Varşova’nın Unutulmuş Kent Tarihine Bir Kapı Aralamak

İstanbullu sanatçı Aslı Çavuşoğlu ve Polonyalı mimarlık kolektifi Centrala, 2. Dünya Savaşı'nda yıkıma uğrayan Varşova'nın yeniden yapılanmasını hatırlatan bir kamusal alan projesi gerçekleştirdi.

Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi Varşova’nın (POLIN) katkılarıyla Açık Müze Programı’nın Yahudi Kültürel Mirası Projesi çerçevesinde yapılan Kesit projesi, Polonyalı mimarlık kolektifi Centrala ve İstanbullu sanatçı Aslı Çavuşoğlu’nun arkeolojik kazı yöntemlerinden yararlanarak Varşova’nın unutulmuş tarihine odaklandıkları bir kamusal alan müdahalesi.

2. Dünya Savaşı’nın ardından yerle bir edilen Varşova’da, bina yıkıntılarıyla ne yapılacağı dönemin mimar ve şehir plancıları için ciddi bir sorundu. Özellikle getto bölgesinde inanılmaz boyutlara ulaşan bu hafriyat kümelenmelerinin, Varşova’nın travmatik geçmişiyle bir devamlılık yaratmak adına, dönüştürülerek yeni binaların yapımında kullanılmasına karar verilir.

Mimar Bohdan Lachert savaştan önce getto mahallesinin büyük bir bölümünü oluşturan Muranow bölgesinde inşa ettiği apartmanları, bu hafriyat atıkları zemini üzerinde yükseltmeye karar verir. Böylece inşa ettiği alan üzerinde hem yeni bir hayatın şekillenmesini, hem de tüm apartman kompleksinin bir nevi anıt işlevi görmesini amaçlar. Yeni bina yapımında kullanılamayacak kadar zarar görmüş atık hafriyatın üstü toprakla kaplanır, ağaçlar ekilir ve zamanla kamusal mekanların neredeyse doğal bir parçası haline gelir. Boyutları 44 metreden 2 metreye kadar değişen bu yapay tepeciklerle günümüz Varşova’sında karşılaşmak hala mümkün.

Sanatçı Aslı Çavuşoğlu ve Centrala Muranow, Karmelicka Sokağı 2B’de bulunan bu yapay tepeciklerden biri üzerinde 20-25 Eylül 2015 tarihleri arasında bir hafta süren bir kazı yaptılar. Herkese açık olarak yapılan bu kazıda bulunabilecek yakın dönem arkeolojisiyle ilgili objeler de ziyaretçilere sunuldu.

27 Eylül tarihinde açılan kesit, kazı alanından çıkarılan toprakla doldurularak, üzerinde kazılan bölgenin yerini hatırlatmak amacıyla bir bitki ekildi. Kesit çalışmasını sanatçılar “yaşadığımız şehirle olan ilişkimizin kesintiye uğraması üzerine düşünmeye davet eden bir proje” olarak tanımlıyor.