1. Mansiyon, 19 Mayıs İzleği Kentsel Tasarım Yarışması

Proje Raporu

GENEL KONSEPT VE YAKLAŞIM KARARLARI

Alanın her noktasını sakinleştirmek ve arındırmak için yeşilin kentsel kullanımı ile beraber kentin içine sızması sağlanmıştır. Oluşturulan 19 Mayıs İzleği de bu sistemin bir parçası olarak Atatürk’ün 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkışını ve Mıntıka Palas’a varış hikayesini deneyimleterek, bilgilendirerek bütüncül yeşil sisteme entegre olmaktadır.

Proje önerisinde SAMSUN için:

• Daha çok aktif yeşil
• Denizle daha çok ve daha zengin ilişki
• Daha güçlü deneyim, hissetme-kentsel hafıza
• Daha çok bisiklet ve yaya dostu kurgu
• Daha çok kamusallık ve daha çok sosyal birliktelik,
• Daha çok üretim,
• Daha çok sanat,
• Daha çok paylaşım
• Daha az gürültü
• Daha az kirlilik
• Daha az çevresel stres
• Daha az yapay görsel uyaran amaçlanmıştır.

19 MAYIS İZLEĞİ

19 Mayıs 1919’da Atatürk’ün Samsun’a ayak basması, sadece Samsunlular için değil, tüm ülke ve geleceği için dönüm noktası olmuştur. Bu sebeple bu mekanlar, sadece kentsel hafızadaki yeri değil, ülkenin her yerinden ve hatta dünyanın farklı yerlerinden gelen insanlar için özel ve duygu yüklü bir deneyim olması açısından önemlidir. Bu bağlamda proje kapsamında, 19 Mayıs İzleği, kent içinde bir açık hava müzesi olarak kurgulanmıştır. Açık hava müzesi, hem ziyaretçilerin Atatürk’ün 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkışını ve Mıntıka Palas’a varış hikayesini gerçek yerleri ile ilişkilendirerek deneyimlemesini, hem de bu noktalar ile üst üste düşecek bir omurga üzerinden hikayeyi ve o zamanki diğer bağlamsal ilişkileri anlamalarını ve hissetmelerini sağlamaktadır. Oluşturulan omurga ile, önemli noktaları bilgilendirme düzenlemeleri ile bütünsel olarak ilişkilendirerek izleyebilmeyi ve bunu deneyime dönüştürebilmeyi sağlayan bir sistem önerilmiştir.

Bellek, Deneyim ve Hissetme

19 Mayıs İzleği ile sunulan deneyim, Kurtuluş Savaşı ile ilgili genel bilgiler vererek başlamakta, izleğin üzerinde yürüyen insanlar birden kendilerini Kurtuluş İskelesi’ne bakarken bulmaktadır. Devamında Atatürk’ün ilk ayak bastığı “gerçek” yer olan İlk Adım Heykeli’ne gelmekte ve buradan sonra da Gazi Müzesi’ne ulaşmaktadır. Bu noktada, Cumhuriyet Meydanı’ndan Gazi Müzesine giderken yaşanan deneyim, peyzaj düzenlemeleri ile zenginleştirilmiştir. Omurganın her durağında o nokta ile ilgili bilgi, bakış, ve özümseme için zaman geçirecek düzenlemeler bulunmaktadır.

Döngüsel Deneyim: Bu deneyim öyle bir deneyimdir ki, geçmişte yaşananlara şahit olma ve o zamana geri dönme hissiyatı ile deneyimleyen insanlar yoğun duygular içinde olurlar. Bu durum, kişilerin alanı tekrar tekrar deneyimleme ve özümleme ihtiyacı duymasına neden olmaktadır. Bu sebeple kurgu buna imkan verecek şekilde düzenlenmiştir. Rotayı tamamlayanlar tekrar tekrar aynı rota üzerinde döngüsel bir kurguda deneyimler yaşayabilmektedir.

Gezi ve Deneyim Rotası

Arayüz Olarak İzlek: Tüm bilgilerin üzerinde yer aldığı izlek, bu bilgileri deneyimin içinde eriten ve aynı zamanda aktive edici özelliktedir. Alan içinde zaman zaman yükselerek kenti algılamayı sağlar ve aynı zamanda kendisi de heykelleşir.

İzleme, deneyimleme, bilgilenme, hissetme

Algısal Süreklilik ve Entegrasyon

Oldukça büyük bir alan olduğu için, alan içinde herhangi bir rota oluşturulduğunda yaya oryantasyonu ve önemli noktaların görünebilirliği-algılanabilirliği neredeyse imkansızdır. Bununla birlikte yaya deneyiminin sürekliliği araç yollarıyla da kesilmektedir. Bu sebeple alanda dolaşırken zaman zaman üst kotlara çıkma gereksinimi doğmaktadır

İzleği oluşturan omurganın zaman zaman yükselmesi, verdiği bilginin gerçek yeri ile ilgili bakış açıları sunmasının yanı sıra aynı zamanda izleği takip edebilme, uzaktan algılayabilme imkanı da sağlamaktadır. Omurganın yükselmediği yerlerde, döşeme kaplamasının sürekliliği ile rota takip edilebilmektedir. Omurga, Kurtuluş İskelesi’nden Cumhuriyet Meydanı ve Gazi Müzesi’ne kadar uzanan sürekli kent parkına ara ara bağlanarak kente entegre olabilmektedir.

Algısal Süreklilik ve Entegrasyon

KENTSEL TASARIM – ÜST ÖLÇEK KARARLARI

Kentin kıyı ile birleşen açık alanlarını oluşturan proje alanının bütünde aktif yeşil ağırlıklı bir kentsel park olarak düzenlenmesi ve bu parkın 19 Mayıs İzleği ile birlikte Cumhuriyet Meydanı’na doğru sürdürülmesi üst ölçek kararı olarak en önemli belirleyicidir.

Sürekli ve Bütünsel Yeşil Kurgu

Kentte Analiz Edilen Problemler Tasarım Kararlarında Yönlendirici Olmuştur

Proje alanının, kentin önemli noktaları ve aksları ile iyi entegre olmuş, kentlinin sosyal, sportif, rekreasyonel ve kültürel gereksinimlerini karşılayacak yaşayan bir merkez sunması hedeflenmiştir. Genel tasarım kararlarında, önerilen kurgunun, aktif bir kentsel çevre, bütünsellik ve süreklilik, entegrasyon, erişilebilirlik ve sürdürülebilirlik özelliklerini barındırması ilke olarak benimsenmiştir. Alanın bir ucundan diğerine kesintisiz bir şekilde ulaşılabilmekte, bununla birlikte kentin dikey akslarına bağlantılar ve meydanlar ile birlikte de kentten kıyıya ulaşılabilmektedir.

CUMHURİYET MEYDANI

Cumhuriyet Meydanı, mevcut hali ile tamamı sert zeminden oluşan, ölçek olarak çok büyük, kot farkları nedeniyle yaya sürekliliğinin kesildiği ve çok kalabalık bir çevre içerisinde kalmış bir meydandır. Kamusal toplanma, buluşma, dinlenme, aktiviteler açısından problemler içermektedir.

Proje kapsamında önerilen meydan, Kurtuluş İskelesi’nden kentin içine kadar uzanan kent parkının devamı niteliğindedir. Ölçeksiz ve boş sert zemin yerine bir kent parkının devamı niteliğinde yeşil bir meydana dönüştürülmüştür. Yeşil meydanda çimler üzerinde insanlar oturabilmekte, uzanabilmekte, çocuklar oynayabilmekte, yeşili aktif olarak kullanabilmektedir. 19 Mayıs İzleği’nin meydandaki arayüzleri bilgi edinme, izleme, toplanma, sosyalleşme gibi faklı boyutlar kazanmaktadır.

Gazi Müzesi’ne uzanan Gazi Yolu’nda önerilen peyzaj düzenlemesi, üzerinde oturulan, karşı meydanın ve çevrenin izlendiği bir kent mobilyası olmakla birlikte, Gazi Müzesi’ne doğru önemli bir yönlendirici özelliğindedir.

Cumhuriyet Meydanının alt kotunda yeniden düzenlenen yer altı otoparkına araç giriş ve çıkışı, Bulvar AVM’nin giriş ve çıkışı ile sağlanmaktadır. Bu karar, Cumhuriyet Meydanı’nın etrafındaki kalabalıktan kurtulması, sakinleşmesi ve yaya ve bisiklet ağırlıklı bir sistem olarak kurgulanabilmesi için oldukça önemlidir. Yer altında Bulvar AVM otoparkı ile bir bağlantı yapılmıştır.

BULVAR AVM MEYDANI

Bulvar AVM Meydanı’nda kamusal kullanımı güçlendirecek düzenlemeler yapılmış, meydana seyir basamakları eklenerek meydanın bir kısmı sahneye dönüştürülmüştür. Oluşturulan amfi basamaklarından ortaya çıkan kot yükselmesi kullanılarak otopark giriş-çıkışları genişletilmiştir. Buna ek olarak meydan içerisinde sosyal etkileşime olanak verecek kentsel mobilyalar ve renkli oturma elemanları da önerilmiştir.

Meydanın içinde ve çevresinde yer alan kalabalıklık yaratan unsurlar kaldırılmış, meydanın çevre ile bağlantıları güçlendirilmiştir.

ATATÜRK PARKI VE ONUR ANITI

Atatürk Parkı’nda Onur Anıtı’nın bulunduğu kısım korunmuş, Cumhuriyet Meydanı’na yakın olan tarafı ise 19 Mayıs İzleği’nin bir parçasını barındıracak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Parkın düzenlenmesinde yaya akışlarının kesintisiz olması, ve özellikle parka girişte genişletilen yaya aksından Onur Heykeli’ ne perspektif açılması amaçlanmıştır. Kafe yeniden düzenlenerek kıyıda bulunan servis alanları ile paralel olarak bütüncül bir saçak altında yarı açık-açık kapalı mekanları yerleştirilmiştir.

KURTULUŞ İSKELESİ

Temsili Kurtuluş İskelesi, 19 Mayıs İzleği deneyiminin ve alanın en önemli noktalarından biridir. Proje kapsamında 19 Mayıs’ta Atatürk’ün Samsun’a ayak basmasını canlandıran bu sergilemenin kıyıdan daha uzakta olması sağlanmıştır; böylelikle yaşananların hissiyatının daha güçlü bir şekilde temsil edilebileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte sergilemenin daha uzağa alınması, iskelede yürüme deneyiminin uzatılmasını ve güçlendirilmesini de sağlayacaktır.

İskele ve gemi, su kotuna daha çok yakınlaştırılmıştır. İskele üzerinde yürürken Atatürk ve silah arkadaşlarının heykellerine ulaşmadan önce bir noktada iskelenin üst kotu suyun altına batırılmış, heykellere ve gemiye ulaşmak zorlaştırılmıştır. Bu durum, “ulaşılmazlık” ve “olayın büyüsü”nü daha güçlü olarak hissettirmektedir. Böylelikle gemi ve heykellerin diğer noktalardan algılanması da daha kolay hale gelmiştir.

KIYI KULLANIMLARI

Alanda mevcutta tekil sıralı banklardan oluşan, tekdüze bir kıyı kullanımı mevcuttur. Proje kapsamında kıyıdaki insan-su ilişkisinin farklı biçimlerde sağlanması, zenginleştirilmesi ve kamusallaştırılması önerilmektedir. Önerilen yeni kıyı düzenlemelerinde halkın bir araya gelebileceği, sosyalleşebileceği, toplanabileceği ve su ile faklı biçimlerde ilişkiler kurabileceği düzenlemeler oluşturulmuştur.

ESKİ TREN GARI

Eski tren garının lojmanları haricindeki yapılarının korunması ve yeniden işlevlendirilmesi önerilmektedir. Kentsel bellek içindeki yeri, mekansal değerleri göz önüne alındığında alanın bu değerlerinin korunmasının uygun olacağı düşünülmüştür. Bununla birlikte alanda yer alan tren rayları, zengin bir peyzaj izi ve değeri sunmaktadır.

Alan, kentlinin üretim, paylaşım ve sosyalleşme mekanı olarak Organik Pazar ve Üretim Odağı olarak yeniden düzenlenmiştir. Rayların aralarında ekim ve üretim alanları, mevcut platformlarda ise satış ve paylaşım alanları yer almaktadır.

Gar yapılarının kapalı ve yarı açık alanları ise Bilinçlenme, Paylaşım ve Eğitim Merkezi olarak düzenlenmiştir. Kent halkına ve çocuklara doğal yaşam, üretim, ekim, sağlıklı beslenme, halk sağlığı, ekoloji ile ilgili seminerler, kurslar, gösteriler, tartışmaların yapıldığı bir merkez olarak kurgulanmıştır.

HAYVANAT BAHÇESİ

Mevcut hayvanat bahçesinin yeri kent hafızasındaki yeri göz önünde bulundurularak korunmuştur. Mevcutta hayvanlar kafesler içinde yaşamaktadır. Yeni öneride hayvanat bahçesinde yaşayan hayvanların özelliklerine göre doğal ortamlar yaratabilecek bir topografya önerilmiştir. Tepeler, göletler, çukurlar, ağaçlar eklenmiş, mevcut alan genişletilerek alandaki yeşil oranı baskın hale getirilmiştir.

DİKEY BAĞLANTI PARKLARI

Kıyıya paralel bir süreklilik gösteren genel tasarım kurgusunda, kent-deniz ilişkisini sağlayacak dikey bağlantı parkları önerilmiştir. Bu parklar, kentin önemli akslarını alanın içine ve deniz kenarına ulaştırmaktadır. Bununla birlikte çeşitli peyzaj düzenlemeleri, büfe ve kafeleri, açık alan düzenlemelerini de içermektedir.

KORUNAN MEVCUT PARKLAR

Mevcutta alan içinde bulunan parklar, kent belleğinin birer parçalarıdır. Adnan Kahveci Parkı, 15 Temmuz Şehitler Parkı, Muzaffer Önder Parkı, Onur Anıtı Çevresi, Gar Park, Mert Parkı korunmuş ve projeye entegre edilmiştir.

SAATHANE MEYDANI

Cumhuriyet Meydanı’nın başlangıcından Kazımpaşa Sokağı bağlantısı ile ulaşılan Saathane Meydanı’nda saat kulesi, hamam ve tarihi yapıların bulunduğu alan meydan ve alt meydanlardan oluşan bir açık hava müzesine dönüştürülmüş, yayalaştırılmış ve yaya ve bisiklet yolları ile sahile bağlanmıştır.

VALİLİK MEYDANI

Valilik Meydanı, Arkeoloji Müzesi ile birlikte parkın bir parçası haline gelmiş ve bir kamusal toplanma odağı olarak düzenlenmiştir. Valilik yapısına Atatürk Caddesi’nden araç ulaşımının yeri yaya akışını kesmemek üzere değiştirilmiş ve mevcut otopark ile birleştirilmiştir.

MERT IRMAĞI VE PARKI

Mert Irmağı’nın kentin su ile ilişki kurabilme potansiyeli değerlendirilmiş, ırmağın denize açıldığı bölgede seyir platformları ve toplanma alanlarının olduğu bir düzenleme önerilmiştir. Bununla birlikte ırmak kenarında bulunan Mert Parkı’nda yapılan küçük ölçekli müdahaleler ile alan için önemli ihtiyacı karşılayacak otopark alanı, peyzaj düzenlemeleri ve kendi açık-yarı açık alanlarını ve meydanını oluşturan Yemek Pazarı önerilmiştir. Yemek pazarında dünya yemekleri, atölyeler, kurslar, satış alanları ve yemek yeme alanları yer almaktadır.

CERRAHİ ALETLER MÜZESİ

Cerrahi Aletler Müzesi’nin girişi kendi ölçeğinde meydanlaştırılmış, bu meydan aracılığıyla Muhittin Özkefeli Caddesi ve deniz kıyısı yürüyüş yolu ile bağlanmıştır. Buna ek olarak tren rayları üzerinde oyun alanları ve Mert Parkı’na girişi sağlayan bir meydan kurgulanmıştır.

SANAT PARKI

Adnan Kahveci Parkı’nın güneyinde kalan bölge, Sanat Parkı olarak düzenlenmiş, sanatsal etkinlikler, el sanatları, üretim, sergileme ve satış alanları, gösteri alanları yer almıştır. Kenti sanat ile buluşturan bir kent parkı niteliğindedir.

SPOR ODAĞI

Alan içerisinde kıyıya paralel, uzun bir spor odağı önerilmiştir. Bu odakta kent halkının çeşitli spor etkinliklerine katılabileceği, spor yapabileceği, seyredebileceği bir kurguda oluşturulmuştur. Odak içerisinde koşu ve yürüyüş parkurları, basketbol sahaları, tenis sahaları, çocuk oyun alanları yer almaktadır.

KIYI SERVİS ODAKLARI

Belirli aralıklarla park düzenlemesi içinde ihtiyaç duyulacak gereksinimlerin karşılanacağı ve yeşil alanları aktif tutacak alanlar oluşturulmuştur. Bu alanlar içerisinde bütüncül bir saçak altında toplanmış servis alanları (wc, temizlik, vb.), kafeler, turizm danışmalar, büfeler yer almaktadır.

SİRKÜLASYON VE ULAŞIM
Alan içi sirkülasyon ve ulaşım kararlarında, Samsun’un yaya ve bisiklet dostu bir kente dönüşümü ve kent içinde yeşilin sürekliliği fikirleri belirleyici olmuştur.

19 Mayıs Bulvarı, Kurtuluş İskelesi ile Cumhuriyet Meydanı’nı birleştiren kent parkına imkan verebilmek için Atatürk Bulvarı’na yaklaştığı bölgede daraltılmış ve kazanılan alan kent parkına dahil edilmiştir. Parkın yaya yolu döşemesi Atatürk Bulvarı üzerinde de devam ettirilmiş ve yaya ağırlıklı bir geçiş ile parkın sürekliliği sağlanmıştır.

Fuar Caddesi’nin adı, Eski Fuar Caddesi olarak değiştirilmiş, 2 araçlık bir geçişin sağlanacağı genişliğe düşürülmüş ve kaplama olarak yavaşlatılmış trafiği vurgulayan taş döşeme düşünülmüştür. Eski Fuar Caddesi, alan içinde sürekli araç sirkülasyonunu sağlamakla birlikte alanı besleyen bir özelliktedir. Otoparklar bu cadde üzerinde yeniden düzenlenmiştir.

Cumhuriyet Meydanı’ndan Saathane Meydanı’na giden Kazım Paşa Sokağı’nın araç trafiğine kapatılması öngörülmektedir. Böylelikle yaya ve bisiklet ağırlıklı kentsel düzeleme desteklenmiş, ve alan içindeki karmaşa ve mekansal stres önlenmiş olacaktır.