1. Ödül (1. Kategori), İstanbul Senin, Kent Mobilyaları ve Oyun-Rekreasyon Ürünleri Tasarımı Yarışması

PROJE RAPORU

İsmini, “kavuşma, ulaşma, iletişim” anlamına gelen “muvasâla”dan alan MUVA, “İstanbul Senin” sloganından yola çıkarak; kent ve kentli arasında güçlü bir bağ ve iletişim kurmayı amaçlayan bir kent mobilyaları serisidir.

Muva,

-İşlev, renk, doku, malzeme, kullanım çeşitliliği gibi tasarım girdilerinde palimpsest (katmanlaşmış) bir  kent olan İstanbul’un farklı katmanlarından tarihsel, kültürel, sosyolojik, mekânsal referanslar alırken, minimal ve yalın formları ile, kent dokusunun ve belleğinin önüne geçmeyip kente adapte olur, en az kent kadar katmanlaşmış ve sosyokültürel açıdan oldukça zengin bir çeşitlilikte olan kentli profilini korkutmaz, sunduğu ergonomik, işlevsel, teknolojik, yenilikçi, sürdürülebilir çözümlerle kent kimliğini güçlendirip insanı kentin asıl öznesi haline getirmeyi amaçlar.

-İstanbul’un farklı niteliklerdeki lokasyonlarına rahatlıkla adapte olmasını sağlayacak formsal ve işlevsel değerler taşımakla birlikte, yerel değişkenlere uyum sağlayıp, bu değişkenlerin oluşturduğu alt kültürlere, lokal değerlere, sokak ve mahalle hayatına katkı sunacak kullanım senaryoları yaratılmasına, modülerlik, çok işlevlilik ve parklet fikri ile olanak sağlar.

-Kentliyi yeşil ile ilişkilendirirken; kullanıcısına istediğinde yalnız kalabilme istediğinde sosyalleşebilme imkanı yaratarak, kenti daha rahat izleme, dinleme, hissetme ve dolayısıyla kent içinde daha fazla var olabilme olanağı sunan, saksı birimleri ile birlikte ele alınan farklı oturma ve dinlenme birimlerine sahiptir.

-İstanbul’un bir su medeniyeti olmasından yola çıkarak, kentin geçmiş kültürlerinden aldığı referansları, yenilikçi ve teknolojik bir şekilde yeniden yorumlayarak, su üstü oturma elemanları ve su dolum istasyonu olarak kente tekrar kazandırır.

-Sıklıkla, geçmişten ve kültürlerden referans almakla birlikte, bu referansları modern ve çağdaş fikirlerle ve teknoloji ile ortaya koyar. Kullanıcısına farklı özelliklerde şarj etme üniteleri, elektrikli sandalye şarj ünitesi, İstanbul Kart ile içme suyuna ulaşabilme gibi teknolojik yenilikler sunar.

-Özel olarak tasarlanmış aplikasyonu sayesinde, mobilyaların kullanıcı ile iletişimini güçlendirirken, hem kullanıcısına fikir beyan etme olanağı sunarak mobilyaların daha çok benimsenmesini sağlar, hem de raporlama gibi özellikler sayesinde vandalizme ek bir çözüm yaratır.

Muva’nın,

-Ana malzemesi hem İSTON’un uzmanlığı ve kapasitesi doğrultusunda, hem de dayanımı nedeniyle beton olarak seçilmiştir. Beton malzeme zamansal (kadim, uzak geçmiş, yakın geçmiş, şimdi ve gelecek) ve mekansal (kent silüetinde sırasıyla; Boğaz, Ayasofya, Sultan Ahmet Camii, gökyüzü) referanslardan yola çıkarak, katmanlaşmaya gönderme yapacak ve İstanbul ile özdeşleşecek şekilde tasarlanmıştır.

-Demir konstrüksiyon ve metal yüzeylerinde elektrostatik PVDF toz boyalı (70 mikron) soğuk çekim çelik profil ve sac, aydınlatma ve gölgelik birimlerinde, hafiflik ve iletkenlik özellikleri nedeniyle yine PVDF boyalı alüminyum, su istasyonu iç haznesinde paslanmaz çelik, çöp kovaları iç ve dış haznelerinde ise çelik sac üzeri galvaniz+PVDF boya tercih edilmiştir.

-Ahşap elemanlarında dişbudak ya da termo dişbudak, deniz elemanlarında ise tik ağacı önerilmektedir. Maliyet, stok durumu gibi değişkenlere bağlı olarak, dişbudak yerine emprenye çam, tik ağacı yerine ise iroko ya da ıhlamur ağacı kullanılabilir.

-Pet şişe tüketiminin azaltılmasını sağlayan su istasyonu AYN, geri dönüşüm çöp toplama birimleri serisi AHAL, solar panellerle temiz enerji elde edilmesi, aydınlatma birimlerindeki sensör sayesinde daha az enerji tüketilmesi, hafriyat/inşaat atıklarının ve cam atıklarının beton malzemede agrega ve katkı maddesi olarak kullanılması, solvent içermeyen PVDF boya kullanılması, mobilyaların ve mobilya parçalarının çok işlevli olması sayesinde üretimdeki malzeme tüketimi ve iş gücünün azaltılması, sağlam malzeme kullanımı ile mobilyaların daha uzun ömürlü hale getirilmesi gibi çevreci ve sürdürülebilirlik fikirleri bulunur.

“MUHİT”

Parklet

*Muhit: Etraf. Çevre. Etrafını kuşatan, çeviren.

Muhit, katmanlaşmış kent belleğine, mahalle kültürüne, komşuluk ilişkilerine, yerel değerlere, kentli iletişimine katkı sunan; insanların sosyalleşmesini, bir araya gelmesini, paylaşımda bulunmasını sağlayan mikro mekanlar yaratmayı amaçlayan bir parklet fikridir.

Taktiksel kentleşme üst başlığından yola çıkarak, normatif ve yapısal mekansallığın aksine, organik gelişen etkisi ile hem çevresinin bir parçası gibi hareket eder, hem de yerel kent sakinleri ile duygusal bir bağ kurar ve onlara sokaklarını, kentlerini sahiplenme konusunda öncülük eder.

Kişi başına düşen kent içi yeşil alanın oldukça düşük olması ve yeni yeşil alan yaratılacak boşlukların bulunmamasına bir çözüm sunarak, kentliyi hem yakın çevresinde yeşil ile buluşturur, hem de usb şarj ünitesi, oturma elamanları, çalışma deskleri, duyuru panosu ile bu alanı daha işlevsel ve yaşanılır kılar.

Modüler ve çoğalmaya izin veren birimleri sayesinde, farklı büyüklükteki alanlara istenilen senaryoda yerleşebileceği gibi, dinlenme alanı, yeşil alan, otobüs durağı gibi farklı işlevlerde kurgulanabilir. Mahalle arasında atıl kalmış küçük boşluklarda ya da araçların kaldırılması ile sokaklarda kurgulanabilir. Bu şekilde kentliye, kentin ona ait olduğunu hissettirir.

“SEVA” 

Oturma birimleri+saksılar

*Seva: Oturmak. İkamet etmek. Denklik, beraberlik, beraber olma.

Seva serisi oturma elemanları modüler ve çoğalabilen yapıları ile kentin farklı alanlarına rahatlıkla adapte olabilme olanağı sunarken, ergonomik çeşitlilikleri ile kullanıcısına farklı oturma ve dinlenme alanları yaratır. Bu farklı oturma biçimleri ve kurguları, kentliye gerektiğinde yalnız kalabilme, gerektiğinde sosyalleşebilme imkanı sunarken, kenti daha rahat izleme, dinleme, hissetme ve kent içinde daha fazla ve daha rahat vakit geçirebilme olanağı sunar.

Kentlinin yeşille iletişimin giderek azalmasına bir çözüm sunmak amacıyla, oturma birimleri ve saksılar birlikte ele alınmış, kentli fiziksel ve psikolojik olarak yeşil ile ilişkilendirilirken, saksıların sadece birer görsel öğe olmasının önüne geçilmek istenmiştir.

“KIYI”

Su mobilyaları

Toplamda 1500 km’lik deniz, dere, göl ve baraj gölü çevresi olan İstanbul, deniz kenarına kurulan ilk başkent olmasıyla birlikte, Roma, Bizans, Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde yapılan su kemerleri, sarnıçları, hamamları, kanalları, çeşmeleri ile tam anlamıyla bir su medeniyetidir.

1950’lere kadar Boğaz, Haliç ve İstanbul dereleri ile göllerinde devam eden sandal sefası ve deniz hamamı kültürleri ile kentlinin suyu, suyun üzerinde, suyu hissederek deneyimleme alışkanlığı, kent belleğinde önemli bir yer tutar. Kıyı, bu kültürü referans alarak, su üzerinde bulunmayı inovatif bir mobilya fikri ile yeniden yorumlar ve hem kentliye hem de kent ziyaretçilerine farklı bir deneyim yaşatarak, İstanbul ile özdeşleşecek bir mobilya fikri yaratır.

İki farklı tipte tasarlanmış olan su mobilyaları, kullanıcısını sadece suyla değil, aynı zamanda suyun üzerinde yeşil ile de ilişkilendirir ve suyun üzerinde bulunan bir peyzaj oluşturur.

“AYN”

Su istasyonu

*Ayn: Göz. Pınar, kaynak. Çeşme.

AYN, pek çok sokağında kentlinin çeşme ve sebiller aracılığı ile içme suyuna ulaşabildiği bir kent iken, çeşmelerinden su akmayan bir kente dönüşen İstanbul’a, eski ve değerli bir özelliğini geri getirmeyi amaçlayan bir <u>su istasyonu tasarımıdır</u>. Yakın zamanda İBB tarafından başlatılan kent çeşmelerinden içme suyu akması çalışmalarını destekler, içme suyunu daha ulaşılabilir bir hale getirmeyi amaçlar.

İstanbul kart ile çalışan, kart sahibi her kişiye günlük belirli bir limitte ücretsiz olarak ya da düşük bir ücretle su verecek olan AYN, sadece insanlara değil, alttaki haznesi sayesinde yine geçmişten gelen bir kültürden referans alarak, hayvanlara da suyu ulaştırır. Her kullanıcı kendisi için su alırken, bir miktar su da alttaki hazneye dolmaktadır, bu sayede kentli ile kentte yaşayan hayvanlar arasında da bir bağ kurulacaktır.

MUVA serisi mobilyalar, daha yaşanabilir ve temiz bir gelecek için, geri dönüşüm fikirleri barındırmakla birlikte, atık yönetim piramidinde en öncelikli seçenek olan atığı önlemeyi yani bilinçli tüketimi teşvik etmeyi bu bağlamda daha önemli bulur. Bu nedenle ikinci inovatif fikir olan AYN; kent, kentli ve su ilişkisini güçlendirme fikri ile birlikte, kentin en ciddi plastik atığı durumunda olan plastik su şişesi tüketimini azaltma fikrinden yola çıkar. Kullanıcının sebilden suyu kendi termosu ya da şişesi ile alması sayesinde, plastik şişe atıkları da azaltılacaktır.

“GİRİFT”

Aydınlatma + Gölgelik + Şarj Ünitesi + Yönlendirme Tabelası + Çalışma Deski

*Girift: Birbirinin içine girip karışmış, girişik.

Girift, tek bir direğe takılan farklı elamanlarla, gölgelik, aydınlatma, yönlendirme tabelası işlevlerini yerine getiren çok işlevli bir kent mobilyası tasarımıdır. Üretim, depolama, montaj kolaylığı sağladığı gibi, ürün ailesinin etkisini ve kimliğini güçlendirmeyi amaçlar.

Gövdesine takılabilen usb şarj ünitesi, engelli aracı şarj ünitesi, led ekran, çalışma deski, hotspot birimleri ile, kentliye, teknolojik gözükmeden teknolojik ve işlevsel kullanımlar sağlar. Gölgelik formu aynı zamanda wifi işaretine gönderme yaparak, teknolojik altyapısını simgesel olarak da yansıtır.

“AHAL”

Çöp toplama birimi

*Ahal: Atılacak olan şey, çöp.

Ahal, Muva ailesine ait olduğunu gösteren ve fiziksel etkilerden korunmasını sağlayan koyu gri alt beton baza, kent dokusunun önüne geçmeyecek şekilde tasarlanmış minimal gövde ve bu minimalliğe uyum sağlayacak şekilde, kullanıcıyı fiziksel ve psikolojik olarak yönlendirmek amacıyla daha baskın ve dikkat çekici bir formda tasarlanmış olan üst kapaktan oluşan bir geri dönüşüm çöp kovası tasarımıdır.

Üst kapak çöp kovasını yağmur, rüzgar, kar gibi etkilerden korurken, çöp atılacak olan açıklığının boyutları ve açısı gündelik çöplerin atılmasına olanak sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Kilitli ön kapağından ulaşılan raylı kovası, çöp poşetinin değiştirilmesi ve çöplerin toplanması aşamasında, görevliye kolaylık sağlar. <u>Üst kapak renkleri, cam, plastik, tıbbi atık … başlıkları altında…. Gruplanlandırılmıştır.</u>

Salgın nedeniyle kentin kamusal alanlarında ortaya çıkan maske, eldiven gibi tıbbi atıkların ciddi anlamda çoğalması nedeniyle, çöp kovası birimlerine, turuncu ile simgelenen bir de tıbbi atık birimi eklenmiştir.

“HATT”

Sınır elemanları

*Hatt: Sınır. Çizgi. Hudud.

Hatt, üzerine zincir takılabilen reflektörlü standart modeli dışında, aydınlatma ve bisiklet park etme işlevleri sunan iki farklı modeli daha bulunan bir sınır elemanları ailesidir. Yalın formu ile kente adapte olur, beton malzemesi ile kent kimliğine katkı sağlar.

BETON MALZEMENİN HİKAYESİ

Muva serisinin temel malzemelerinden biri olan beton, palimpest bir kent olan İstanbul’un tarihsel, kültürel, zamansal ve mekânsal katmanlarından referans alır ve İstanbul ile özdeşleşecek, kente özgü bir malzeme yaratılması amacı taşır. İzmir ya da Copacabana ile özdeşleşmiş dalgalı kaldırım taşları gibi, bu malzeme de İstanbul ile özdeşleşecek, kent kimliğine ve belleğine önemli bir katkı sunacaktır. “İstanbul Mobilyaları”

4 farklı katmandan oluşan beton dokunun her bir katmanı farklı referanslar ve anlatımlar içerir.

Alttan üste sırasıyla:

Koyu gri-mavi: İstanbul Boğazı. Kadim zaman. İstanbul’u ilk kuran Megaralılar ve Antik Yunan Dönemi.

Kiremit rengi: Ayasofya. Uzak geçmiş zaman. Roma ve Bizans Dönemi.

Gri-mavi: Sultan Ahmet Camii. Yakın geçmiş zaman. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi.

Açık gri: Gökyüzü. Şimdi. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi.

GERİ DÖNÜŞÜM ÖNERİLERİ

A-MUVA AİLESİNDEKİ ÇÖP TOPLAMA BİRİMLERİ İLE TOPLANAN CAM ATIKLARIN, MOBİLYALARIN BETON MALZEMESİNDE AGREGA VE ÇİMENTO KATKI MADDESİ OLARAK KULLANILMASI

Fikir kapsamında, MUVA serisindeki AHAL çöp toplama birimleri aracılığı ile kentli tarafından ayrıştırılan atıkların, geri dönüştürülüp kent mobilyalarında, yeniden kentli için kullanılması, bu sayede kullanıcısın geri dönüşümün kazanımını bizzat görmesi amaçlanmıştır.

Türkiye genelinde, DPT verilerine göre, geri dönüştürülebilecek atıkların oranı %12’dir ve bunun da %18.40’ını cam atıklar oluşturmaktadır. Hem elde edilen kullanılabilir atıkların önemli bir kısmını teşkil etmesi, hem de fiziksel dayanımı ve sağlık açısından problem teşkil etmemesi nedeniyle, ayrıştırılan atıklardan camın, mobilyaların ana malzemesi olan beton birimlerde kullanılması düşünülmektedir.

Cam atıkların ilk aşamada, MUVA serisi mobilyaları için hazırlanmış olan özel desenli beton malzemede yer alan agrega çakılları için kullanılması amaçlanmaktadır. Toplanan cam miktarının artması ile, cam atıklarının ince tane boyutlarına kadar öğütülmesi ve çimento katkı maddesi olarak kullanılması* planlanmaktadır. Fikir aracılığı ile, kentli geri dönüşüme teşvik edilecek, CO2 ayak izi ve enerji tüketimi azaltılmasına katkı sunulacaktır.

*Camın katkı maddesi olarak kullanılması ile ilgili yayımlanan çeşitli raporlarda, camın agrega olarak kullanımı dışında, %30’a kadar çimento katkı maddesi olarak kullanılabileceği sunulmuştur.

B-HAFRİYAT VE İNŞAAT ATIKLARININ MOBİLYANIN BETON MALZEMESİNDE AGREGA OLARAK KULLANILMASI

İstanbul’da her ay, eski yapıların yıkılması ya da onarımı, yeni yol çalışmaları gibi çalışmaların yapılması gibi sebeplerle ve hazır beton, mermer, çimento tesislerindeki üretim aşamalarında 5 milyon ton inşaat/hafriyat atığı ortaya çıkmaktadır. ABD’deki pek çok eyalette ve AB  ülkelerinde ilgili kanunlarla hafriyat betonunun geri dönüştürülerek kullanımı yaygınlaşmışken, ülkemizde hala bu konuda bir uygulama yapılmamaktadır. Fikir bağlamında, hem belediyenin kendi bünyesinde oluşturduğu atıklar hem de bireyler ve firmalar tarafından ortaya çıkan atıkların geri dönüştürülerek kent mobilyalarında kullanılması ile İBB’nin bu konuda öncü olması amaçlanmaktadır.

Beton, ağır matriksi sayesinde, çok az güç ve performans kaybı yaşayarak yeniden kullanılabilmektedir. Atıkların ayrışması İBB iştiraki İSTAÇ tesislerinde yapılabileceği gibi, zaman ve enerji tasarrufu sağlamak adına, atıkların ayrıştırılarak getirilmesi, indirim yapılması gibi şekillerde teşvik edilebilir.

*MUVA ayrıca, pet şişe tüketiminin azaltılmasını sağlayan su istasyonu AYN, geri dönüşüm çöp toplama birimleri serisi AHAL ile ve  aydınlatma ve şarj ünitelerinde enerjinin solar panellerle elde edilmesi, aydınlatma birimlerindeki sensör sayesinde daha az enerji tüketilmesi, solvent içermeyen PVDF boya kullanılması, mobilyaların ve mobilya parçalarının çok işlevli olması sayesinde üretimdeki malzeme tüketimi ve iş gücünün azaltılması, sağlam malzeme kullanımı ile mobilyaların daha uzun ömürlü hale getirilmesi gibi çevreci ve sürdürülebilirlik fikirlerine sahiptir.