1. Mansiyon, Bursa Büyükşehir Belediyesi Orhangazi Meydanı ve Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Osmanlı Devletini kurulduğu ve ilk başkenti Bursa tarihi kent merkezi, hanlar bölgesi kurulduğu günden beri ticaretin kalbi, coğrafi konumu ile uluslararası ticaret yollarının kesişim noktası olmuştur. Bölge yüzyıllardır birçok afete ve yıkıma maruz kalmış ve yeniden inşa edilmiştir. Yeni öneri lekeleri kentin tarihsel tipomorfolojisinde belirleyici etken ve üst üste çakışmalarla düzensiz bir gelişim sunmaktadır. Düzensizlik fiziki gibi algılansa da sosyal, kültürel, ticaretin gelişimiyle ortaya çıkmış değerdir. Geçmiş ve günümüz arasındaki arayış, çakıştırmalar projenin temel yaklaşımlarından biri olmuştur. İnsan ölçeğinde oluşturulan ilişkiler bütünü, macro ölçekte kentin genelini tanımlar. Proje geçmişten gelen kentin ticari, kültürel, sosyal, fiziki şartlarını sürdürmeyi bu değerlerin kalıcı bir şekilde yarına aktarmayı önemser.

– tarihi dokudaki planometrik izlerin günümüze taşınması / çakıştırma

– tarihi dokunun plantasyon ve yapısal peyzaj elemanlarıyla yenilenmesi

– anıtsal yapıların görünüm, kullanım sorunları açısından niteliksiz

yapı stoğunun temizliği / yıkım

– yaya bölgeleri önerisi oluşturulması

– yeni ticaret aksları / alanları önerisi

– araç trafiğinden arındırma

– çarşılar aksında günümüz ihtiyaçlarına uygun önerilerde bulunma

– kale bağlantısı / kent asansörü

– hanlar bölgesinin kentin tarihsel tipomorfolojisinin belgelenmesi, sunumu

– kentsel ölçekte kültür sanat aktiviteleri, sunum alanları önerisi

– kültür – sanat aksı önerisi / tayyare kültür merkezi – ahmet vefik paşa aksında

müzeler meydanı (kent müzesi) ile entegrasyonu

– plantasyon ve sert peyzaj elemanları ile kentsel dokunun onarılması

– günlük turistik kullanıma yönelik dolaşım hatları

– gece / gündüz kullanımında alternatif mekanlar

– avluların günlük kullanım ihtiyaçlarını karşılar nitelikte öneriler

– park / rekreasyon alanları

– kapalı ve açık otopark alanları

– yaya aksları belirleme / hanlar bölgesini çevresi ile entegrasyunu

– yeni toplu taşım güzergahları / tramvay / metro / minübüs / otobüs

Osmanlı döneminde inşa edilen yapılar bölgenin karakteristik kentsel dokusunu oluşturmuştur; dönemin önemli yapıları Kozahan, Emirhan, Zeytinhan, Küçük Zeytinhan, Orhan Cami, Orhan Hamam, Ulucami, Mektep, Medrese…

1958 yangını ardından Zeytinhan’lar, Mektep, Medrese yok olmuş yerine mevcuttaki betonarme yapılar inşa edilmiştir. Plandaki izi tescilli olan bu hanlar Orhan Hamamı (Aynalı Çarşı) ve Kozahan’ın batı kapısı kullanımına engel olmakta ve meydan silüetinde bölgenin karakteristik yapısına uymamaktadır. Bu anlamda plan izi tescilli iz korunmuş ancak yapı lekesi temizliği öngörülerek meydanın en önemli yapılarından Ulucami, Kozahan ve Orhan Hamamı’nın ortak kullanımına ait bu bölge meydanın açık alan sistemine dahil edilmiştir.

PROJE ALT ALANLARI

Şehreküstü Meydanı
Bölgeye giriş kapısı niteliğinde olan bölge Fevzi Çakmak caddesi aksında Kent Meydanı bölgesi istikametinde sağladığı perspektifle hem Kent Meydanından hem Şehreküstün Meydanından önemli perspektif sağlamakta ve devamında Hanlar Bölgesi aksında yapısal ve bitkisel peyzaj elemanları desteği ile bu kullanım güçlendirilmektedir. Bununla birlikte bölge içindeki Fevzi Çakmak caddesi yayalaştırılarak yaya sirkülasyonunda kentsel koridorlar sağlamaktadır.

Meydan yeni ticaret aksının başlangıç noktası ve Zafer Meydanına geçişte önemli bir kentsel boşluktur. Aynı zamanda bölge giriş kapısı niteliğindeki bu bölge kapalı ve açık otopark önerileri, metro ve otobüs durak noktalarıyla ulaşım sisteminin önemli istasyon noktalarındandır.

Bölge proje alanına kazandırılan önemli kentsel buluşma noktalarındandır.

Zafer Meydanı
Cumhuriyet caddesi başlangıç noktasında bulunan meydan güneyde Prinç Han ve ticaret yapısı, doğuda Apolyont Han, Hoca İlyas Mektebi, kuzeyinde Zafer Çarşısı ve batıda araç yolu ve kale bölgesi ile proje alanının önemli kentsel boşluklarındandır. Kale ile topografik olarak oldukça zorlayıcı bağlantısı olan bağlantısı kent asansörü ile sağlanmış ve kent sülietinde katkıda bulunmaktadır. Aynı zamanda bölge yoğun olarak genç nufusun yoğun olarak kullandığı bölge olaması sebebi yeme-içme ünitelerinin ağırlıkta olduğu toplanma buluşma mekanları önerisinde bulunulmuş, kullanımlar meydanlar taşırılarak dış mekan kullanımına önem verilmiştir. Bununla birlikte toplu taşım durak noktaları ve tramvay hattı öneri geliştirilmiştir.

Yeni Ticaret Aksı
Mevcuttaki ticaret alanlarının anıtsal yapı çevrelerinden temizlenmesiyle ihtiyaç duyulan ticari kullanımlara topografik olarakta +199.00 kotu ile +201.00 kotu arasında %3 – %5 eğim aralığındaki yeni oluşturulacak kent koridoru ulaşabilirliği ve konumu yeni ticaret aksı olmaya adaydır. Bununla birlikte batı ucunda Şehreküstü Meydanı, doğu ucunda ise Abdal Meydanıyla ticaret aksı olma özelliği desteklenmekte ve otopark kullanımları ile kent halkının ulaşımı sağlanmaktadır. Kentsel peyzaj elemanları ile buluşma, oturma, dinlenme noktaları desteklenmekte, yoğun doku içersinde nefes alma noktaları alanları sağlanmıştır. Aksa takılan avlular surpriz mekanlar oluşturarak yeşil alanlar, konaklama, yeme içme kullanımları önerilmiştir. Haşim İşcan paralelinde olan aks cadde üzerindeki toplu taşım durakları ile entegrasyonu sağlanmaya çalışıldı. Plantasyon karakteri ise cadde tipolojisine uygun şekilde aksiyel dizilimlerle yönlendirici elemanlar olmuşlardır. Ana karakter olarak Betula alba öngörülmüş, 220- 250 cm den taçlanan şekilde bakımlarının sağlanması, sirkülasyonda engelleyici değil yönlendirici elemanlar olarak öngörülmüştür.

Eski ve yeni Gallepazarı Hanları / Abdal Meydanı
Uygulama imar planı dikkate alınarak bölgede bulunan anıtsal ve smö yapılarının görünüm, kullanım sorunları açısından niteliksiz yapı stokunun temizliği öngörülmüştür. Böylece yaya dolaşım sistemine de katkıda bulunulmuş ve çevresi ile entegrasyonu sağlanmıştır. Cumhuriyet caddesinden tramvay durakları ile kullanımı özendirilmiştir. Bununla birlikte İnönü Caddesi üzerinde bulunan köprüye Haşim İşcan caddesinden bağlantı kolları eklenmiş, İnönü Caddesi kuzey istikametinde araçlar yönlendirilmiştir. Böylece mevcutta bulunan Haşim İşcan Caddesi istikametinden gelen ve alanı ikiye bölen araç yolu uzaklaştırılmıştır. Bu düzenleme ile Abdal Meydanın bir bütün olarak ele alına bildiği gibi bölgeye önemli bir meydan kazandırılmıştır. Abdal Meydanı yeni ticaret aksı ile Gallepazarı hanlarının kesişim noktasında yer almakta ve içersinde bulunan Abdal Mehmet Cami ve Abdal Mehmet Türbesi ile önemli bir çekim noktasıdır. Ulaşım sisteminde ise kapalı ve açık otopark önerisi katkıda bulunulmuş özellikle otobüs parkı ile günlük turistik kullanımda bölgeye giriş kapısı niteliğindedir. Bölgedeki kullanımlar konaklamaş ticaret olarak öngörülmüş ve kazandırılacak yeşil alanlar ile yeni rekreasyon alanları eklenmiştir.

Tophane / Kale
Bölge hanlar bölgesine sınır teşkil etmekte ancak topografik olarak ulaşımı oldukça zorlayıcı niteliktedir. Bu anlamda komşu Zafer Meydanı ile bağlantısı kent asansörü ile sağlanmakta ayrıca toplu taşım durakları ile bölgenin kullanımı özendirilmektedir. Alternatif güzergahlarla kale yamacı park niteliğinde rekreatif kullanımlarla kent kullanıcılarının da ihtiyacını karşılamaktadır. Beton kullanımını minimum düzeyde tutarak park yolları zemine noktasal dokunuşlarla teşkil edilmekte ve topografyaya uygun şekilde %6 – %8 eğim aralında öngörülmektedir. Eğimin rampa sistemine müsaade etmediği Zafer Meydanı bölgesinde ise kent asansörü ile bağlantısı sağlanmaya çalışılmıştır. Mevcut duvarlar kullanılmış, yeni sistem yol sistemi bu durum dikkate alınarak tasarlanmıştır. Bununla birlikte park içersinde seyir terasları ile kente yeni perspektifler / bakı noktaları eklenmiştir. Saat kulesi etrafı düzenlenerek parkta seyir / dinlenme istasyonlarından biridir. Orhangazi ve Osman gazi türbelerini ikiye ayıran yol kaydırılmış ve çevresi yeşil alan olarak düzenlenmiştir. Kale surları etrafındaki niteliksiz yapı stoğu temizlenmiş ve surlar ön plana çıkarılmıştır. Surları etrafı yeşil alan olarak düşünülerek silüetteki konumunu kapatmayacak şekilde plantasyon karakteri öngörülmüştür. Türbelerin ve Surların çevrelediği boşluk meydan niteliğinde düşünülmüştür. Toplu taşım durakları ile bölgenin kullanımı arttırılması hedeflenmiştir.

Üçhanlar meydanı
Fidanhan / Geyvehan / Kozahan
Cumhuriyet caddesi aksında Ertuğrul Bey Cami etrafı düzenlenerek üçhanlar meydanına çıkış aksı önerilmiştir. Bölgede bulunan ve hanların duvarlarına konumlanmış niteliksiz yapı stokları temizlenerek Kozahan girişine doğru perspektif açılmış ve plantasyon karakteri ile desteklenmiştir. Çıkış aksında Fidanhan ve Geyvehan’a girişleri vurgulanmıştır. Geyvehan +216.60 kotunda çukur meydan kazandırılarak meydan içersinde kot farklılıklarını kullanarak alternatif mekanlar oluşturulmuştur. Çukur meydan su elemanı, oturma elemanları ile bölge içersindeki sakin mekanlardandır. Plantasyon karakteri olarak ise Kozahan çıkış aksında Betula alba dizisi önerilmiştir. Geyvehan +220.00 kotunda Fraxinus excelsior jaspidea önerisi ile özellikle bahar aylarında kırmızıdan sarıya ,fidanhanı aksında Tilia tomentosa dizisi ile yaparağı ve çiçekleri ile yeşil renklere dönüş, devamında çınaraltı meydanında önerilen Platanus orientalis önerisi ile sistemi tamamlayarak bölge karakterini yansıtan ağaçlar dizisi önerilmiştir.

Ayakkabıcılar Çarşısı
Bölgenin kent içi ulaşım hattında durak noktaları ile kullanımı özendirilmiş ve yaya bağlantı aksları ile hanlar bölgesi ile entegre bir şekilde düşünülmüştür. Bakırcılar çarşısı, Havlucular çarşısı ile bir bütün olarak ele alınmış ve günümüz ihtiyaçlarına karşılayacak nitelikte öneriler öngörülmüştür. Sert ve yapısal peyzaj çözümleri ile dolaşım sistemine katkıda bulunulmuştur. Avlu kullanımları yeniden değerlendirilmiş gündüz ve gece kullanımında alternatif mekanlar önerilmiştir. Geleneksel ticaret önerileri bölgenin karakteristik özlliklerini yansıtan önemli değerlerdir.

Nilüfer Köylü Pazarı / Tuzhan / Kütahya Hanı
Bölgedeki anıtsal yapıların görünüm, kullanım sorunları açısından niteliksiz yapı stoğunun temizliği öngörüsüyle yen açık alanlar kazandırılmıştır. Çiçekçileri konumu mevcuttaki bölgede tutularak yapısal anlamda öneriler getirilmiştir. Nilüfer pazarı sıkışmış kent dokusunda, yapılmış olan temizlikle birlikte meydana açılmıştır. Kullanım olarak ticaretin baskın olduğu bölgede diğer yapı stoklarına da aynı kullanımlar öngörülmüştür. Tuzhan ve çevresinde rahatlatılmış ve cepheleri meydana katılmıştır. Kütahya Han ve Nalıcılar Hamamı restorasyon önerileri geliştirilmiş ve Gallepazarı ile müzeler meydanı arasında durak noktası olmutur. Bölgedeki kapalı otopark korunmuştur. Plantasyon karakteri ise bölgenin ve proje alanını yansıtan Cupressus sempervirens, Prunus cerasifera nigra, Ginkho biloba, Acer negondo, Platanus orientalis gibi bitkilerden oluşan diziler önerilmiştir.

Müzeler Meydanı
Mevcutta bulunan tören alanı ile meydan aksı arasında bölgede bulunan Kent müzesi, Tayyare Kültür Merkezi, Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu yapılar dizisini düşünerek meydanlar arası kültür sanat aksı önerisi geliştirildi. Bu aks Orhangazi altgeçit çarşısının dönüştürülmesiyle sergi salonu ve atölyelere dönüştürülen yapı ile başlamakta devamında Kent Müzesi ile sonuçlandırılmaktadır. Meydanda bulunan tören alanı genişletilmiştir. Defterdarlık yapısı müze önerisi Kent ;Müzesi ile entegre bir şekilde çalışması önerilmiştir. Meydanda bulunan kot farklılıkları ile oturma / dinlenme bölgeleri / amfi kazandırılmıştır. Müzeler bölgesinden Ahmet Vefik Paşa aksına meydan genişletilmiş ve araç trafiği kontrollü hale getirilmiştir. Toplu taşım istasyonları ile bölgeye ulaşabilirlik sağlanmış ve heykel durağı ve etrafı yeni öneriler getirilmiştir. Mevcutta bulunan kapalı otopark korunmuş ancak etrafı kentsel kullanımlara uygun şekilde düzenlenmiştir. Hacılar cami etrafı yeniden düzenlenmiştir.

Gökdere Rekreasyon Vadisi
Bursa kent gelişimde ve belleğinde önemi vurgulanarak proje alanının hanlar bölgesi, Tahtakale, Kayhan bölgeleri ile yaya / toplu taşım / araç bağlantıları irdelenerek yeni bağlantılar önerilmiştir. Bölgenin kullanımı genel anlamda rekreasyona dönük kullanımlardır. Buna ek olarak bölgede ihtiyacı karşılayacak düzeyde konaklama ve kültür – sanat kullanımları önerilmiştir. Özellikle dünyanın ilk köprülü çarşılarından olan Irgandı köprüsü geleneksel sanat çalışmaları atölyeleriyle günlük ve turistik amaçlı ziyaretlerde alternatif ziyaret mekanlarındandır. Bölgede bulunan niteliksiz yapı stoğunun temizlenmesi ve yeşil alanlar olarak değerlendirme önerisi. Toplu taşım istasyonları ile kentlinin bölge kullanımının arttırılması, özendirilmesi.