, TSMD, herkes bunu protesto etti, serbest mimarlar derneği yönetimi olarak özellikle bu havaalanlarının yarışmayla elde edilmesi için o zamanki ulaştırma bakanına kadar gittik ve bunların yarışmayla elde edilmesini sağlayabildik ama gerçekten büyük bir uğraş ile bunu başarmıştık. O başardığımız şey bugün Türk hava meydanlarının en başarılı havaalanlarını var etti. Bunların başında da Esenboğa Havaalanı geliyor. Havalanları gibi büyük bedeller ödenen, kamunun ve dış kullanıcıların sürekli gözü önünde bulunan kamusal yapıların neden yarışmayla çıkartılmadığını doğrusu ben söylediğiniz nedenler açısından anlamlı bulduğumu söyleyemeyeceğim. Evet, biz son on senedir çok fazla havaalanı açıyoruz; bu planlı bir kalkınmaysa bunların yarışmaları da çok iyi organize edilebilir. Ancak bugünden yarına ‘Şunu da yapalım!’ diyorsanız yarışma yapma şansımız olamıyor.” diyerek Sevgi Tokgöz’e cevap verdi. 

Panelde diğer bir tartışılan konu da, Celal Abdi Güzer’in Ankara’dan yurtiçine ve yurtdışına uçuşların çok azaltığını belirtmesi üzerine Ankara’dan uçuşların neden İstanbul aktarmalı yapıldığı oldu. İstanbul’u büyütmek politikası, Konuya yönelik Tayfur Özuğurlu, İstanbul’un dünyada “hub” terminal yapılmak istendiğini, bu nedenle aktarmaların İstanbul’dan yapıldığını açıkladı. 

“Türkiye Projeleri Panel Serisi” önümüzdeki aylarda farklı konu ve projeler ile devam edecek.