Uzaktan Eğitim Sürecinde “Evinde Parazit Mekan Yarat” Atölye Çalışması

Çukurova Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü'nde Öğretim Üyesi olan Dr. Özlem Şenyiğit, uzaktan eğitim sürecinde öğrencilerin uzun süre evinde vakit geçirmek zorunda kalmasını avantaja çevirmek üzere "Evinde Parazit Mekan Yarat" başlıklı atölye düzenledi.

Şekil 1: Heath Robinson’un çalışmalarından katlanır bahçe, 1933

Çocukluğumuzun Parazit Mekanları!

Hemen hemen bütün çocuklar için evinde kendi dünyasını/ mekanını yaratmak vazgeçilmezdir. Hangimiz yastıkları devirip, sandalyeleri ters çevirip bir hacim yaratmadık ki, hiç olmadı yatağın altına geçer, yada dolabın içine sığışır orada kendi boyutlarımızda yeni işlevli mekanlar yaratırdık.

Solda Şekil 2: URL1, Sağda Şekil 3: URL2

Şekil 4: URL3

Yaş aldıkça mekanlara hem boyutsal olarak uyum sağladık hem de herkes için üretilen genel geçer mekanlara adapte olmayı öğrendik. Bu duruma itirazlarımız yada yeniliklerimiz oluyor elbette. Bu durumda mevcut mekanlarımıza yeni hacimler üretmek yerine çoğu zaman mekan stoğumuza donatı elemanlarıyla makyajlar yapmayı ve/veya fonksiyonlarını yenilemeyi tercih etmekteyiz. En radikal tavrımız ise duvarlarımızı yıkıp yaşam boşluklarımızı değiştirmekle olmakta. Elbette bu söylemimin büyük bir payı çoğunluğumuzun oturduğu çok katlı apartmanlara ait.

Peki bu varsayımlardan yola çıkarak pandemi döneminde uzaktan eğitimimizde nasıl bir çalışma yapmak istedik?

Yapacaklarımız sınırlı ama hayallerimiz özgür tamda çocukluğumuzdaki gibi. Yeniden evimizi keşfetme, potansiyelleri ortaya çıkarmak için çalışmalara başladık. Başladık diyorum çünkü bu kadar apar topar evlerimize çekilmek hem üzerimizde stres yarattı hem de evi keşfetmek zaman alan bir şeydi. Tabi bir de mevcut alanımızda nasıl bir fonksiyonla ne tür bir mekan yaratacağız konusuna hakkını verecek kadar kafa yormak lazımdı.

Bu bağlamda çalışmada yapılmak istenen

Geçirdiğimiz olağan üstü bu pandemi döneminde, öğrencilerin uzun süre evinde vakit geçirmek zorunda kalmasını avantaja çevirebilmeye çalışmak.

Göreceli bu zorunlu bekleme alanını öğrencinin keşfetmesini sağlamak ve sonrasında kendisi için bir mekan oluşturmasına niyet etmek bu çalışmanın beklentisiydi. Fakat evin keşfi sonrasında yaratılacak mekan bir tadilat olmayacak düpedüz çocukluğumuzdaki gibi (hatta o dönemden daha da cesur hayaller kurarak) bir parazit mekan oluşturulacaktı.

Peki Nedir Parazit Kavramı, Parazit Olma Hali?

Parazit, bulunduğu yerin varlığına bağlı olarak var olduğu yerden beslenen bir organizma olarak tanımlanabilir. Parazit Organizmaların konakçı ile olan ilişkisinde parazitin ev sahibinden yarar sağlaması söz konusu.

Ekolojik Bir İlişki…

Mimarlık gündeminde güncel bir tasarım yaklaşımı olan parazit mimari;

Biyoloji alanında var olan parazit organizmaların konakçı ile ilişkisine benzer bir oluşum ile mevcuda entegre küçük ölçekli tasarımlardır. Bu tasarımlar var olan mekânların/boşlukların, durumları-olasılıkları-potansiyellerini kavramak, açığa çıkarmak, adapte olmak ve var olmak potansiyeliyle oluşmaktadır.

Şekil 5. Parazitik Yatak Odası, 1971, Switzerland (URL4)

Parazit mimari ürünler eklemlenerek/nüfuz ederek, yararlanan, faydacı bir ilişki kurarlar.

Şekil 6. Asılı Yürüyüş Yolu, Polonya (URL5)

Şekil 7. İngiltere’de evsizler için konsept proje, 2015, İngiltere (URL6)

Çukurova Üniversitesi Mimarlık Bölümü Temel Tasar Dersi Uzaktan Eğitim Atölye Çalışması

“Evinde Parazit Mekan Yarat” başlıklı atölye çalışması tam da bu parazit olma durumundan yola çıkarak Ç.Ü. Mimarlık bölümü Temel Tasar Dersi öğrencileriyle uzaktan eğitim süreciyle deneyimlendi.

Öncelikle parazitin anlamı, parazit olma hali, parazit mimari, parazit mekan kavramları çerçevesinde bir anlatı gerçekleştirildi.

Ardından öğrencilerin yaşadıkları evlerinde (pandemi döneminde sığındığı mekan da diyebiliriz) kendi tanımladıkları işleve uygun, istediği bir yüzeye, boşluğa… eklemlenen parazit bir mekan kurgulamaları beklendi. İfade araçlarımız ise; zorunlu uzaktan eğitimin sınırları çerçevesinde eskizler ve imkan dahilinde maket(ler)di.

Ürettikleri parazit mekanlar yoluyla uzaktan uzaktan, motivasyonu kırmamaya çalışarak, yapılanların hikayeleri anlaşılmaya çalışıldı, ifadeler sorgulandı nedenler, amaçlar ve amalar tartışıldı.

Atölye çalışması çıktılarından beklenenler:

Yeni tasarım araçlarını keşfetme, deneyimleme,
Mekânı anlama ve yeni bir mekân oluşturma çabasının bağlamsal düşünceyle yoğrulmasını sağlama,
Yerle kurulan ilişkinin sorgulanması,
Mekânın parazitik bir şekilde yeniden sahiplenildiği ve anlamlandırıldığı tasarım yaklaşımlarını deneyimleme,
Parazit mimari üzerinden geçicilik, sürdürülebilirlik, esneklik, dönüştürülebilirlik, hareketlilik, taşınabilirlik gibi kavramları tartışma idi.

Atölyeden elde edilen bazı sonuç ürünler:

Mimari tasarım eyleminde insan-mekan-çevre arasında alternatif ilişki kurma biçimlerinin geliştirilmesi tasarıma zenginlik katacaktır. Bu da tasarım araçlarının keşfedilmesiyle ve deneyimlenmesiyle üretimi çoğaltacak ve sorgulatacaktır. Mimari eğitim süreci sadece biçim üretmek değil ayrıca bilgi üretmek sürecidir de. Bu bağlam ve hedefler doğrultusunda yapılan atölye çalışmasını ve elde edilen ürünlerden birkaçını sizlerle paylaşmak isteriz.

Not: Belki de en bildiğimiz güvendiğimiz yerden keşif ve tasarıma başlamak bize cesaret verecektir.