1. Mansiyon (ECO.laud), 5 Ocak Parkı ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

Kentsel Mirası Koruyan, Çevreye Duyarlı Bir ‘Sistem Yaklaşımı’ ile Gelişen Adana.

İlk olarak projenin, ‘Endüstriyel Bir Model Üzerine İnşa Edilmiş, Taşıt Odaklı Yayılma ve Ekonomik Büyüme Bazlı Tasarlanmış Organize Kentsel Karmaşıklığı, Sistemli Bir Kentsel Gelişme Modeli ile Tutarlı, Sivil ve Dayanıklı Hale Getirmek’ üzerine koşullandığı ifade edilebilir. Bu bağlamda üzerinde durulması gereken diğer bir husus ise; ‘Kentsel Sistem’ düşüncesiyle, kentsel sistemler (kurumlar, süreçler, politikalar, yasal çerçeveler, karar verme vb.), hizmetler, kapasiteler, kaynaklar (finansal, doğal, çevresel) ve kentsel işlevselliğin ‘Bütünsel Bir Yaklaşımla’ ele alınmasının gerekliliğidir. Planlamada ayrıca sistem yaklaşımı ile anlamlı bir değişim sağlamak için kentteki güç ilişkileri ile politika ve ekonomi de göz önünde bulundurulmalıdır(1).

HEDEF 01;

Adana ‘DAYANIKLI KENTİ’.

Kentsel dayanıklılık günümüzde kentlerin planlanması ve tasarımında zorunlu bir gündem olarak karşımıza çıkmaktadır (3). Bu bağlamda, ‘Kentte Güçlü Sivil Katılım ile Bölgesel Stratejiler Geliştirmeli, Toprakla Bağımızı Güçlendirecek Yaratıcı Fikirler Hayata Geçirmeli, Yerli Habitatlar Korunmalı ve Koruma Anlayışı Tüm Aktörler ve Kurumlarca Sahiplenilmeli, Yöreye Özgü Peyzajların Planlanması ve Tasarlanmasında Yenilikçi Bir Düşünce Yaklaşımı (Bilim ve Uygulamayı Buluşturan) İzlenmeli, Kent Planlama, Tasarı ve İnşa Süreçlerini Değiştirmelidir.’

HEDEF 02;

‘Ekolojik Koridorlarla Yeşil/Mavi Büyümeyi ve Sürdürülebilir Gelişmeyi Desteklemek’.

Kent içi dolaşım ve doğal altyapı için temel bir gereklilik olan yeşil/ekolojik koridorlar dayanıklı kentlerin önemli çevresel bileşenlerinden olup, çalışmaya konu alan da kentteki bu potansiyel ağın/sistemin önemli bir parçasıdır. Bu ağlar aynı zamanda diğer yeşil, mavi ve gri sistemler ile ulaşım, karma arazi kullanımları (konut, ticari, eğitim, rekreasyon vb.) ve kentteki diğer açık alanları da birbirleriyle ilişkilendiren doğal altyapı alanlarıdır. Ne yazık ki, kent içerisinde oldukça az miktarda bulunan yeşil alanlar (kişi başı 3.9 m2 (7), 50m2 (8) olan evrensel standartların çok altındadır.) niteliksel, niceliksel ve kent içi dağılımları yönünden bir sistem oluşturmamaktadır. Bu bağlamda, Adana kent bütününe yönelik yapılan ‘Parklar, Açık Alanlar ve Kentsel Boşluklar ile Karma Kullanım ve Sosyal Donatı Alanlarını Birbirine Bağlayan Ekolojik Ağ Kurgusu’ ile aşağıdaki faydaların sağlanması hedeflenmiştir;

• Fiziksel aktiviteyi teşvik eden yürüme, bisiklet ve toplu taşıma araçları gibi farklı ulaşım türlerinin kullanım düzeylerinin artırılması,
• Kentteki yeşil alanların birbirine bağlanması ile, kentliler arasındaki sosyal etkileşimlerin artması,
• Stratejik olarak kurgulanan ekolojik ağ ile yayaların kentsel kirleticilerden korunması,
• Kentlilerin doğa ile olumlu etkileşim düzeylerinin arttırılması,
• Adana gibi sıcak iklim bölgelerinde ağaçların gölgesi, yürüyüş altyapısında çok ihtiyaç duyulan güneşten korunma ile iklim değişikliğine adaptasyonun sağlanması,
• Hava kirliliği ve kentsel ısı adası etkisinin azaltılması,
• Kentin içerisinde kurgulanan yeşil koridorlar yaban hayatı için hareket alanları olarak biyoçeşitliliğin arttırılması.

Adana kentine yönelik geliştirilen ekolojik koridor şemasına göre kentin gelişme sınırı boyunca bir ‘Çeper Kuşak’ tanımlanmıştır. Bu yolla; kuzeyde Seyhan Baraj Gölü Yaban hayatı geliştirme sahası ve kentin su ile buluştuğu alanların hem rekreatif hem de doğal varlıklarını sürdürmeleri, güneyde ise kentin verimli tarım topraklarına olan yapılaşma baskısını kırmak ve bu yöndeki parçacı gelişmeleri önlemek amaçlanmıştır.

Kentin bütün açık alanlarının birbirlerine bağlanmasıyla oluşturulan ‘Bütünleşik Yeşil Örgün Sistem’, Adana kent bütünündeki yerleşim ve gelişim alanlarında da sürdürülmüştür. Bu bağlamda;

• Kentsel eşikler olarak tanımlanabilecek D-400, O-51 ve 052 otoyolları aynı anda kentsel boşluklar olarak görülmüş, kentin doğu-batı yönündeki yeşil alan bağlantısını kuran yeşil koridorlar olarak düzenlenmeleri önerilmiştir.
• Kentin güney batısında yer alan ve hakim rüzgar yönüne (Lodos) paralel konumlanmış Adana havalimanı (Havalimanının taşınması planlanmaktadır bu kapsamda kente kazandırılabilecek potansiyel bir yeşil alan niteliğindedir) ile üniversite arasında demiryolunu da içine alan ikinci bir koridor tanımlanmıştır. Böylece güney batı ve kuzey doğusu arasında kentin mikroklima mekanizmasını da güçlendirecek, yaya odaklı bir koridor yaratılması hedeflenmiştir.
• Kentlinin Seyhan gölü kıyısında yer alan doğal alanlara erişiminin güçlendirilmesi ve kentin yeni gelişen konut alanlarının kent merkezi ile bağlantısının kurulabilmesi adına güneyde Tarihi Roma Köprüsü, Abidin Paşa Cd. ve Güney Kuşak Blv. ile kuzeyde proje alanını da içerisine alan TürkmenbaşıBlv. ve devamında Süleyman Demirel Blv. üzerinden Seyhan kıyısına bağlanan bir koridor tanımlanmıştır.
• Kentsel yeşil sistemin son ögeleri ise, Adana kenti ile özdeşleşen mavi (sulama) kanallardır. Kent iklimine etkiyen, estetik ve konfor düzeyini artıran bu kimlik ögeleri de kentsel yeşil sistemin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmıştır.Özellikle beton zemine sahip olan ve oldukça yapay unsurlar olarak görülebilecek su kanallarının bitkilendirilmesi ile kentsel habitata eklemlenmesi sağlanacaktır. Bütüncül bir yaklaşım ile kurgulanan ve kent genelini kapsayan bu yeşil sistemin özellikle mevcut dokuda yapı yoğunluğu fazla olan alanlarda alternatif çözüm yolları geliştirilerek (yol yüzeyleri, çatılar, resmi kurum ve okul bahçeleri, meydanlar, mezarlıklar vb. alanlar dahil edilerek) devamlılığı sağlanacaktır.

39 HUB; ÖNERİ ‘DİRENÇ NOKTALARI’

• 5000 alanın tamamında uygun arazi kullanımı ve yaya erişim mesafeleri göz önünde bulundurularak, 400 metre yarı çaplı(8), 39 HUB (DİRENÇ NOKTASI) tanımlanmış olup, bu HUB’ların MÜDAHALE NOKTALARI/ AKTİVİTE – TOPLANMA ALANLARI (Aşevi, Savunmasız Gruplar için Barınak, Açık Kürsü, Kent Konseyi, Mahalle Toplulukları için Merkezler, İklim Gözlem İstasyonu, Toplanma Alanı vb.) olarak kullanılması planlanmıştır. 5’er dakikalık yürüme mesafesinde ve erişilebilir konumda bulunan HUB merkezlerinde arazi kullanım önerisi olarak; acil durum ve toplanma faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan alanlar tanımlanmış olup, bu alanlar; sosyal donatı, kamu kuruluşu alanları ve kentsel açık alanlarla ilişkilendirilmiştir. Erişilebilirlik ve uygun arazi kullanımı ilkelerinin yanı sıra, HUB merkezlerinin ana yaya ve bisiklet aksları ile de bağlantıları kurulmuş, bu merkezlerin sosyal ve ekonomik değerlerinin yanı sıra, mavi ve yeşil altyapının bir parçası olarak kentin ekolojik altyapısını da güçlendirmesi hedeflenmiştir.
• Proje alanının kent genelinde tanımlanan ekolojik koridorların önemli bir parçası olması nedeni ile, plan kararlarında doğu ve batısında yer alan yerleşim alanlarına yönelik getirilmiş yüksek yoğunluklu yapılaşma kararının orta yoğunluğa düşürülmesi önerilmiştir.
• Proje kapsamında tasarlanan yaya ve bisiklet rotaları ile kent içi ulaşım ana hatları (metro, otobüs istasyonları vb.) ilişkilendirilerek, kent genelinde bireylere güvenli ve konforlu ulaşım güzergahları oluşturulmuştur.
• Bugün Adana kent merkezi kuzey (Seyhan baraj gölü kıyıları) ve kuzey batı yönlerine doğru yayılma/büyüme göstermektedir. Proje alanının batısında Sadık Ahmet Blv. boyunca yer alan/gelişen büyük ölçekli ticaret alanlarının (Carrefoursavb) nazım imar planı arazi kullanım kararları ile desteklendiği/uyumlu olduğu ve bu alanların MİA bölgeleri olarak planlandığı anlaşılmaktadır. MİA bölgeleri işlevleri bakımından önemli birer çekim alanlarıdır ve yarışma alanı / proje alanı için doğrudan/önemli bir potansiyel oluşturmaktadır/taşımaktadır. MİA’nın gelişmesi ile Üst (1/5000) ölçekte tasarlanan yeşil koridorun kullanımı, etkinlik çeşitliliği MİA’nın ihtiyaçlarına cevap verecek niteliktedir. Bu bağlamda MİA bölgeleri ile bağlantılar (yaya, bisiklet, toplu taşım) oluşturulmuştur.
• Proje alanının güneyde geleneksel kent merkezi ile doğuda üniversite ile kuzeyde Seyhan gölü ve güneyde ise Havalimanı ile bağlantıları kurulmuştur.

EKO-SİMBİYOZ

Dünya ekosistemindeki olumsuzluklar, krizler, sürdürülebilir yaşam alanlarının tasarımında daha önce hiç olmadığı kadar kompleks sorunlara cevap aramayı gerektirme olup, bu sorunların temelinde; gelişe(meye)n teknoloji ile insanın amaç ve “yer”e duyduğu aidiyet hissinin eksilmesi yatmaktadır. Tasarım yaklaşımı öze dönüş motivasyonu ile; Adana Dayanıklı Kenti bağlamında, bütüne ilişkin ekolojik dengeyi daima gözeten, Yeşil/Mavi büyümeyi ve sürdürülebilir gelişmeyi destekleyen, kullanıcısının kentteki bu potansiyel ağlar/sistemler aracılığıyla geleneksel bağları yeniden icat ettikleri sosyo-mekansal bir yaklaşım aracılığıyla, doğa ve insan arasındaki diyaloğun güçlendirilmesi üzerine yoğunlaşır.

Eko-Simbiyoz kavramının mekansal yansımaları ise; karşılıklı yarar temeline dayalı olarak kurgulanmıştır. Sürdürülebilir yaşamın sağlanması için doğa ile bütünleşen, çevresel ve sosyal bilinci olan bireyler arasında çalışma ve işbirliğinin olduğu Eko-Yerleşim Alanları tasarlanmış; yenilikçi çözümlerin Ar-Ge (start-up), deneyimleme, test etme, uygulama ve iş kurma için esnek bir oyun alanı sağlayan İnovatif Alanlar kurgulanmış; Turistlerin sürdürülebilirlik bilincini artırmak ve eğitmek için eko-turizm faaliyetlerinden yararlanan Yerel Deneyim ağına entegre olan alanlarına (festival alanları, pazar alanları, lezzet istasyonları vb.) yer verilmiş; Multidisipliner bir ortamda gençlerin, yerel halkın ve dezavantajlı grupların bir aradalığına zemin oluşturan alanlarla kolektif ve eşitlikçi bir mekansal örüntü tanımlanmıştır.

Bu bağlamda, aşağıda detayları verilen bazı tasarım kararları alınmıştır:

• Adana-Mersin otoyolunun kuzeyinde kalan Gölet Rezervuar Alanı ile devamındaki Akarsu Koridoru hattı Koru Ormanları, Kentsel Tarım Alanları, Narenciye Bahçeleri ve Geniş Çayır Alanları içeren yeşil bir çeper tarafından kuşatılmış, koridorunun her iki tarafı kanal görünümünden kaçınılarak doğal kayalıklı ve nehir akış kotu içerinde gelişecek olan Akdeniz bitki örtüsü ile Oceanik iklimin belirlediği termik rejime uygun su kıyısı bitkileriyle ıslah edilmiştir. Öneri Doğal Su Koridoru aynı zamanda Sulak Alan Ekosistemleri; Sazlık, Çalılık Alanlar (Pygarmites sp.,Cortaderiaselloana) ile kıyı koridorunu destekleyen domestik canlı yaşamını besler. Koridor, ona eşlik eden sarkık formlu bitkisel materyaller (Sophorajaponicapendula, Morusalbapendula ve Salixmatsudana) ile tanımlanır.
• Geniş su yüzeyleri, açık yeşil alanları bünyesinde barındıran bölge, Gsb-Çukurova İklim Değişikliği Farkındalık Korusu ile birlikte rekreasyonel yönden geniş bir katılımla insanların bir araya geleceği bir toplanma merkezi haline getirilmiştir. Gölet etrafı doğal bir kıyı koridoru olarak düzenlenerek Kesintisiz Yürüyüş-Bisiklet Yolları, Bisiklet İstasyonları ile beslenmiştir.
• Otoyol yakın çevresini saran yeşil doku ayrıca trafik yoluna paralel, gürültü, toz önleme bariyeri, koruma ve aktivite yüzeyi (boyama vb.) olarak da değerlendirilebilecek İşlevsel+ Anlamsal Duvarlar, İzolasyon Tepeleri ile beslenmiştir. Kısmi boşluklar, estetik açıdan değerli ve gürültüye dayanıklı olan Acer pseudoplatanus (Yalancı çınar yapraklı akçaağaç), leylak (Syringavulgaris) gibi bitkisel materyaller kullanılarak işlevlendirilecektir. Ayrıca, duvar arkasında kalan bölümleri kademeli olarak ağaçlandırılaraktır.
• Yolun her iki tarafını birbirine bağlayacak Yükseltilmiş Eko Yol, köprü işlevinin yanı sıra Kesintisiz Ekolojik Geçişe imkan sağlayarak kent iklimini iyileştirici rol üstlenecektir. Daha çok rüzgardan etkilenmeyecek köken bitkilerini (yer örtücü bitkileri) ve suya mukavim türleri barındıracaktır (Seneciobicolor, Santolinachamaecparis, Mesembryanthemumindicum, Berberisthunbergii, Euonymusjaponica var. Fortuneii, Abeliafloribunda, vb.)
• Bölge, Narenciye Araştırma Enstitüsü için araştırma ve eğitim alanı ile yönetim merkezi biçiminde yeniden yapılandırılmaya müsaittir. Özellikle bilimsel araştırmaların öncelikle gerçekleştirileceği bu alanda aynı zamanda atölye çalışmaları, açık alan derslikleri, narenciye müzesine yer verilebilir.
• Bölgedeki Yoğun Ağaçlıklı Koru Ormanları kentlinin tümüyle rekreasyonel ve dinlenme-eğlenme etkinliklerini gölgeli bir ortamda gerçekleştirebilecekleri, ayrıcalıklı bir alan olarak değer kazanmaktadır. Bitişiğinde yer alan geniş açık alan ise bir Dönüşebilir Alan/ Aktivite Merkezi (Fuar, Panayır Yeri, Zirai Mahsullerin Sergilenmesi, Karavan Alanı/ Kamping) işlevi görür. Devamında ise doğal oyun olanaklarıyla bezenmiş çocuk oyun alanları mevcuttur.

Mimari Yapılar

Ahşap yapı elemanları kullanılarak tasarlanmış mimari yapılar , doğa ve etkileşimi içinde olan ekolojik çevrenin birer parçası niteliği taşır. Hemen bütün yapılarda enerjisinin tamamı veya bir kısmını karşılayacak güneş panelleri yer alır. Geçirgen , açık ve yarı açık mekanlar ile mekanın sürdürülebilirliği ile içerdiği işleve dayalı deneyimsel derinlik kazanır.

Modüler sistem ile kurgulanmış yapı bütünü farklı yön ve konumlarda birbirini tamamlayarak mekânsal çoğunluk ve kendi fonksiyonunda çeşitlilik arz eder. Bir araya gelen birimler doğa, işlev ve süre gelen gelişimini analiz eden , eğitici , deneyimsel , hayal gücü ve kişisel gelişimi destekleyici tasarım atölyelerini oluşturur.

Yükseltilmiş Eko Yol, Köprü

Yer aldığı ekolojik koridorda sürekliliği sağlayan , bulunduğu çevreye bağlı ve yer aldığı alan plastiği ile topoğrafya ya adapte organik bir tipolojiye sahiptir. Kullanıcıyı bir sonraki aşamaya taşıyan yapı aynı zamanda barındırabileceği bitkisel mataryel ve yeşil dokusu ile doğa deneyiminin sürekliliğini korur. Heykelsi ve organik formu ile odak noktası, cazibe ikonu ve hafızada yer edinecek bir nitelik barındırır.

Çelik taşıyıcı sistemlerle mukavemeti sağlanacak olan köprünün , iki dilime ayrılması ile mukavemetini hafifletmesi ve mekânsal estetik sağlaması hedeflenmiştir. Çelik strüktürü içinde oluşturulan organik toprak haznesi ile bitkisel metaryelin yetişeceği şartlar sağlanır.

KENTSEL SİSTEM/ ETAPLAMA AŞAMALARI

ETAP 01

A. Yaya köprüsünün güneyinde yer alan aks (76020. Sk.), nazım plana uygun olarak (genişliği 18 metre) ancak şerit sayısının azaltılması, taşıt yolunun ana yaya yolu lehine daraltılması yoluyla yeniden yapılandırılmıştır.
MEV_NİP: 3-12-3 ÖNERİ_NİP: 3-7-8

B. 76008 Nolu Sokağın odak alan bağlantısı yayalaştırılarak, mevcut yaya köprüsünün sosyal aktivitelere ayrılmış yeşil alan ve Yükseltilmiş Eko Yol/Köprü ile ilişiği tesis edilmiştir.

C. Bülent Ecevit Blv.’nın odak alan bağlantısının bir kısmının yayalaştırılarak, 1. derece yaya yolu olarak kullanıma açılması öngörülmüştür. Öneri yol enkesiti, tek yönlü taşıt erişimine de olanak sağlayacak şekilde; 7 m taşıt ve odak alan ile yakın çevresini ilişkin kılacak, genişliği 13m’yi bulan sürekli/kesintisiz – güçlü yaya akslarından oluşur.
MEV_NİP: 2,5-9-2-9-2,5 ÖNERİ_NİP: 13-2,5-7-2,5

D. İki yönlü işleyen 76007 Nolu Sokakta trafik tek yönlü olarak yeniden düzenlenmiştir. Buna göre; Bülent Ecevit Blv. ile Mavi Blv. arasındaki bağlantı koridorları korunarak, işler bir taşıt ağı kurgusu ortaya konulmuştur.

E. İki yönlü işleyen 76001 Nolu Sokakta trafik tek yönlü olarak yeniden düzenlenmiştir.

F. 77041. Sk. yayalaştırılarak, alana kuzey ve doğu yönünden gelecek kullanıcılara hizmet verecek, yeşil sisteme entegre bir ikincil ring oluşturulmuştur. Bu yolla, alanın hem doğu-batı hem de kuzey-güney yönlerinde erişilebilirliği sağlanmıştır.

G. Mavi Blv.’ınenkesitinde yaya ve bisiklet öncelikli düzenlemeler (taşıt izinin daralması vb gibi) yapılmış olup, buna göre; kanalın her iki tarafında taşıt trafiği ile aynı yönde ve kent bütününe hizmet eden birinci kademe bisiklet yolları kurgulanmıştır.

ETAP 02

A. 76008 Nolu Sokağın güneyinde bulunan yapı adasındaki yapılaşma kararları, çalışma alanındaki mevcut yeşil dokuyu, bütüncül ve daha kapsayıcı bir ekolojik sistemin bir parçası haline getirmek amacıyla revize edilmiştir. Ortalama 40 m derinliğindeki 1 sıra konut bloğu kamulaştırılarak yeşil alan sistemine dahil edilmiş, bu alanın güneyinde bulunan kentsel alanda ise karma arazi kullanımı teşvik edilerek, odak alanı besler nitelikte, içerisinde farklı kullanımlar barındıran, çok yüzlü, fırsat tanıyan yeni bir alt bölge oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra, projenin bölgede öngördüğü yaya hareketliliğini ve sosyal etkileşimi destekleyen bu dönüşümle birlikte, odak alanın gündüz ve akşam/gece kullanımına olanak sağlayacak işlevi beslenmiştir.

ETAP 03

A. 76008 Nolu Sokağın güneyinde bulunan yapı adasındaki yapıların tamamı kamulaştırılarak, yeşil alan sistemine kazandırılmış ve böylece kesintisizlik üzerine temellenen ekolojik kurgunun çekirdeğini oluşturan kompakt ve bağlantılı yeşil omurganın sürekliliği vurgulanmıştır.

B. Park Evleri’nin içerisinde bulunduğu yapı adası yine benzer şekilde kamulaştırılarak, odak alanla bütünleşme sağlanmaya çalışılmıştır. Çalışma alanının kuzey-güney doğrultusunun yanı sıra, doğu ve batısında yaratılacak yeni rezerv alanlar sürdürülebilir kentsel gelişim senaryolarının başat bileşeni/ tetikleyicisi olma açısından önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.

Süreç içerisinde başvurulan bazı kaynaklar:

1. Oke TR (1988) Street designand urban canopylayerclimate. EnergyBuildings11:103–113

2. An analyticalreview a decade of urban resilience, undp-urban-risk-management-and-resilience-strategy, 2021.

3. https://thefield.asla.org/2019/08/15/urban-landscapes-as-building-blocks-of-cities-resilience/

4. Azadeh Lak, FaezehHasankhan&SeyedAmirhosseinGarakani (2020) Principles in practice: Toward a conceptualframeworkforresilient urban design, Journal of Environmental Planning and Management, 63:12, 2194-2226, DOI:10.1080/09640568.2020.1714561.

5. S. Tyler and M. Moench, ‘A frameworkfor urban climateresilience’, Climateand Development, 4/4 (2012), 311–26.

6. S. Meerow, J. P. Newell, and M. Stults, ‘Defining urban resilience: A review’, Landscapeand Urban Planning, 147 (2016), 38–49.

7. https://naturalwalkingcities.com/green-corridors-essential-urban-walking-and-natural-infrastructure/

8. İller Bankası analitik Etütleri Adana, 1966. İller Bankası Genel Müdürlüğü, İmar Planlama Dairesi Başkanlığı, Ankara.

9. Türk, V. 1993; Adana kenti yeşil alanlarının bugünü ve kentsel gelişme perspektifi ışığında gelecek için yapılması gereken çalışmalar, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.

10. World HealthOrganization .HealthIndicators of SustainableCities in theContext of the Rio+20 UN Conference on Sustainable Development. WHO; Geneva, Switzerland: 2012

11. https://www.cnu.org/publicsquare/2021/02/08/defining-15-minute-city

12. https://www.strava.com/heatmap#7.00/-120.90000/38.36000/hot/all

13. https://www.openstreetmap.org/#map=15/37.0411/35.2651&layers=C