Yenikapı Kazı Günlüğü büyüledi

Marmaray kazılarında İstanbul, Geç Osmanlı'dan Erken Bizans'a ve neolitik çağa kadar katman katman açıldı. Kazıların nefes kesen macerası, kitaba dönüştü.

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü Yenikapı’da sürdürdüğü kazıları ‘Fotoğraflarla Kazı Günlüğü’ ismiyle kitaplaştırdı. 2004 yılından bu yana süren kazılar sırasında çekilen fotoğrafların yayımlandığı kitapta Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün kazı defterine yazdıklarına da yer verildi. Gül ”İstanbul’un muhteşem tarihini bir kez daha göz önüne çıkartan bu eserlerin insanlığın çeşitli dönemlerine ait çok önemli ipuçları vereceği ve bilim insanlarına ışık tutacağı muhakkaktır” şeklinde yazmış. 8 yıldır süren kazılarla ilgili bilgilerin açıklandığı kitapta, çok çarpıcı fotoğraflar yer alıyor. Kar ve yağmur gibi zorlu hava şartlarında, gece gündüz sürdürülen zorlu kazı çalışmalarında mola sırasında işçilerin kazı alanında namaz kılarkenki fotoğrafları kitapta yer aldı.

Yenikapı’da 58 bin metrekare alanda deniz seviyesinin 3 metre üzerinde başlayan arkeolojik kazılar sırasında +3 metre ile -1 metre arasında Geç Osmanlı Dönemine ait kültür dolgusunda 19. yüzyıla tarihlendirilen küçük imalathaneler ve işliklere ait mimari kalıntılar ile sokak dokusu ortaya çıkarıldı. İstanbul tarihinin en kapsamlı arkeolojik kazılarına dönüşen bu çalışmalar sırasında, merkezi bir istasyonun kurulacağı Yenikapı’da -1 metre ile -6,30 metre arasında, Erken Bizans Dönemi’nin en büyük liman olan Theodosius Limanı bulundu.

Roma İmparatorluğu’nun büyüyen yeni başkentinin ihtiyaçlarını karşılamak üzere Marmara Denizi kıyısına I. Theodosius (379-395) tarafından Lykos (Bayrampaşa) Deresi’nin ağzına yaptırılan Theodosius Limanı’nın, Lykos Deresi’nin taşıdığı miller sonucu işlevinin önemli bir bölümünü yitirmiş olmasına rağmen, küçük gemi ve teknelerin barındığı bir liman olarak 11. yüzyıla kadar kullanılmaya devam edildiği tespit edildi. 3 ayrı bölgede sürdürülen kazılarda Marmaray kazı alanında 13, metro kazı alanında 22 olmak üzere değişik ölçü ve tipte 5-11. yüzyıllara tarihlendirilen 35 tekne kalıntısı gün ışığına çıkarıldı. Yenikapı batıkları, Bizans Dönemi gemi tipolojisi, gemi yapım teknolojileri ve bu teknolojinin gelişimine ilişkin önemli bilgiler kazandırdı.

35 bin eser belgelendi
Marmaray ve Metro Projeleri kapsamında yürütülen Yenikapı kazılarında Neolitik Dönem’den başlayıp, kesintisiz olarak günümüze 35 bin eser belgelenerek bilimin hizmetine sunuldu. İstanbul’un 8500 yıllık süreç içinde geçirdiği kültürel, sanatsal ve jeolojik değişimi, gemi teknolojisi, kent arkeolojisi, arkeo-botanik, sanat tarihi, deniz ticareti, filoloji ve dendrokronoloji konularında önemli belgelere ulaşıldı.

8500 yıllık İstanbullular
Theodosius Liman tabanı dolgusu altında deniz seviyesinin yaklaşık 6.30 metre altında Neolitik Döneme ait basit taş temelli dal örgü mimari kalıntılar ile urne tipi mezarlar bulundu. İstanbul tarihini 8500 yıl geriye götüren mezar tipinin yakın benzeri bu coğrafyada bilinmiyordu.