1. Ödül, Autistic Care, Uni.xyz Uluslararası Proje Yarışması

Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü Architectural Project VII dersi öğrencileri Abit Dedeyurt, Zeynep Karaçam ve Zeynep Aybüke Saçlı tarafından tasarlanan Piece-Full projesi Uni.xyz'de düzenlenen Autistic Care yarışmasında Winner Project seçildi. Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü AtölyeDüşleDüşün ekibi tarafından yürütülen ''seç+yarış'' teması kapsamında yarışmaya katılım sağlandı.

Proje Raporu:

Yarışmamızın konusu otizm spektrum bozukluğu olan 0-6 yaş arası 30 çocuk için oyun ve bakım merkezi tasarlamaktır.

Otizmli bireyler, öğrenme ve anlamada yaşıtlarına göre zihinsel gerilikleri nedeniyle toplumdan farklı görülmektedir, ancak her birey toplumun bir parçasıdır ve bölünmez bir bütün oluşturmaktadır. Bundan yola çıkarak, genellikle duyusal bahçe olarak tanımladığımız açık oyun alanlarının etrafında parçalar halinde şekillenen mekanların entegrasyonu ile oluşturduğumuz tasarımımıza Piece-Full adını verdik. Aynı zamanda peacefull ile eş anlamlı olduğu için insanların zihninde güvenli ve huzurlu bir yer imajı oluşturarak bu şekilde anılmayı amaçladık.

Yaş grubundaki kullanıcıların ihtiyaçlarını ve yaşları ilerledikçe daha belirgin olan spektrum bozukluklarına yönelik davranışlarını dikkate alarak daha verimli bir ortam yaratmak için tasarımımızı 0-2 ve 3-6 yaş grupları olmak üzere 2 tema altında ele aldık. Otizm spektrum bozukluğu çok çeşitli bir hastalık olduğu için mekanlarımızı tasarlarken esnek bir yaklaşımla çok yönlü, değişken ve farklı seçenekler sunan ortamlar kurgulamayı hedefledik. Spektrum bozukluklarındaki çeşitlilik göz önünde bulundurularak aynı işleve sahip mekanlar hem doğal hem de doğal olmayan aydınlatma seçenekleriyle kullanıcılara uygun çeşitlilikte mekan tasarımları sunmayı amaçlamaktadır. Doğal aydınlatma sunan mekanların açıklıklarında renkli güneş kırıcı panelleri kullanarak ışığı kontrol altında tutmayı amaçladık. Aynı şekilde bireysel ve ortak derslikler de dahil olmak üzere çok yönlü kullanım alanlarında kayar duvar sistemi yapılarak birbirine dönüştürülebilen iç-dış mekanlar kurgulanmak istenmiştir. Derslik işlevi gören bu mekanlarda, kullanıcıların yaş aralıkları dikkate alınarak kapalı oyun alanları tasarlanmaktadır. Bu sayede çocukların gelişimine yönelik eğitici etkinliklerin oyun oynarken yapılabileceği bir alan kurgusu oluşturulması hedeflenmiştir.

0-2 yaş grubu bölümünü zemin katta konumlandırarak erişimi kolaylaştırmayı hedeflerken, 3-6 yaş grubu için olan alanları da arazinin eğiminden yararlanarak üst kota yerleştirip çocukların mekanlar arası geçişini sınırlandırarak güvenliklerini güçlendirmeyi amaçladık. Ayrıca tasarlanan duyu bahçeleri iç bahçeler olarak iki bölüm arasında olacak şekilde tasarlanmıştır. Çocukların motor becerilerinin gelişimleri sırasında daha serbest hareket edebilmeleri için dış ortamda karşılaşabilecekleri olası zararlar engellenerek daha güvenli ve konforlu bir ortam oluşturulmak istenmiştir.

İç bahçelerde tanımlanan duyu bahçesi alanlarının florası iklim koşulları dikkate alınarak seçilmiş ve seçilen bu bitkiler duyulara göre kategorilere ayrılarak duyu bahçesinin tasarımına dahil edilmiştir. Duyusal alanlar kullanım sıklığına hitap edecek ve çocukların rahatsızlığını en aza indirecek şekilde konumlandırılmıştır.

Otizmli bireyler algı farklılıkları ile tanınırlar. Bu nedenle iç mekan tasarımında duyusal yollar, duyusal duvarlar ve sünger destekli elemanlar kullanılmıştır. Ayrıca döşeme malzemesi olarak tercih edilen poliüretan zemin kaplaması ve tatami mat gibi malzemeler çocukların dolaşımı sırasında kaymaması ve düşme gibi olası durumlarda zarar görmemesi dikkate alınarak seçilmiştir. Renk düzenlemelerinde otizmli bireyler üzerinde yapılan araştırma ve uygulama sonuçlarından hareketle onları rahatsız etmeyen ve sakinleşmelerine yardımcı olan renkler kullanılmıştır.

Duyusal yollar sirkülasyonları boyunca birbirini takip eden bir eksene yerleştirilerek mekanlar arası geçişleri, yer-yön bulmayı ve çocukların çevreyi deneyimlemelerini kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Mekanlara geçişlerinde içe dönüklüğün oluşturduğu boş mekanlarda baskı hissetmelerini ve paniklemelerini önlemek için, kendilerine gelip dinlenebilecekleri boş geçiş alanları tasarlanmıştır. Aynı zamanda duyusal odalar gibi özelleştirilmiş ortak alanların içinde yer alan sakinleşme köşelerinin yanı sıra, kalabalıktan soyutlanabilecekleri ve ani kriz anlarında rahatlayabilecekleri sakinleşme odaları tasarlanarak ortak alanların kesişim noktalarında konumlandırılmıştır. Böylece kolay erişim sağlanmak istenmiştir. Tanımlanan duyusal odaların iç mekanları, gelişimlerini destekleyen oyuncak üniteleri ile yaş gruplarının kullanımına uygun olarak düzenlenmiştir. 3-6 yaş grubu ünitesinde yer alan ek müzik ve resim derslikleri ile farklı ihtiyaç gruplarının ve farklı seviyedeki kullanıcıların kendilerini rahatça ifade edebilecekleri ve eğlenirken kendilerini geliştirebilecekleri çeşitli mekan kurguları tasarlanmıştır. Yatak odaları binanın yoldan en uzak köşesine ve ortak kullanım alanlarının sonuna yerleştirilmiştir. Aynı zamanda duvarlarda kullanılan akustik paneller ile gürültü ve sesten uzaklaşılarak konforlu bir alan yaratılmaktadır. Yatak odalarının kesişim noktalarında yer alan ve odalara bakan duvarları camla tasarlanan mekanlar, gözlem odası işlevi görerek çocukları rahatsız etmeden kontrol etme imkanı yaratmaktadır.

Yapılan çalışmalar sonucunda, asıl amaç kullanıcılarının yaşlarından dolayı dışarıya açmadan daha güvenli ve serbest bir mekan tasarımı ile özgür bırakmak olduğundan, araziye ve girişe göre yönlendirilmiş bir form tercih edilmiş ve açık alanların iç bahçe şeklinde tasarlanmasına karar verilmiştir.